تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,047 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,589,499 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,268,457 |
بررسی متناقضنمای اختیار انسان و تقدیر الهی در فلسفه ابن سینا | ||
مجله پژوهش های فلسفی | ||
دوره 16، شماره 40، آبان 1401، صفحه 395-406 اصل مقاله (410.26 K) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jpiut.2022.51096.3167 | ||
نویسندگان | ||
سمیه حیران1؛ عباس احمدی سعدی* 2؛ محمدعلی اخگر3 | ||
1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، واحدفسا، دانشگاه آزاداسلامی، فسا، ایران | ||
2استادیار گروه فلسفه، واحدفسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران | ||
3استادیار گروه فلسفه، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران | ||
چکیده | ||
برخی تعارضاتِ فلسفی - کلامی در مبحث علم پیشین، اراده و قدرت خداوند با مسالة جبر و اختیار انسان همچنان مورد نزاع و گفتگوی شارحان و صاحب نظران است. بازخوانی و تحلیل آراء ابن سینا درباره تأثیر اراده انسان در نظام علی و معلولی عالم و راهکار وی در حل متناقضنمای اختیار و تقدیر الهی تحقیق در این مسأله را ضرورت می بخشد. ابن سینا نظام اراده و اختیار را ضمن علم عنایی خداوند به نظامِ احسن تبیین می کند. نزد ابن سینا قضای الهی همان علم کلی خداوند به نظام احسن است و از این علم، موجودات ممکن پدید می آیند. به نظر او بر اساس قضای الهی، انسان دارای نوعی اراده است که با اختیار آنچه که قوۀ ناطقه آن را خیر تشخیص می دهد مورد اراده و مشیت خداوند قرار گرفته است. اختیار و ارادة انسان می تواند قوۀ شوقیه یا عملی خود را - بجای آنکه تحتِ انگیزش قوای پست تر حیوانی نظیر قوای شهوانی یا غضبی باشد- در جهتِ تحقق صور عقلی متحقق سازد. در اخذ و التفات به چنین امکانی است که انسان در مسیر تقدیر یعنی اعطای اختیار به معنای گزینش خیر و زیبایی و خوبی، از طریق قوۀ عاقله قرار می گیرد. از دیدگاه شیخ الرییس اختیار انسان، به معنای قرار گرفتن در طول اراده الهی و عنایت او برای فعلیت و تحقق نظام احسن است. این جستار با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
ابن سینا؛ اختیار؛ تقدیر؛ علیت؛ اراده؛ علم عنایی | ||
مراجع | ||
ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1366). تسع رسائل فی الحکمه و الطبیعیات، ناشر دارالعرب. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1377). الهیات نجات، ترجمه سید یحیی یثربی، تهران: فکر روز. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1383). پنج رساله، همدان: دانشگاه بوعلی سینا. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1387). الاشارات و التنبیهات، مصحح حسن ملکشاهی، تهران: سروش. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1360). رسایل ابن سینا، ضیاءالدین دری، تهران: انتشارات مرکزی. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1364). قصیده المزدوجه فی المنطق و منطق المشرقیین، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1387). الشفاء، حسن حسنزاده آملی، قم: بوستان کتاب. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1388). رسائل، محمود شهابی، قم: آیت اشراق. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1394). دانشنامه علایی، تهران: مولی. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1400). التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم، مکتبه االعالم االسالمی. حسنزاده آملی، حسن. (1391). شرح اشارات و تنبیهات، قم: آیت اشراق. خادمی، عینالله. (1386). رازستانی و رمزگشایی اختلاف دیدگاه های شیخ الرئیس درباره نظام فیض، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، (25): 67-90. ژیلسون، اتین. (1389). فلسفه اسلامی و یهودی به روایت ژیلسون، ترجمه حسن فتحی، انتشارات حکمت. سبحانی تبریزی، جعفر. (1387). جبر و اختیار، تنظیم و نگارش علی ربانی گلپایگانی، قم: موسسه امام صادق علیه السلام. مطهری، مرتضی. (1394). مجموعه آثار: انسان و سرنوشت، تهران: انتشارات صدرا. Gilson, Étienne. (2009). Islamic and Jewish Philosophy according to Gilson, translated by Hassan Fathi, Hikmat Publications. [In Persian] Hassanzadeh Amoli, Hassan. (2012). Description of Isharat va Tanbihat, Qom: Ayat Ashraq. [In Persian] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah. (1987). Nine Treatises on Wisdom and Nature, published by Dar al-Arab. [In Arabic] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah. (1979). al-Taliqat, research by Abd al-Rahman Badawi, Qom, Al-Alam al-Islami school. [In Arabic] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah Ibn. (1918). Sina's Treatises, Zia al-Din Dari, Tehran: Central Publications. [In Persian] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah. (1985). Qaseedah al-Mozdavaje fi Al-Mantiq and Mantiq Al-Mashriqiyin, Qom, Ayatollah Murashi Najafi Library. [In Arabic] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdulla. (1998). Theology of Salvation, translated by Seyyed Yahya Yatharbi, Tehran: Fekr Rooz. [In Persian] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah. (2004). Five Treatises, Hamadan: Bo Ali Sina University. Ibn Sina. [In Arabic] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah. (2008). Isharat va Tanbihat, revised by Hassan Malekshahi, Tehran: Soroush. [In Persian] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah. (2008). al-Shifa (Theology), Hassan Hassanzadeh Amoli, Qom: Bostan Kitab. [In Persian] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah. (2009). Rasa'il (Ayun Al-Hikmah), Mahmoud Shahabi, Qom: Ayat Ashraq. [In Persian] Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah. (2014). Alaei Encyclopedia, Tehran: Molly. [In Persian] Khademi, Ainullah. (2007). Deciphering the Difference of Views of Sheikh Al-Raees about Nizam Faiz, Shiraz University Religious Thought Quarterly, (25): 67-90. [In Persian] Motahari, Morteza. (2014). Collection of Works: Man and Destiny, Tehran: Sadra Publications. [In Persian] Sobhani Tabrizi, Jafar. (2008). Predestination and Eligibility, edited and written by Ali Rabbani Golpayegani, Qom: Institute of Imam Sadiq. [In Persian] | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,710 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 350 |