آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,222 |
| تعداد مقالات | 15,019 |
| تعداد مشاهده مقاله | 50,487,068 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 13,574,501 |
اندیشه و سیاست شهرسازی دورۀ رضاشاه و تأثیر آن بر تحولات کالبدی تبریز | ||
| فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
| مقاله 5، دوره 11، شماره 25، دی 1399، صفحه 89-121 اصل مقاله (1.02 M) | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2020.12605 | ||
| نویسندگان | ||
| عباس قدیمی قیداری* 1؛ رضا محمدی2 | ||
| 1دانشیار دانشگاه تبریز | ||
| 2دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تبریز، | ||
| چکیده | ||
| جنبش تجددخواهی ایران با ناکامی مشروطیت، به حکومت مقتدر شبه‌مدرنِ رضاشاهی رضایت داد. ریشۀ تفکر شهرسازی در عصر رضاشاه بر بنیاد اندیشۀ مدرن غربی و بی‌توجهی به فرهنگ و سُنَن پایدار شهر ایرانی استوار بود. رضاشاه در نقش «فاوست» توسعه‌گر، با مقایسۀ اوضاع نابسامانِ ایران و ممالک پیشرفته با نهادسازی‌های مقلدانه قدم در راه مدرنیزاسیون گذاشت. درحقیقت آنچه رضایت پادشاه را فراهم کرد توسعۀ روبنایی شهرها در ایجاد فضاهایی چون خیابان، میادین، مراکز آموزشی، بهداشتی و صنعتی بود. بارزترین ویژگی شهرسازی دورۀ رضاشاه، دخالت مستقیم دولت در نحوۀ تغییر و توسعۀ نظام کالبدی شهری بود. این امر ناشی از ساختِ قدرت مقتدر در نظام سیاسی حکومت پهلوی بود. قانون بلدیه مصوب 1309ش در مقایسه با قانون پیشین که در مجلس اول مشروطه تصویب شده بود ازنظر مشارکت مردم در ادارۀ شهر، قانونی ضعیف به شمار می‌آید. طرح‌های نوسازی شهری با بخشنامه‌های وزارت داخله و متأثر از نحوۀ نوسازی تهران به اجرا درآمد. برنامه‌های نوسازی شهری با مفاهیمی چون خیابان‌های صلیبی، الگوی قرن نوزدهم اروپا، منطقه‌بندی و فرسوده‌انگاری بافت کهن درهم آمیخته شد. مدعای اصلی پژوهش بر تغییرات کالبدی تبریز استوار است که بر اساس آن، خیابان‌های جانبی مهران‌رود (میدان‌چائی)، تربیت، پهلوی، فردوسی، شاه‌بختی، خاقانی و همچنین باغ گلستان، ساختمان شهرداری، توسعه شاه‌گولی، میدان‌ها (فلکه)، هتل و سینما احداث شدند. این مقاله با تکیه بر منابع دست اول، نشریات و اسناد تاریخی و به روش توصیفی‌تبیینی، بنیادِ فکری برنامۀ شهرسازی ایرانِ عصرِ رضاشاه و تحولات فیزیکی شهر تبریز را بررسی و تحلیل می‌کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| رضاشاه؛ شهر؛ تبریز؛ اندیشۀ مدرن؛ سیاست شهرسازی؛ خیابان | ||
| مراجع | ||
|
اسناد مراکز آرشیوی - سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران (ساکما) - کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام) - مذاکرات مجلس شورای ملی(23/8/1312)، دوره نهم. - مرکز اسناد ریاست جمهوری (مارجا) روزنامه‌ها - اطلاعات، 1305، 1306، 1307، 1308، 1309، 1310-1311، 1314، 1315، 1316، 1318، 1320. - انجمن تبریز، سال اول. - تبریز، 1304، 1306، 1307، 1308، 1309، 1311، 1312، 1313، 1314، 1315، 1316. - سهند، 1311. - شاهین، 1313. کتب و مقالات - آبراهامیان، یرواند (1389)، تاریخ ایران مدرن، مترجم محمد‌ابراهیم فتاحی، تهران، نی. - اطهاری، کمال (1376)، «تهران: مدنیت گم‌گشته»، مجله معماری‌وشهرسازی، ش36-37. - اعتمادالسلطنه (1367)،مرآت‌البلدان، تصحیح عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث، ج1، دانشگاه تهران. - اهلرز، اکارت؛ محمدحسن ضیا توانا؛ مصطفی مؤمنی ( بهار 1373)،«شهر شرق اسلامی مدل و واقعیت»، تحقیقات جغرافیایی، ش32. - اوبن، اوژن (1391)، ایران امروز، ترجمه علی‌اصغرسعیدی، تهران، علم. - برمن، مارشال (1392)، تجربۀ مدرنیته، ترجمه مراد فرهاد‌پور، تهران، طرح نو. - -پاکزاد، جهانشاه (1394)،سیر اندیشه‌ها در شهرسازی (1) از آرمان تا واقعیت، تهران، دانشگاه شهید بهشتی. - پورحسین خونیق، ابراهیم (1393)،بناها و عمارت‌های تاریخی تبریز، تبریز، اختر. - تبریزی، محمدکاظم بن محمد (اسرارعلی‌شاه) (1388)، منظرالاولیاء (در مزارات تبریز و حومه)، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران، انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی. - ترسکینسکی، اناتول (1326)،تاریخچه مختصر راه‌آهن ایران، ترجمه؟، تهران، بنگاه راه‌آهن دولتی ایران. - جابری مقدم، مرتضی‌هادی (1386)، شهر و مدرنیته، تهران، فرهنگ و ارشاد اسلامی. - جهانگیرمیرزا (1327)، تاریخ نو، به‌کوشش عباس اقبال، تهران، علمی. - حبیبی، محسن (1373)،«مدرنیسم، شهر، دانشگاه (دومین‌پژواک‌مدرنیته در ایران).»، گفتگو، ش5. - حبیبی، محسن (1373)،«نخستین پژواک مدرنیته در ایران»، گفتگو، شماره 3. - حبیبی، محسن (1390)، شرح جریان‌های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر با تأکید بر دوره زمانی 1357-1383، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی. - حبیبی، محسن (1395)،از شار تا شهر، دانشگاه تهران. - حبیبی، محسن و مرتضی‌هادی جابری‌مقدم (1384)،«شهرگرایی و شهرسازی شتابزده؛ الگوی فاوستی توسعه»،هنرهای زیبا، ش 21. - حشری تبریزی، ملامحمدامین (1371)،روضه اطهار (مزارات مترکه و محلات قدیمی تبریز و توابع)، به تصحیح و اهتمام عزیز دولت آبادی، تبریز، ستوده. - رنجبرفخری، محمود (1392)، بازار بزرگ تبریز و بازارچه‌های پیرامونی آن در دویست سال اخیر، تهران، بنیاد ایران‌شناسی. - ساتن، الول (1346)، ایران نو، ترجمه عبدالعظیم صبوری، تهران، علمی. - ستارزاده، داریوش (1386)، «تأثیر تجدد در تحول شکل‌گیری فضاهای شهری ایران مطالعه موردی: فضاهای شهری تبریز در دورۀ رضاشاه»،رساله دکتری دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران. - شاردن (1374)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، ج2، تهران، توس. - شهری، جعفر (1378)، تهران در قرن سیزدهم، ج5، تهران، رسا. - صفامنش، کامران؛ رشتچیان، یعقوب؛ منادی‌زاده، بهروز (1376)، «ساختار کالبدی شهر تبریز وتحولات آن در دو سدۀ اخیر»، گفتگو، ش18. - صفامنش، کامران؛ منادی‌زاده، بهروز (1378)، «تحولات معماری و شهرسازی در فاصله سال‌های 1320-1299ش»، دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، جلد دوم، به کوشش باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، میراث فرهنگی کشور. - طباطبایی تبریزی، سید محمدرضا بن سید محمدصادق (1389)، تاریخ اولاد الاطهار، به کوشش محمد الوانساز خویی، تهران، انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی. - فخاری تهرانی، فرهاد؛ پارسی، فرامرز؛ بانی مسعود، امیر (1385)، بازخوانی نقشه‌های تاریخی شهر تبریز، شرکت عمران شهری ایران، تهران. - فکوهی، ناصر (1387)، انسان‌شناسی شهری، تهران، نی. - کارنگ، عبدالعلی (1351)، آثار باستانی آذربایجان، ج 1، تهران، انجمن آثار ملی. - کتابچه قانون بلدیه، (1325)، مطبعۀ شاهنشاهی قاجار، بی‌جا. - کربلائی تبریزی، حافظ حسین (1383)،روضات‌الجنان و جنات‌الجنان، مقدمه و تکمله و تصحیح و تعلیق جعفر سلطان‌القرائی، به سعی و اهتمام محمدامین سلطان‌القرائی، 2 جلد، تبریز، نشر ستوده. - کرزن، جورج ناتانیل (1380)،ایران و قضیۀ ایران، ج1، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، علمی و فرهنگی. - کسروی، احمد (1381)، تاریخ مشروطه ایران، تهران، امیرکبیر. - کیانی، مصطفی (1386)،معماری دورۀ رضاشاه، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر. - محبوبی‌اردکانی، حسین (1376)، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ج 2 و 3، دانشگاه تهران. - محمدزاده، رحمت (1394)،«بررسی تطبیقی توسعه شبکه ارتباطی سنتی و جدید در بافت قدیم شهر تبریز»، نشریه علمی و پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 10. - مختاری اصفهانی، رضا (1382)، اسنادی از انجمن‌های بلدی، تجار و اصناف (1320-1300ش)، معاونت خدمات مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، 2 ج، تهران، وزارت فرهنگ‌و‌ارشاد اسلامی. - مشکور، محمدجواد (1352)، تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری، تهران، انجمن آثار ملّی. - نادرمیرزا (1373)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنۀ تبریز، مقدمه تصحیح و تحشیه: غلامرضا طباطبایی‌مجد، تبریز، ستوده. - نظام‌السلطنه‌مافی، حسین‌قلی‌خان (1361)،خاطرات و اسناد، به کوشش معصومه نظام‌مافی و دیگران، ج 2 و 3، تهران، نشر تاریخ ایران. - هاشمی، فضل‌الله (1345)، «تاریخچه تأسیس و رشد شهرداری در ایران»، سالنامه شهرداری‌ها، انتشارات اتحادیه شهرداری‌های ایران. - هاشمی‌پور، منوچهر (زمستان 1398)،«تاریخ سینماهای تبریز»، هنر و اقتصاد، ش5. - ویلبر، دونالد (1348)،باغ‌های ایران و کوشک‌های آن، ترجمه مهین‌دخت صبا، تهران، ترجمه‌ونشرکتاب. - یزدانی، محمدحسن و احمد پوراحمد (1386)،«تأثیر مدرنیسم بر تحولات کالبدی شهرهای ایرانی – اسلامی، نمونه تبریز»، تحقیقات جغرافیایی، ش 84، 1386.
- Banani Amin, (1961) ,The Modernization of Iran 1921-1941, Stanford: Stanford University press.
- Ehlers, Eckart & Willem Floor, (2007) “Urban Change in Iran 1920-1941”, Iranian Studies, Volume 26 , Issue 3-4 , Published Online 24 Feb 2007.
- Madanipour ,Ali,(2006) “Urban planning and development in Tehran”, Cities , volume 23, Issue 6.
- Ziari, Karamatollah (2006)“The Planning And Functioning Of New Towns In Iran ”, Cities , Volume 23 , Issue 6.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 575 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 608 |
||