تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,020 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,490,115 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,217,560 |
پدیدارشناسی ایدئولوژی و نسبت آن با اتوپیا بر پایه آراء ریکور | ||
مجله پژوهش های فلسفی | ||
مقاله 21، دوره 16، شماره 40، آبان 1401، صفحه 336-359 اصل مقاله (1.03 M) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jpiut.2022.52481.3291 | ||
نویسندگان | ||
رحمت الله محمودی1؛ حسین مصباحیان2؛ مهدی ذاکری* 3 | ||
1دانشجوی دکتری فلسفه معاصر، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
2استادیار گروه فلسفه، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
3دانشیار گروه فلسفه، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران. | ||
چکیده | ||
این مقاله درصدد ابهامزدایی یا تناقضزدایی از مفهوم ایدئولوژی از طریق ارجاع به آراء ریکور است. ریکور روش بررسی خود از ایدئولوژی را پدیدارشناسانه مینامد؛ زیرا اصطلاح ایدئولوژی زمانیکه در یک چارچوب جدلی قرار گیرد، هم از «استفاده بد» و هم از «سوءاستفاده» رنج خواهد برد. فقط با یک رویکرد معناشناسانۀ جدی و یک توضیح صحیح از شرایطی که این مفهوم بدان وابسته است، میتوان نقطه اختتامی بر این سوءاستفاده نهاد. چنین امری در پرتو رویکردی میسر است که ریکور آن را «پدیدارشناسی تکوینی»، «تحلیلی اوجگیرنده از مفهوم» و «تلاشی برای کاوش در زیر سطح معنی آشکار ایدئولوژی برای رسیدن به معانی بنیادی آن» مینامد. این مقاله با مبنا قرار دادن اثر پل ریکور با عنوان سخنرانیهایی دربارۀ ایدئولوژی و اتوپیا که در سال ۱۹۷۵ در دانشگاه شیکاگو ایراد شد و سایر مقالات و آثار او درباره ایدئولوژی و پدیدارشناسی، تلاش کرده است تا همراه با ریکور به دو پرسش اصلی این حوزه پاسخ گوید: الف) تئوریسینهای اصلی مفهوم ایدئولوژی چه کسانی بودند؟ ب) چند نوع تعریف عمده از بررسی پدیدارشناسانۀ ایدئولوژی قابلاستخراج است؟ عصاره پاسخ در هم تنیده به دو پرسش مذکور این است که ریکور ضمن بررسی آثار کسانی مانند مارکس، آلتوسر، مانهایم، وبر، هابرماس و گیرتز، برداشتهای رایج و منفی از ایدئولوژی را مورد تردید قرار میدهد و بر اساس بررسی دقیق و عمیق آثار متفکران مذکور، به سه تعریف عمده و مشخص یا بهعبارتدیگر سه مرحله یا کارکرد از ایدئولوژی میرسد که اولی بر پایۀ تعریف مارکس، دومی بر پایۀ نگرش وبر و آخری براساس دیدگاههای گیرتز به این اصطلاح شکل گرفته است. ریکور به ترتیب این سه تعریف، مرحله یا کارکرد را ایدئولوژی بهمثابه «کژتابی واقعیت»، ایدئولوژی بهمثابه منبع «مشروعیت قدرت» و بالاخره ایدئولوژی بهعنوان منبع «انسجام اجتماعی» مینامد. برپایه چنین تحلیلی از ایدئولوژی، مقاله در قسمت دوم خود به کارکردهای مختلف اتوپیا پرداخته است و ضمن تاکید بر وجوه مثبت اتوپیا، همزبان با ریکور نتیجه گرفته است که جامعه بدون اتوپیا جامعهای مرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
ریکور؛ پدیدارشناسی تکوینی؛ پدیدارشناسی هرمنوتیک؛ ایدئولوژی؛ اتوپیا | ||
مراجع | ||
Althusser, L. (1971). Ideology and Ideological State Apparatuses (Notes towards an Investigation), in Lenin and Philosophy and Other Essays, translated by Ben Brewster, New York: Monthly Review Press. Arel, S. (2018). Ricœur Studies, Vol. 9, No 1. Gadamer, H. G. (1981), Hermeneutics as Practical Philosophy, translated by Hans-Georg Gadamer, Frederick G. Lawrence, Cambridge, MA: The MIT Press. Gadamer, H. G. (1983). Hermeneutics as Practical Philosophy, in Reason in the Age of Science. Gadamer, H. G. (1985). On the Origins of Philosophical Hermeneutics, in Hans-Georg Gadamer, Philosophical Apprenticeships, Robert R. Sullivan, tr. Cambridge, MA: The MIT Press. Gadamer, H. G. (1989). Rhetoric, Hermeneutics, and the Critique of Ideology: Metacritical Comments on Truth and Method, in Kurt Mueller-Vollmer, ed., The Hermeneutics Reader, NewYork: Continuum. Geertz, C. (1964). Ideology as a Cultural System in David E. Apter, ed., Ideology and Discontent, London: The Free Press of Glencoe. Kaplan, D. M. (1997). Discourse and Critique in the Hermeneutic Phenomenology of Paul Ricoeur. Kaplan, D. M. (1998). Discourse and Critique in the Hermeneutic Phenomenology of Paul Ricoeur, Fordham University. Kuhn, T. S. (1970). The Structure of Scientific Revolutions, 2nd Ed. Chicago. Mannheim, K. (1954). Ideology and Utopia, translated by Louis Wirth and Edward Shils, London: Routledge and Kegan Paul. Ricoeur, P. (1974). Consciousness and the Unconscious, translated by Willis Domingo, in Paul Ricoeur, The Conflict of Interpretations (Evanston: Northwestern University Press) Ricoeur, p. (1990). Hermeneutics and the Critique of Ideology, in Gayle L. Ormiston and Alan d. Schrift, eds., The Hermeneutic Tradition of Ast to Ricoeur, Albany: State University of New York Press. Ricoeur, P. (1971). Hermeneutic Phenomenology: the philosophy of Paul Ricoeur, Don Ihde; Northwestern University Press. Ricoeur, P. (1974). The Tasks of the Political Educator, in Political and Social Essays, ed. David Steward and Joseph Bien, Athens: Ohio University Press. Ricoeur, P. (1976). Ideology, Utopia, and Faith, Protocol Series of the Colloquies of the Center for Hermeneutical Studies in Hellenistic and Modern Culture, No. 17. Ricoeur, P. (1976). La raison pratique, in Theodore F. Geraets, ed. Rationality Today. Ricoeur, P. (1976). Interpretation Theory: Discours and the Surplus of Meaning, The Texas Christian University Press. Ricoeur, P. (1976a). Ideology and Utopia as Cultural Imagination, Philosophic Exchange, 7(1). Ricoeur, P. (1977). The Symbolic Structure of Action. in J. Michel and J. Porée (Eds) Philosophical Anthropology: Writings and Lectures, Vol. 3, translated by D. Pellauer, Cambridge: Polity Press, Ricoeur, P. (1977). The Rule of Metaphor: Multi-Disciplinary Studies of the Creation of Meaning in Language, trans. Robert Czerny, Kathleen McLaughlin, and John Costello (Toronto: University of Toronto Press) Ricoeur, p. (1978). The Metaphorical Process as Cognition, Imagination, and Feeling, in Critical Inquiry, Vol. 5, No. 1. Ricoeur, P. (1978a). Can there be a Scientific Concept of Ideology? in J. Bien and M. Nijhoff (Eds), Phenomenology and the Social Sciences: A Dialogue, The Hague, Netherlands. Ricoeur, P. (1981). Hermeneutics and the Human Sciences: Essays on Language, Action, and Interpretation, Edited and translated by John B. Thompson. Cambridge: Cambridge University Press. Ricoeur, P. (1986). Lectures on Ideology and Utopia, ed. George H. Taylor. New York: Columbia University Press. Ricœur, P. (1991). The Creativity of Language (interview with Richard Keraney), in A. Ricœur Reader. Reflection and Imagination, ed. Mario Valadés, Toronto: University of Toronto Press. Ricoeur, P. (1991). From Text to Action: Essays in Hermeneutics, II, translated by Kathleen Blamey and John B. Thompson. Evanston: Northwestern University Press. Ricoeur, P. (1995). Eseuri de hermeneutica. Bucharest: Univers. Shklar, J. N. (2019). On Political Obligation, Yale University Press. Taylor, Ch. (1971). Interpretation and the Sciences of Man, in The Review of Metaphysics, 25(1): 3-51. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,909 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 253 |