تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,035 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,539,608 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,243,455 |
مفهومشناسی تطبیقی مساله اراده آزاد و اختیار در تعلیم و تربیت بر اساس الگوی «انسان مشکک» | ||
مجله پژوهش های فلسفی | ||
مقاله 9، دوره 16، شماره 40، آبان 1401، صفحه 149-167 اصل مقاله (861.15 K) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jpiut.2022.52170.3256 | ||
نویسندگان | ||
احسان احمدی خاوه* 1؛ محمدرضا سرمدی2؛ علی علم الهدا3؛ مهدی محمودی4 | ||
1دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. | ||
2استاد گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. | ||
3استاد گروه فلسفه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
4دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
بحث پیرامون مساله اراده و نقش آن در حیات بشر، قدمتی طولانی دارد. در حوزه تمدنی اسلام، ریشههای این بحث به نیمه اول قرن اولیه و تقابل اشاعره و معتزله باز میگردد. این مقاله که با روش کیفی و رویکرد توصیفی تحلیلی به مفهومشناسی تطبیقی مساله اراده و اختیار در حوزه تعلیم و تربیت پرداخته است، تلاش میکند تا با تکیه بر الگوی «انسان مشکّک»، استنتاجی تازه در باب انسانشناسی و مسأله اراده داشته باشد. در این مدل تطبیقی که از متن قرآن، متون عرفانی و فلسفه صدرایی استنتاج شده است، انسان در عین آنکه یک «مفهوم متواطی» است، «موجودی مشکّک» است که مراتب بینهایتی از وجود را مترتب است. از یک منظر میتوان مراتب وجودی انسان را در چهار سطح مادی، مثالی، عقلی و الهی طبقهبندی نمود. از آنجا که در حکمت صدرایی، وجود، مساوق با علم و اراده است، اراده انسان نیز مشکّک است. هر مرتبه از وجود مشکّک انسان نسبت به مرتبه پیشین خود دارای ارادهای شدیدتر و بیشتر و نسبت به مرتبه بعدی، دارای ارادهای ضعیفتر است. اگر انسان موجودی مشکّک باشد و مراتب آگاهی و اختیار او نیز بر همین اساس، مشکّک و ذومراتب باشد، طبیعتا دیگر نمیتوان از یک نظام و روش تعلیم و تربیت واحد برای پرورش همه این مراتب سخن گفت. هر لایه از آگاهی انسان و هر سطح از اراده او، نیازمند روش و نظام تربیتی خاص خود است. | ||
کلیدواژهها | ||
اختیار؛ اراده؛ انسانشناسی؛ سطوح آگاهی؛ انسان مشکک؛ تعلیم و تربیت | ||
مراجع | ||
قرآن کریم آکوچکیان، احمد، دستجانی فراهانی، رضوانه، صفری، زهرا. (1395). انسان و ساحات وجودی او بر مدار آموزههای رشد شناخت قرآنی - اوصیایی(ع). انسانپژوهی دینی، 13(25): 107-77. DOI: 10.22034/ra.2016.21958 آملی، محمدتقی. (۱۳۷4). درر الفواید تعلیقه بر شرح منظومه، قم: موسسه دارالتفسیر. آهنگران، محمدرسول؛ فلاحنژاد، عبدالحمید؛ ضمیری، محمدرضا؛ علویفر، مهدیه. (1398). تکامل نفس انسانی: بررسی دو تفسیر از حرکت جوهری در اندیشه ملاصدرا. انسانپژوهی دینی، 16(42): 125-107. DOI: 10.22034/ra.2019.82064.2125 ابن سینا. (۱۳۸۵). النفس من کتاب الشفاء، قم، انتشارات بوستان کتاب. ارسطاطالیس. (1391). اخلاق نیکوماخوس، جلد اول، چ سوم، ترجمه سید ابوالقاسم پورحسینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. اکرمی، ایوب. (1385). جبر و اختیار از دیدگاه قرآن و کلام اسلامی، پژوهشهای قرآنی، شماره 48 (ویژهنامه قرآن و خانواده): 127-108. برنجکار، رضا؛ جمالی، مصطفی. (1395). نقش اراده در شکلگیری معرفت از منظر صدرای شیرازی. انسانپژوهی دینی، 13(35): 27-5. DOI: 10.22034/ra.2016.21955 جوادی آملی، عبدالله. (1386). تفسیر انسان به انسان، تحقیق و تنظیم محمدحسین الهیزاده، قم: نشر اسراء. دهباشی، مهدی؛ زمانی، پیمانه. (1397). مقایسه کیفیت استکمال نفس از منظر ملاصدرا و ابن عربی، دوفصلنامه عقل و دین، 10(18): 74-51. دیرباز، عسگر؛ اجدیان، قاسم. (1391). قضا و قدر و ارتباط آن با مسئله اختیار. انسانپژوهی دینی، 8(26): 22-5. راسل، برتراند. (1340). تاریخ فلسفه غرب، جلد اول: فلسفه قدیم، ترجمه نجف دریابندری، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی. سهرابیفر، محمدتقی. (1396). تفاوت ماهوی انسانها در اندیشه فخر رازی. انسانپژوهی دینی، 14(38): 37-25. DOI: 10.22034/ra.2018.29945 شجاری، مرتضی، محمدعلیزاده، جعفر. (1391). ارتباط مراتب انسان با مراتب هستی از دیدگاه ملاصدرا. انسان پژوهی دینی، 9(27): 27-5. شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم بن ابی بکر احمد. (بی تا). الملل و النحل، بیروت: انتشارات دارالمعرفه للطباعه و النشر. صابری، حسین. (1390). تاریخ فرق اسلامی، ج 2، چاپ هفتم، تهران: سمت. صادقی، محمدهادی؛ تنهایی، فرزاد. (1396). ماهیت اختیار و جایگاه آن در حقوق کیفری. فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 6(21): 72-39. DOI: 10.22054/jclr.2018.12430.1217 صدرالدین شیرازی، محمد. (۱۹۹9). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج ۸، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی. صدرالمتالهین، محمد. (1366). تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، قم: انتشارات بیدار. طالبی، محمدحسین؛ محسنی، محمد سالم. (1395). رابطه حقوق بشر و انسانشناسی. انسانپژوهی دینی، 13(35)؛ 159-131. DOI: 10.22034/ra.2016.21960 طباطبایی، سید محمدحسین. (1387). نهایت فلسفه، ترجمه مهدی تدین، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب. طباطبایی، سید محمدحسین. (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. عزیزخانی، احمد؛ طاهری سرتشنیزی، اسحاق. (1390). انسانشناسی پست مدرن و نقد آن از منظر آموزههای دینی. انسانپژوهی دینی، 8(25): 35-64. عمیق، محسن. (1392). کاوشی در حقیقت اراده انسان. انسانپژوهی دینی، 10(30): 68-19. فخری، ماجد. (1397). سیر فلسفه در جهان اسلام، ترجمه هیئت مترجمان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. قدردان قراملکی، محمدحسن. (1389). اختیار، قانون علیت و دترمینیسم. انسانپژوهی دینی، 7(23): 76-47. کیایی، زهرا؛ باقری، فریبرز؛ ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (1400). ساختار وجودی انسان در قرآن و کاربرد آن در ساحات تربیتی مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 29(50): 175-135. گروف، استانیسلاو؛ بنت، هال زینا. (1390). ذهن هولوتراپیک؛ راهی بسوی جهان هولوگرافیک، ترجمه محمد گذرآبادی، تهران: نشر هرمس. لارسن، رندی جی؛ بأس، دیوید ام. (1397). روانشناسی شخصیت، ویراست چهارم، تهران: نشر رشد. مجلسی، محمدتقی. (بی تا). بحارالانوار، نرم افزار جامعالاحادیث، نسخه 2، قم: موسسه علوم کامپیوتری نور. 5: 2 – 84. محمدرضایی، محمد. (1390). آزادی و خودمختاری انسان از دیدگاه کانت و نقد و بررسی آن. انسانپژوهی دینی، 8(25): 36-21. مصباح یزدی، محمدتقی. (1372). آموزش فلسفه، ج اول، قم: سازمان تبلیغات اسلامی. موسوی مقدم، س؛ علی زمانی، ا. (1390). ساحتهای وجودی انسان از دیدگاه علامه طباطبایی، اندیشه نوین دینی، 7(27)، 53-76. مولوی، جلالالدین محمد. (1373). مثنوی معنوی، به کوشش دکتر هاشم توفیق سبحانی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. مولوی، جلالالدین محمد. (1374). فیه مافیه، ویرایش متن: جعفر مدرس صادقی، تهران: نشر مرکز. نجفی افرا، مهدی؛ سادات زیارتی، مریم. (1395). نقش حرکت جوهری در تحول وجودی انسان. انسانپژوهی دینی، 13(35): 132-109. DOI: 10.22034/ra.2016.21959 هاشمیان، احمد. (1380)، علم النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی، تهران: انتشارات پیام نور. یکه زارع، صغری؛ کاملان، محمدصادق؛ پروانه، محمود. (1391). تأثیر نظریه حرکت جوهری بر نفسشناسی ملاصدرا، انسانپژوهی دینی، 9(۲۷): 147-125. Ahangaran, Mohammad Rasoul; Fallahnejad, Abdulhamid; Zamiri, Mohammad Reza; Alavifar, Mahdia. (2018). The evolution of the human soul: examining two interpretations of essential movement in Mulla Sadra's thought. Religious Anthropology, 16(42): 107-125. (in Persian) DOI: 10.22034/ra.2019.82064.2125 Akochchkian, Ahmed; Dastjani Farahani, Rezvaneh; Safari, Zahra. (2015). Human Being`s Existential Degrees Based on Quranico-Regents Growth Knowledge Teachings. Religious Anthropology, 13(35): 77-107. (in Persian) DOI: 10.22034/ra.2016.21958 Akrami, Ayoub (2016). Predestination and free will from the perspective of the Qur'an and Islamic theology, Qur'anic Researches (Special issue of the Qur'an and the Family), No. 48: 108-127. (in Persian) Amigh, Mohsen. (2012). Exploring the truth of human will. Religious Anthropology, 10(30): 49-68. (in Persian) Amoli, MohammadTaqi. (1995). Dorar al-Fawayed Ansusanah on the description of the poem. Qom: Dar al-Tafsir Institute. (in Persian) Aristotle. (2012). Nicomachean Ethics. 1st volume, 3rd chapter, translated by Seyyed Abulqasem Pourhosseini. Tehran: Tehran University Press (in Persian) Azizkhani, Ahmed; Taheri Sarteshnizi, Ishaq. (2011). Postmodern anthropology and its criticism from the perspective of religious teachings. Religious Anthropology, 8(25): 35-64. (in Persian) Berenjkar, Reza; Jamali, Mustafa. (2015). The role of will in the formation of knowledge from the perspective of Sadra Shirazi. Religious Anthropology, 13(35): 5-27. (in Persian) DOI: 10.22034/ra.2016.21955 Dehbashi, Mehdi; Zamani, Peymaneh. (2017). Comparing the quality of self-fulfillment from the point of view of Mulla Sadra and Ibn Arabi, Journal of Reason and Religion, 10(18): 51-74. (in Persian) Dirbaz, Asgar; Amjadian, Qasem. (2011). Qada and Qadar and its connection with the issue of discretion. Religious Anthropology, 8(26): 5-22. (in Persian) Fakhri, Majed. (2017). The Course of Philosophy in the Islamic World, translated by the board of translators, Tehran: Tehran University Press. (in Persian) Grof, Stanislav; Bennett, Hal Zina. (2010), Holotropic Mind; a Way to the Holographic World, translated by Mohammad Ghazrabadi, Tehran: Hermes Publishing House. (in Persian) Hashemian, Ahmad. (2010). Psychology from the Perspective of Islamic Scholars, Payam Noor Publications. (in Persian) Ibn Sina. (2006). Alnafs Men Kitab al-Shifa. Qom: Boostan Ketab. (in Persian) Javadi Amoli, Abdullah. (2007). Interpretation of Human to Human, researched and edited by MohammadHossein Elahizadeh, Qom: Esra Publishing House. (in Persian) Kant, Immanuel. (1972). Groundwork of Metaphysic of Morals, translated by Paton, H. J., PP. 55-123, in: The Moral Law, London: Hutchinson University Library. Kiaei, Zahra; Bagheri, Fariborz; AbolMaali Al-Hosseini, Khadijah. (2020). The existential structure of man in the Qur'an and its application in educational fields based on the document of the fundamental transformation of education. Quarterly Research in Islamic Education Issues, 29(50): 135-175. (in Persian) Larsen, Randy J.; Bass, David M. (2017). Psychology of Personality, 4th Edition, Tehran: Roshd Publishing House. (in Persian) Majlesi, MohammadTaqi. (no date). Bihar al-Anwar, Jame al-Ahadith software, version 2, Qom: Noor Computer Science Institute. 5: 2 – 84. (in Persian) Misbah Yazdi, MohammadTaqi. (1993). Teaching Philosophy, Vol. 1, Qom: Islamic Propaganda Organization. MohammadRezaei, Mohammad. (2011). Human freedom and autonomy from Kant's point of view and its criticism. Religious Anthropology, 8(25): 21-36. (in Persian) Mousavi Moghadam, S; Ali Zamani, A. (2011). Existential fields of human being from the point of view of Allameh Tabatabai, A Research Quarterly in Islamic Theology (Kalam) and Religious Studies, 7(27): 53-76. (in Persian) Mowlavi, Jalaluddin Mohammad. (1994). Masnavi Maanavi, with the efforts of Hashem Tawfiq Sobhani, Tehran: Publications of the Ministry of Culture and Islamic Guidance. (in Persian) Mowlavi, Jalaluddin Mohammad. (1995). Fiehe Mafieh, edited by Jaafar Moddares Sadeghi, Tehran: Central Publishing House. (in Persian) Najafi Afra, Mehdi; Sadat Ziarati, Maryam. (2015). The role of essential movement in human existential evolution. Religious Anthropology, 13(35): 109-132. DOI: 10.22034/ra.2016.21959 Qadrdane Qaramaleki, MohammadHassan. (2010). Free will, the law of causality and determinism. Religious Anthropology, 7(23): 47-76. (in Persian) Russell, Bertrand. (1961). History of Western Philosophy, Vol. I: Old Philosophy, translated by Najaf Daryabandari, Tehran: Pocket Books Company. (in Persian) Saberi, Hossein. (2011). History of Islamic Difference, Vol. 2, 7th Edition, Tehran: Semit. (in Persian) Sadeqi, Mohammad Hadi; Tanei, Farzad. (2016). The nature of authority and its place in criminal law. Criminal Law Research Quarterly, 6(21): 39-72. (in Persian) DOI: 10.22054/jclr.2018.12430.1217 Sadr al-Din Shirazi, Muhammad. (1999). Al-Hikmat ol-Muttaaliyyah fi al-Asfar al-Aqliyyeh al-Arbaah, vol. 8, Beirut: Dar Al-Ahya al-Torath al-Arabi. (in Persian) Sadr al-Motaaellehin, Muhammad. (1987). Tafsir al-Qur'an al-Karim (Sadra), Qom: Bidar Publications. (in Persian) Sartre, Jean–Paul. (2003). Being and Nothingness, an Essay on Phenomenological Ontology, Translated by Hazel E. Barnes, Introduction by Mary Wornock, London & NewYork: Routledge Classic. Shahreshtani, Abulfath Muhammad bin Abdulkarim bin Abibakr Ahmad. (no date). Al-Melal val Nehal, Beirout: Daralmaarefa for Printing and Publishing. (in Persian) Shajari, Morteza; Mohammad Alizadeh, Jafar. (2011). The relationship between the levels of human beings and the levels of existence from Mulla Sadra's point of view. Religious Anthropology, 9(27): 5-27. (in Persian) Sohrabifar, MohammadTaghi. (2016). The essential difference of human beings in Fakhr Razi's thought. Religious Anthropology, 14(38): 25-37. (in Persian) DOI: 10.22034/ra.2018.29945 Tabatabaei, Seyyed MohammadHossein. (1996). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, 5th edition, Qom: Islamic Publications Office of the Qom Seminary Community. (in Persian) Tabatabaei, Seyyed MohammadHossein. (2008) The Ultimate Philosophy, translated by Mahdi Tadayyon, with the efforts of Seyyed Hadi Khosrowshahi, Qom: Boostan Ketab. (in Persian) Talebi, MohammadHossein; Mohseni, MohammadSalem. (2015). The relationship between human rights and anthropology. Religious Anthropology, 13(35): 131-157. (in Persian) DOI: 10.22034/ra.2016.21960 Yekke Zare, Soghra; Kamelan, MohammadSadeq; Parwaneh, Mahmoud. (2011). The effect of the theory of essential movement on Mulla Sadra's psychology, Religious Anthropology, 9(27): 125-147. (in Persian) | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 293 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 291 |