دانشگاه تبریز
فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

 آمار

تعداد نشریات45
تعداد شماره‌ها1,405
تعداد مقالات17,242
تعداد مشاهده مقاله55,677,323
تعداد دریافت فایل اصل مقاله17,860,274
صادقی, حمید, احمدی, نزهت, دهقان نژاد, مرتضی. (1401). از ظهور در پارادایمِ سنت تا افول در پارادایمِ مدرن: جایگاه صفویان در تاریخ‎نگاری دورۀ قاجار. سامانه مدیریت نشریات علمی, 13(33), 57-80. doi: 10.22034/jiiph.2022.50884.2311
حمید صادقی; نزهت احمدی; مرتضی دهقان نژاد. "از ظهور در پارادایمِ سنت تا افول در پارادایمِ مدرن: جایگاه صفویان در تاریخ‎نگاری دورۀ قاجار". سامانه مدیریت نشریات علمی, 13, 33, 1401, 57-80. doi: 10.22034/jiiph.2022.50884.2311
صادقی, حمید, احمدی, نزهت, دهقان نژاد, مرتضی. (1401). 'از ظهور در پارادایمِ سنت تا افول در پارادایمِ مدرن: جایگاه صفویان در تاریخ‎نگاری دورۀ قاجار', سامانه مدیریت نشریات علمی, 13(33), pp. 57-80. doi: 10.22034/jiiph.2022.50884.2311
صادقی, حمید, احمدی, نزهت, دهقان نژاد, مرتضی. از ظهور در پارادایمِ سنت تا افول در پارادایمِ مدرن: جایگاه صفویان در تاریخ‎نگاری دورۀ قاجار. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1401; 13(33): 57-80. doi: 10.22034/jiiph.2022.50884.2311

از ظهور در پارادایمِ سنت تا افول در پارادایمِ مدرن: جایگاه صفویان در تاریخ‎نگاری دورۀ قاجار

فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
مقاله 4، دوره 13، شماره 33، دی 1401، صفحه 57-80    اصل مقاله (468.16 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2022.50884.2311
نویسندگان
حمید صادقی1؛ نزهت احمدی* 2؛ مرتضی دهقان نژاد3
1دانشجوی دکتری تاریخ ایران دانشگاه اصفهان
2دانشیار دانشگاه اصفهان
3دانشیار دانشگاه اصفهان
چکیده
تاریخ‎نگاری دورۀ قاجار، تحت تأثیر گفتمانِ تجدد و منطقِ درونی آن، یک تجربۀ تاریخی را پشت سر گذاشت که برآیندِ آن، ایجادِ خطِ حایلی آشکار میان دو چشم‎اندازِ تاریخی سنت و مدرن به‌مثابۀ دو پارادایم متمایز بود. بر مبنای این تحول گفتمانی، خوانشی دوگانه‎ از مسئلۀ صفویان نیز اتفاق افتاد که محصول اقتضائات گفتمانی و مرزبندی‎های پارادایمیک میان دو کلان‎روایتِ سنت و تجدد بود. در روایتِ نخست، تحت تأثیر تجربه‎های زیسته، اقتضائات ایدئولوژیکی و چشم‎اندازهای تاریخی همسو با پارادایمِ سنت، یاد و خاطرۀ صفویان، با نوعی خرسندی، مباهات و البته به‎مثابه تکیه‎گاهی مشروعیت‎­بخش با لحنی تفاخرآمیز و حماسی روایت شد و در نقطۀ مقابل، در چشمِ مورخانِ منتقد و تجددخواهِ همسو با گفتمانِ مدرن، تمامِ آن خصلت‎ها و معیارها وارونه شده و این بار، از یک چشم‎اندازِ نو، جایگاه صفویان به موقعیتی خُسران‎بار، منحط و ضد تجدد تقلیل یافت. مسئلۀ این پژوهش، تأمل در چرایی ظهور و افول صفویان در این دو چشم‎انداز تاریخی است که به روشی تحلیلی و با تکیه بر نقدِ محتوایی روایت‎های مورخانِ دورۀ قاجار انجام خواهد شد. بر این مبنا، این فرضیه قابل‌طرح است که به تناسبِ گذار از گفتمانِ سنت به تجدد و سیطرۀ تدریجی گفتمانِ مدرن در این دوره، موقعیت صفویان نیز از وضعیتی مشروعیت‎بخش، والا و تفاخرآمیز، به موقعیتی نازل درافتاد و به رکنی مهم در انحطاط‎شناسی مورخانِ این دوره مبدل شد.
کلیدواژه‌ها
تاریخ‎نگاری؛ قاجار؛ صفویان؛ پارادایم؛ سنت؛ مدرن
مراجع
کتاب‌ها

  • آدمیت، فریدون (1349)، اندیشه‎های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران، خوارزمی.
  • ـــــــــــــ (1346)، اندیشه‎های میرزا آقاخان کرمانی، تهران، کتابخانه ظهوری.
  • آخوندزاده، فتحعلی (بی‌تا)، مکتوبات کمال‎الدوله، به کوشش م.ب. مومنی، بی‌جا، بی‌نا.
  • ـــــــــــــــــ (2535)، مقالات فارسی، به کوشش حمید محمدزاده، تهران، نگاه.
  • ـــــــــــــــــ (1351)، مقالات، گردآوردنده: باقر مومنی، تهران، آوا.
  • اعتضادالسلطنه، علیقلی (1371)، اکسیرالتواریخ، به اهتمام جمشید کیان‎فر، تهران، نشر وسیمن.
  • اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1363)، تاریخ منتظم ناصری، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
  • اکبری، محمدعلی (1384)، تبارشناسی هویت جدید ایرانی، تهران، نشر نی.
  • افضل‎الملک، غلامحسین (1361)، افضل‎التواریخ، تصحیح منصوره اتحادیه، تهران، نشر تاریخ ایران.
  • الگار، حامد (1369)، دین و دولت در ایران، نقش علما در دوره قاجار، ترجمه ابوالقاسم طاهری، تهران، توس.
  • بنتان، اگوست (1354)، سفرنامه بنتان، ترجمه منصوره اتحادیه، تهران، سپهر.
  • بیگدلو، رضا (1380)، باستان‎گرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران، نشر مرکز.
  • پورداوود، ابراهیم (2535)، فرهنگ ایران باستان، ج1، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  • جلال‎الدین میرزا قاجار، (1324)، نامه خسروان، تهران، چاپخانه علیقلی‎میرزا قاجار.
  • جونز، سرهارفورد (1386)، روزنامه سفر خاطرات هیئت اعزامی انگلستان به ایران، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران، ثالث.
  • تنکابنی، محمد بن سلیمان (1389)، قصص‌العلما، به کوشش محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران، علمی و فرهنگی.
  • ـــــــــــــــــــــــــ (1382)، تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ، تهران، نشر تاریخ ایران.
  • داوری، رضا (1365)، ناسیونالیسم و انقلاب، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‎های اسلامی.
  • دوستدار، آرامش (1377)، درخشش‎های تیره، پاریس، نشر خاوران.
 

  • رستم‎الحکما، محمدهاشم (1382)، رستم‎التواریخ، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، نشر دنیای کتاب.
  • ژوبر، پیرآمده (1347)، مسافرت به ایران و ارمنستان، ترجمه محمود مصاحب، تبریز، چهر.
  • ساروی، محمد فتح الله (1371)، احسن‎التواریخ (تاریخ محمدی)، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، امیرکبیر.
  • سایکس، سرپرسی (1366)، تاریخ ایران، ترجمه محمد تقی فرخ‎داعی گیلانی، تهران، نشر دنیای کتاب.
  • سپهر، محمدتقی (1427ق)، ناسخ‌التواریخ، ترجمه علی اشرف، قم، انتشارات مدین.
  • خاوری شیرازی، فضل‎الله (1380)، تاریخ ذوالقرنین، به کوشش ناصر افشارفر، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • خورموجی، محمدجعفر (1344)، حقایق‎الاخبار ناصری، تصحیح حسین خدیوجم، تهران، انتشارات زوار.
  • قدیمی‎قیداری، عباس (1393)، تداوم و تحول تاریخ‌نویسی در ایرانِ دوره قاجار، قم، پژوهشکده تاریخ اسلام.
  • فیرحی، داوود (1383)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی.
  • کاتم، ریچارد (1378)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، انتشارات کویر.
  • کرمانی، میرزا آقاخان (1326)، آئینۀ اسکندری، تهران، بی‌جا.
  • ــــــــــــــــــ (2000)، سه مکتوب، به کوشش بهرام چوبینه، اسن (آلمان)، نیما.
  • ــــــــــــــــــ (1395)، صدخطابه، به کوشش محمد جعفر محجوب، تهران، نشر چشمه.
  • گوبینو، آرتور دو (بی‌تا)، تاریخ ایرانیان، ترجمه ابوتران خواجه‎نوریان، تهران، چاپ شرکت مطبوعات.
  • مالکوم، سرجان (1380)، تاریخ ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران، انتشارات یساولی.
  • مروزی، میرزامحمدصادق (1386)، تحفۀ عباسی (در: سیاست‎نامه‎های قاجاری: رسایل سیاسی)، گردآوری و تصحیح غلامحسین زرگری‎نژاد، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
  • مفتون دنبلی، عبدالرزاق (1383)، عبرت‎نامه (ترجمه سفرنامه کروسینسکی)، به کوشش مریم میراحمدی، تهران، توس.
  • نراقی، ملا احمد (1367)، شوون فقیه، ترجمه سید جمال موسوی، تهران، بعثت.
  • نفیسی، سعید (1364)، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر، ج1، تهران، نشر بنیاد.
  • نوری، محمدتقی‎بن محمدمهدی (1386)، اشرف‎التواریخ، تصحیح سوسن اصیلی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
  • واتسن، رابرت گرانت (1340)، تاریخ قاجار، ترجمه عباسقلی آذری، بی‌جا، بی‌نا.
  • وینسنت، اندرو (1371)، نظریه‎های دولت، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نشر نی.
  • هدایت، رضاقلی‎خان (1380)، روضه‌الصفای ناصری، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، نشر اساطیر.
مقاله‌ها

  • قدیمی‎قیداری، عباس، «درآمدی بر موانع و دشواری‎های تاریخ‎نویسی در ایران با تأکید بر عصر قاجار»، دو فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ‎نگاری و تاریخ‌نگری دانشگاه الزهرا، ش 8، 1390.
  • قدیمی‎قیداری، عباس، «تکوین جریان انتقاد بر تاریخ‌نویسی سنتی در ایران عصر قاجار»، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، ش 2، 1388.
  • ضیاابراهیمی، رضا، «خودشرقی‎گرایی و بی‎جاسازی: استفاده و سوء استفاده از گفتمان ”آریایی‎گرایی“ در ایران»، ایران‌نامک، ش 4، 1394.
  • شوهانی، سیاوش، «پارادایم تاریخ‎نویسی در ایران: الگویی از تاریخ‎نگاری هزارساله»، مطالعات تاریخ اسلام، ش 6، 1389.
  • رحمانیان، داریوش، علیرضا ملایی توانی، حسن حضرتی، «پارادایم‎های مؤثر بر تاریخ‎نگاری دوران معاصر ایران»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 122، 1387.
  • توکلی‎طرقی، محمد، «تاریخ‎پردازی و ایران‎آرایی: بازسازی هویت ایرانی در گزارش تاریخ»، ایران‎نامه، ش 48، 1373.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 406
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 368


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب