تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,021 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,490,772 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,217,951 |
ستیز اقتصاد زراعیِ رعیتی- معیشتی و اقتصاد زراعیِ تجاری ستیز دولت و دهقان برای تجارت و معیشت 1320- 1304ش | ||
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
مقاله 6، دوره 10، شماره 19، تیر 1398، صفحه 127-156 اصل مقاله (416.3 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2019.9227 | ||
نویسندگان | ||
سهراب یزدانی* 1؛ سید اسماعیل چنگیزی اردهالی2؛ فواد پورآرین3؛ بهمن شعبان زاده لمر4 | ||
1هیات علمی/ دانشگاه خوارزمی تهران | ||
2هیئت علمی دانشگاه خوارزمی | ||
3هیئت علمی دانشگاه خوارزمی | ||
4دانشجوی دکتری دانشگاه خوارزمی | ||
چکیده | ||
موضوع این نوشتار ستیز اقتصاد زراعیِ رعیتی- معیشتی و اقتصاد زراعیِ تجاری در بازهی زمانی 1320-1304 است. تداوم نظام زمینداری و جان سختی مناسبات آن در ایران و نیز ایستائی جامعهی دهقانی همزمان یا پس از شکلگیری دولت مدرن، مسئلهی قابل تأملی است. انتظار میرفت با نفوذ سرمایه و رواج اقتصاد تجاری، تغییراتی در این امر رخ دهد. اما نه تنها دولت، تاجر- مالکان و مالکان بلکه دهقانان نیز علاقهای به تغییر این شیوهی تولید و مناسبات آن نشان ندادند. برای تبیین این مسئله، این سؤال قابل طرح است که: «چرا در دورهی رضاشاه، زارع ایرانی در برابر تلاشهای دولت برای رواج اقتصاد زراعیِ تجاری مقاومت کرد و به ستیز پرداخت؟» یافتههای پژوهش نشان میدهد که دهقان ایرانی برای معیشت کشت میکرد. هدفش بیشینهسازی درآمد نبود، بلکه بخت خانواده برای زنده ماندن و موجودیت بود. شرایط نامساعد آب و هوا، آفتهای زراعی، ناآشنایی با مناسبات بازار و سیاست بینالملل مایهی نگرانی و بیاعتمادی مالک و زارع به زراعت تجاری و پافشاری آنان بر زراعت معیشتی بود. بنابراین با نفوذ سرمایه و رواج اقتصاد زراعیِ سرمایهدارانه، در مناسبات زمینداری و وضعیت اجتماعی زارعان تغییری بهوجود نیامد و قواعدی که برای سالیان دراز نظام کشاورزی ایران را ثابت نگه داشته بود، بر هم نخورد. عوامل تولید از نظام اجتماعی سنتی آزاد نگردید. بلکه سبب همراهی و همگامی زارع با مالک و تحکیم نظام ارباب - رعیتی گردید. | ||
کلیدواژهها | ||
دهقان؛ اقتصاد زراعیِ رعیتی؛ اقتصاد زراعیِ تجاری؛ رضاشاه؛ محصولات نقدینه آفرین؛ تجارت | ||
مراجع | ||
الف) اسنادکتابخانهملیوسازماناسنادایران (باناماختصاری: ساکما) - شناسهی سندها: 011030-240؛ 24985- 240؛ 10292/293/98 ؛ 100425-240؛ 10292-293-98؛ 75752-240 ؛ 9542 – 293 – 98؛ 13188-293-98؛ 9542-293-98 ؛ 9542-293-98؛ 16065- 293- 98؛ 16065- 293- 98؛ 16140-293- 98؛ 16140-293- 98؛ 13188-293-98 ؛ 119408- 293 ؛ 59394- 240. ب) اسنادکتابخانهومرکزاسنادمجلس (باناماختصاری: کمام ) - شمارهی بازیابی: 43/1/14/67/9ج. ج) اسناد ادارهی اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (با نام اختصاری: استادوخ) - شمارهی بازیابی: سال 1304 ش، کارتن 38، پروندهی 47، شمارهی سند62؛ سال 1306ش، کارتن 38، پروندهی 9، شمارهی سند 109؛ سال 1308 ش، کارتن 27، پروندهی 91/53، شمارهی سند 16؛ سال 1309 ش، کارتن27، پروندهی 232/52، شمارهی سند 8؛ سال 1314، کارتن 53، پروندهی 19، شمارهی سند 1. روزنامهها - اخگر: س 14، 10 فروردین 1321: ش739. - ایران: س 18، 18 دی 1312: ش 4288. - ستاره جهان: س 6، 2 مرداد 1313: ش 1425؛ س 6، 24 فروردین: ش 1346؛ س 6، 2 اردیبهشت 1313: 1353. - شفق سرخ: س2، 15 اردیبهشت 1310: ش 1768؛ س11، 15 اسفند 1311: ش 2301؛ س 11، 17 اسفند 1311: ش 2303؛ س 11، 13 دی ماه 1311 :ش2252 ؛ س 11، 17 بهمن 1311: ش2278؛ س 13، 6 خرداد1313: ش 2651. - کوشش: س 10،6 تیر 1311: ش 127؛ س13، 23 آبان: ش 257؛ س15، 11 فروردین 1316: ش68. - گلستان: س 20، 5 اسفند 1315، ش2006. مجلات: - بانک ملی ایران: تیر 1316: ش13؛ مرداد 1315: ش 8؛ خرداد 1315: ش 12؛ مرداد 1316، ش 14؛ آبان 1316: ش 17؛ فروردین 1317: ش 22؛ آذر 1317: ش 30. - عصر جدید، اسفند 1307، ش 58؛ عصر جدید، اسفند 1306 [بی س و ش] - فلاحت و تجارت، س 1، 1 فروردین 1297، ش 2. - مدرسهی عالی فلاحت کرج، س 1، فروردین 1310: ش 2؛ س 1، خرداد 1310: ش 4؛ س 2، اسفند 1312: ش 1. سالنامهها - ادارهی کل گمرک، احصائیه تجارتی ایران (1307) مجموعه تجارت عمومی ایران با ممالک خارجه در سال 1306، تهران: مطبعه مجلس. - ادارهی کل فلاحت و صناعت (1313) احصائیه محصولات فلاحتی و صنعتی ایران در سال 1311، تهران: شرکت چاپخانه فردوسی. - نتایج اجرای قوانین انحصار تجارت خارجی، احصائیه تجارتی سال اقتصادی 1314 (اول تیر 1313 – آخر خرداد 1314) تهران: مطبه تهران. - ادارهی کل گمرک، وضعیت کالاهای رسیده و فرستاده ایران به کشورهای خارجه در سال اقتصادی اول تیر 1314 تا 31 خرداد 1315، تهران: چاپخانه یمنی. - ادارهی کل گمرک، آمار تجارت ایران با کشورهای خارجه در سال اقتصادی 1316/1315، (اول تیر ماه 1315- تا 31 خرداد 1316) تهران، چاپخانه فردین و برادر. - ادارهی کل گمرک، آمار بازرگانی ایران با کشورهای خارجه در سال 1319، تهران، چاپخانه فردوسی. گزارشها - سومین راپورت سه ماههی رئیس کل مالیهی ایران، به تاریخ 21 خرداد 1302، تهران: مطبعه مجلس. - نهمین راپورت رئیس کل مالیهی ایران، سه ماههی میزان / مهر - آذر 1303، تهران: مطبعه مجلس. کتابها - اشرف، احمد (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایهداری در ایران: دورۀ قاجاریه، تهران: زمینه. - باری یر.ج. (1363)، اقتصاد ایران، تهران: مؤسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه. - بالدوین، جورج. بی. (1396)، برنامهریزی و توسعه در ایران، ترجمهی میکائل عظیمی، تهران: نشر علمی. - سیف، احمد (1373)، اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران: نشر چشمه. - سینزوود، الن میک (1395)، خاستگاه سرمایه داری، ترجمهی حسن مرتضوی، تهران: نشر ثالث. - شاکری، خسرو (1384)، پیشینههای اقتصادی– اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی، تهران: نشر اختران. - عاقلی، باقر (1369)، داور و عدلیه، تهران: انتشارات علمی. - عیسوی، چارلز (1362)، تاریخ اقتصادی ایران، ترجمهی یعقوب آژند، تهران: نشر گستره. - کارشناس، مسعود (1382)، نفت، دولت و صنعتی شدن در ایران، ترجمهی علی اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب، تهران: گام نو. - کائوتسکی، کارل (1381)، مسئلهی ارضی، ترجمۀ عبدالرحیم رشیدیان، تهران: نشر نی. - کدی، نیکی آر. (1369)، ریشههای انقلاب ایران، ترجمهی عبدالرحیم گواهی، تهران: انتشارات قلم. - کرون پاتریشیا (1393)، جامعههای ما قبل صنعتی، ترجمه مسعود جعفری، تهران: نشر ماهی. - کسلر، دیرک (1394)، نظریههای روز جامعهشناسی، ترجمه کرامت الله راسخ، تهران: نشر آگه. - مجموعه قوانین و مقررات سالهای 1320 – 1300 هجری شمسی (1388)، جلد 2، تهران: روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران. - والرشتاین، ایمانوئل (1396)، نظام جهانی مدرن، ترجمهی نظام الدین سراجی جهرمی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. - هوگلند، اریک جیمز (1381)، زمین و انقلاب در ایران، ترجمهی فیروزه مهاجر، تهران: شیرازه. - یه ناگا، تویوکیچی (1392)، سفرنامه یه ناگا تویوکیچی در ایران و آناتولی، ترجمهی هاشم رجبزاده و کینچی ئه اورا، تهران: انتشارات طهوری. مقالات - آیتی، عطا (بهار 1385)، دیکتاتوری و اقتصاد (گزارشی از اوضاع اقتصادی ایران عصر رضاشاه)، تاریخ معاصر ایران، س 10، ش 37. - حقوقی، مرتضی (آبان 1342)، تحولات سرمایهگذاری کشاورزی در خوزستان، مجلهی بورس، دورهی اول، ش. - چگونه اقتصاد ایران دولتی شد؟، نامهی بازرگانی، س 85، ش 90، تیر 1393. - داور (مرداد 1321)، پدر اقتصاد و کشاورزی ایران (3)، مجله آب و خاک، سال اول، ش 7، 15. - داور (پاییز 1378)، پدر اقتصاد و کشاورزی ایران (4)، مجله آب و خاک، سال اول، ش 8، 1. - عیسوی، چارلز (پاییز 1378)، نفوذ اقتصادی اروپا و اقتصاد ایران در آستانه مشروطیت، ترجمهی نادر میر سعیدی، تاریخ معاصر ایران، ش 11. - منصوربخت، قباد (تابستان 1388)، کشاورزی تجاری در دورهی قاجاریه، تاریخ ایران، شماره 5/61. - نشأت، گیتی (بهمن 1383)، از بازار سنتی تا بازار مدرن، ( ایران قرن نوزدهم )، گفتگو، شماره 41. - Keddie, R. Nikki. Historical obstacles to agrarian change in Iran, Claremont Asian studies, no. 8,1960. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 485 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 351 |