اثر پیش تیمار اسمزی برمؤلفه های جوانه زنی بذر ارقام گوجه فرنگی (Lycopersicom esculentum Mill.)

مقدمه

     گوجه‌فرنگی (.MillLycopersicom esculentum)  یکی از محصولات باغی ایران و سایر کشورهای جهان محسوب می گردد .گیاه گوجه ‌فرنگی دارای سازگاری وسیع به شرایط مختلف اقلیمی و خاکی می‌باشد و جزء محصولات تابستانه بشمار می‌رود که تقریباً به فصل رشد طولانی نیاز دارد (یاماگوچی 1993) .سطح زیر کشت این گیاه در سال 2009 میلادی 5/4 میلیون هکتار بوده است و از این اراضی 140 میلیون تن محصول برداشت شده است که در بین سبزیها بیشترین تولید را به خود اختصاص داده است (بی نام 2009). واریته‌های اصلاح شده دارای قوه نامیه بالائی می باشند ولی این واریته‌ها هنگامی که پس از کاشت با تنش‌های فیزیکی نظیر دمای بالا ، افزایش یا کمبود آب ،شوری، سله‌بندی خاک یا با تنش‌های بیولوژیکی همچون بیماریها، آفات و علفهای هرز مواجه می‌شوند، رشد گیاهچه در آنها با مشکل روبه رو خواهد بود و درصد ظهور گیاهچه کاهش خواهد یافت و یا حتی در شرایط سخت‌تر این عوامل می‌توانند از ظهور گیاهچه ممانعت بعمل آورند و این در حالی است که گیاهان یکنواخت و همشکل برای تولید حداکثر عملکرد و بالا بردن راندمان برداشت ضروری به نظر می‌رسد (آرین وکیراک 2003). افزایش اندازه بذر که به واسطه اصلاح گیاهان بدست آمده و همچنین افزایش پتانسیل ژنتیکی برای بهبود قدرت بذور کافی به نظر نمی‌رسد بنابراین راهکارهای دیگری که کیفیت بذر را بالا می‌برند مورد تأکید قرار می‌گیرند (فوجی کورا 1993). پرایمینگ تکنیکی است که اجازه داده می­شود بذرها مقداری آب جذب کنند به طوری که مراحل اولیه­ی جوانه­زنی انجام شود اما ریشه چه خارج نشود. به عبارت دیگر، بذرها تا مرحله ی دوم جذب آب پیش می روند اما وارد مرحله­ی سوم نمی­شوند، بعد از تیمار پرایمینگ، بذرها خشک و همانند بذرهای تیمار نشده (شاهد) ذخیره و کشت می­شوند (مک دونالد 2000).تیمار پرایمینگ باعث کوتاه کردن زمان کاشت تا سبز شدن و حفاظت بذرها از عوامل زنده و غیرزنده در مرحله­ی بحرانی استقرار گیاهچه می­شود. همچنین این تیمارها یکنواختی سبز شدن را موجب می­شوند که منجر به استقرار یکنواخت و بهبود عملکرد در محصول می شوند (باسرا و همکاران 2004).

         در پرایمینگ مقدار محدودی آب در اختیار گیاه قرار می‌گیرد تا فقط مراحل مقدماتی جوانه‌زنی قبل از خروج ساقه‌چه و ریشه‌چه انجام گیرد و بذور برای جوانه زنی در مراحل بعدی آماده شود (آرتالا 2003). بذور پیش تیمار شده در مقایسه با شاهد در دامنه وسیعی از دما جوانه می‌زنند و حساسیت کمتری به تغییرات اکسیژن در محیط جوانه‌زنی دارند (اسموک 1993). پرایمینگ بذور گوجه بامحلول 2 درصد نیترات پتاسیم در دمای 20  درجه سانتی گراد و به مدت  پنج روز موجب افزایش سرعت جوانه‌زنی بذور شد ولی تأثیری روی درصد جوانه‌زنی نداشت (آرین وکیراک 2003). اسمو پرایمینگ در بعضی از مواقع دارای محدودیت‌های نظیر کمبود اکسیژن در پتانسیل‌های اسمزی خیلی منفی و یا جذب آب بیشتر در هنگام شستشوی مواد اسمزی از روی بذور و همچنین  کاهش طول عمر بذر پس از پرایمینگ نیز می‌باشد که می‌توان با بکاربردن روشهای همچون انتخاب پتانسیل اسمزی مناسب و خشک کردن بذور پس از شستشو و  همچنین تیمارهای پس پرایمینگ همچون استرس گرمایی و نگهداری در شرایط خاص این معایب را رفع نمود (آتکین 1999) .جهت کاشت زود‌هنگام و همچنین افزایش سرعت جوانه‌زنی از پیش تیمارهای همچون هیدروپرایمینگ و اسموپرایمینگ استفاده می‌گردد که در این میان روش اسموپرایمینگ اهمیت بسزایی دارد و شامل روشی است که آب را بصورت کنترل شده و با استفاه از موادی مانند PEG و KNO₃  و غیره  در اختیار بذر قرار می‌دهند بطوری که موجب شروع شدن فعالیت‌های متابولیکی جوانه‌زنی می‌شود ولی در عمل از ظهور ریشه‌چه و ساقه‌‌چه ممانعت بعمل می‌آورد (پیکارد 1993).

          هدف از این تحقیق تعیین روش پرایمینگ برای هر رقم  و بررسی اثر آن بر روی برخی از صفات مربوط به جوانه‌زنی در بذور گوجه فرنگی می‌باشد. تا اینکه بتوان بهترین ترکیب تیماری را جهت اسموپرایمینگ بذرهای گوجه فرنگی تعیین کرد.

مواد و روش­ها

         به منظور بررسی اثرات اسمو پرایمینگ بر جوانه زنی بذرهای گوجه فرنگی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران در سال 1389 اجرا گردید. تیمارها شامل ارقام گوجه فرنگی ergon،  normaو  ravista و پنج محلول پرایمینگ شامل پلی­اتیلن گلایکول
(PEG 6000) با غلظت­های پنج و 10 درصد، کلرید پتاسیم (KCl) با غلظت­های پنج و 10 درصد، آب خالص در مدت زمان­ هشت ساعت و تیمار شاهد بود.پس از اتمام دوره­های پرایمینگ مورد نظر، بذور پرایمینگ شده توسط آب مقطر شستشو شده و تمامی بذور تا رسیدن به وزن اولیه در دمای 22 درجه سانتی گراد و شرایط تاریکی خشک گردید. برای ارزیابی جوانه­زنی، 25 عدد بذر از هر تیمار در سه تکرار داخل پتری دیش های شیشه­ای (با قطر 90 میلی­متر) بین دو لایه کاغذ فیلتری قرار داده شد و 10 میلی­لیتر آب مقطر به پتری دیش اضافه شد و برای جوانه زنی به ژرمیناتور با دمای 2±25 درجه سانتی­گراد با رطوبت نسبی 42 درصد و تاریک منتقل شد (ایستا 2008). ظهور ریشه­چه به طول دو میلی­متر به عنوان جوانه­زدن بذر تلقی و در پایان روز هشتم بذرهای جوانه­زده در هر تیمار شمارش شد و شاخص­های جوانه­زنی از قبیل تعداد جوانه عادی و تعداد کل بذر جوانه زده، طول ریشه­چه، ساقه­چه و گیاهچه (بر حسب سانتی­متر) اندازه­گیری شد. همچنین نسبت طولی، نسبت وزن تر و خشک ریشه­چه به ساقه چه (R/S) نیز محاسبه شد و برای تعیین درصد و سرعت جوانه­زنی، شاخص ویگور یک و دو از روابط زیر استفاده شد (نیکولاس و هیدکر 1968؛ کیم و کانگ 1987؛ بیولوی و بلک 1998) :

  در پایان داده­های بدست آمده، توسط نرم افزار آماری MSTAT-C مورد تجزیه واریانس و مقایسه میانگین­ها با آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.

نتایج و بحث

طول ساقه­چه و ریشه­چه

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که طول ساقه چه از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات
متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد  قرار گرفت (جدول 1). به طوری که حداکثر و حداقل طول ساقه چه در رقم های ergon و norma  به ترتیب 200/7 و 530/2 سانتی متر بدست آمد، همچنین بیشترین طول ساقه چه به ترتیب با پیش تیمار کردن توسط PEG با غلظت 10 درصد حاصل شد (جدول2).

بیشترین و کمترین طول ساقه چه تحت اثرات متقابل رقم × پرایمینگ  به ترتیب با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد و آب خالص تحت رقم­های ravista و ergon می باشد (شکل1). از نظر آماری اثر رقم، پرایمینگ و اثر متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد  بر طول ریشه­چه معنی­دار بود (جدول1). حداکثر طول ریشه چه تحت رقم ergon (700/8 سانتی­متر) مشاهده شد و همچنین حداکثر و حداقل طول ریشه­چه به ترتیب با پیش تیمار توسط PEG با غلظت­های 10 و پنج درصد و آب خالص حاصل گردید (جدول2). کمترین طول ریشه­چه تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با پیش تیمار توسط آب خالص با غلظت پنج درصد تحت رقم ergon حاصل گردید (شکل2).

   نتایج آزمایش­های مختلف بیانگر این مطلب است که در اثر تنش خشکی طول ریشه­چه و ساقه­چه هر دو کاهش می­یابند، ولی نسبت کاهش طول ساقه­چه بیشتر از طول ریشه­چه می­باشد. در سایر پژوهش­ها مشخص شده است که در شرایط تنش خشکی ارقام مقاوم به خشکی در مراحل اولیه تنش از سرعت رشد ریشه بالاتری برخوردارند، در نتیجه نسبت طول ریشه­چه به ساقه­چه در آن­ها افزایش می یابد (ایسنستات و همکاران 1999). سانچیز و همکاران (2001) نیز گزارش کردند که طول ریشه بذری در خیار و فلفل در اثر هیدروپرایمینگ به طور معنی­داری افزایش یافت. قوامی و همکاران (1383) با بررسی تنش شوری بر طول ریشه­چه و ساقه­چه ارقام مختلف گندم اظهار داشتند که با کاهش پتانسیل اسمزی طول ریشه­چه و ساقه­چه کاهش یافت. زینلی و همکاران (1380) اظهار نمودند که در کلزا حساسیت ریشه­چه به تنش شوری بیش از ساقه­چه می­باشد.

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  e: کمترین مقدار

شکل 1- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر طول ساقه­چه بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  g: کمترین مقدار

شکل 2- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر طول ریشه­چه بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی

طول گیاهچه

   این صفت از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد  قرار گرفت (جدول1). بیشترین طول گیاهچه در رقم ergon (90/15 سانتی متر) مشاهده شد. حداکثر و حداقل طول گیاهچه با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد و آب خالص به ترتیب 90/16 و 05/9 سانتی­متر حاصل شد (جدول2). کمترین طول گیاهچه تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ  با پیش تیمار توسط آب خالص با غلظت پنج درصد تحت رقم ergon با طول 150/4 سانتی متر حاصل گردید (شکل3).

        اکبری و همکاران (2007) و حسینی و رضوانی مقدم (1385) نیز در بررسی­های خود نشان دادند شوری می­تواند سبب کاهش طول ریشه­چه یا ساقه­چه و در نهایت کاهش طول گیاهچه شود. کاهش رشد گیاهچه در پاسخ به افزایش تنش شوری به دلیل اثرات اسمزی به سبب کمبود آب، اثرات سمی یون­ها و عدم جذب متوازن مواد غذایی لازم بوده که این حالت ممکن است همه جنبه­های متابولیسم گیاه را تحت تأثیر قرار می­دهد.

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  h: کمترین مقدار

شکل 3- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر طول گیاهچه بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.

نسبت طولی ریشه چه به ساقه چه (R/S)

    در میان منابع تغییرات نسبت طولی ریشه­چه به
ساقه­چه (R/S) تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد قرار گرفت (جدول1). بیشترین نسبت طولی (R/S) برای تیمار با رقم ergon (210/1) و کمترین با رقم norma (430/0) حاصل شد و همچنین حداکثر و حداقل نسبت طولی (R/S) به ترتیب برای PEG، KCl، آب خالص وKCl  با غلظت های 10، پنج و 10 درصد بدست آمد (جدول2). بیشترین نسبت طولی (R/S) تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با آب خالص تحت رقم ravista (500/1) و کمترین آن مربوط به KCl در غلظت 5 درصد تحت رقم ergon (410/0) بدست آمد (شکل4). کلهر (1388) اظهار نمود در کدوی تخمه­کاغذی بیشترین نسبت طولیR/S و وزنی  R/Sبه ترتیب برای پیش تیمار با کاربرد نیترات پتاسیم با غلظت 5/0 درصد در 36 ( 37/2 گرم) و پرایم با  KClبا غلظت 4 درصد در 12 ساعت (42/0گرم) بدست آمد و نیز کمترین نسبت طولی R/S در تیمار  با پیش تیمارKCl  با غلظت 2 درصد در 12 ساعت (41/1 گرم) بود.

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  g: کمترین مقدار

شکل 4- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر نسبت طولی (R/S) بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی

نسبت وزن تر و خشک ریشه­چه به ساقه­چه (R/S)

        نسبت وزن تر و خشک ریشه­چه به ساقه­چه (R/S) از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت (جدول1). حداکثر و حداقل نسبت وزن تر R/S تحت رقم norma و ergon نتیجه شد و همچنین بیشترین و کمترین آن با پیش تیمار توسط آب خالص و PEG با غلظت پنج و 10 درصد حاصل گردید (جدول2). حداکثر و حداقل نسبت وزن تر R/S تحت اثرات متقابل رقم × پرایمینگ با KCl در غلظت های پنج و 10 درصد تحت رقم های ergon و norma به ترتیب برابر 57/2، 420/2 و 320/0 بدست آمد (شکل 5).

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  d: کمترین مقدار

شکل 5- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر نسبت وزن خشک (R/S) بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.

   طبق جدول 1 نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه (R/S) تنها تحت تأثیر پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد اثر معنی داری از نظر آماری داشته است. حداکثر و حداقل نسبت وزن خشک R/S با پیش تیمار توسط KCl و PEG با غلظت های 10 و پنج درصد به ترتیب برابر 30/2 و 700/0 نتیجه شد (جدول2). یکی از دلایل عمدهُ که می­تواند کاهش وزن خشک ساقه­چه را در پتانسیل­های بالا توجیه کند تحریک مواد­غذایی و انتقال آنها از لپه­های به محور رویانی است. قابل ذکر است عواملی که سرعت رشد محور رویانی را تحت تأثیر قرار می­دهند می­توانند بر تحرک مواد­غذایی و انتقال آنها از لپه­ها به محور رویانی تأثیر بگذارند (باقری و همکاران 1379).

تعداد جوانه عادی و تعداد کل بذر جوانه زده

        نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تعداد جوانه عادی از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ  و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت (جدول1). بیشترین و کمترین تعداد جوانه­زنی تحت رقم های ravista و norma به ترتیب برابر 23 و 7 عدد بود، همچنین بیشترین تعداد جوانه عادی با پیش تیمار توسط آب خالص برابر با 24 عدد حاصل شد (جدول2). حداکثر و حداقل جوانه عادی تحت اثرات دو عاملی رقم و پرایمینگ بوسیله PEG، KCl، PEG با غلظت های 10 درصد و آب خالص تحت رقم­های norma و ergon حاصل گردید (شکل6). تعداد کل بذر جوانه زذه از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم × پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد تفاوت معنی­داری را نشان داد (جدول1). بیشترین و کمترین تعداد کل بذر جوانه زده تحت رقم های ravista و norma (به ترتیب 24 و11 عدد) و همچنین حداکثر و حداقل آن با پیش تیمار PEG وKCl با غلظت های پنج و10 درصد (به ترتیب 24 و17 عدد) بدست آمد (جدول2). کمترین تعداد کل بذر جوانه زده تحت اثرات متقابل رقم × پرایمینگ به ترتیب با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد وآب خالص حاصل شد (شکل7). کلهر (1388) بیان داشت که حداکثر تعداد جوانه عادی با مصرف PEG در غلظت پنج درصد در 12 ساعت (66/43 جوانه) و حداقل آن در شرایط KNO₃ در غلظت 1 درصد در 36 ساعت حاصل شد که برابر (25 جوانه غیرعادی) بوده است.

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  f: کمترین مقدار

شکل 6- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر تعداد جوانه عادی بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  d: کمترین مقدار

شکل 7- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر تعداد کل بذر جوانه­زده بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.

سرعت و درصد جوانه­زنی

         سرعت جوانه­زنی تحت تأثیر رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد اختلاف آماری را نشان داد (جدول1). بیشترین جوانه­زنی در رقم ergon (100/7 تعداد بذر جوانه زده در روز) و کمترین آن در رقم norma ( 710/3 تعداد بذر جوانه زده در روز) مشاهده شد. حداکثر و حداقل سرعت جوانه­زنی با PEG در غلظت­های پنج و10 درصد به ترتیب برابر 60/10 و 450/5 تعداد بذر جوانه زده در روز بود (جدول2). همانطور که در جدول 1 مشاهده می شود درصد جوانه­زنی از نظر آماری تحت تاثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد تفاوت معنی­داری را نشان داد. همچنین بیشترین درصد جوانه­زنی تحت رقم ravista (57/96 درصد) و کمترین آن تحت رقم norma  (44 درصد) و همچنین حداقل آن با پیش تیمار توسط KCl با غلظت (68 درصد) حاصل شد (جدول2). کمترین درصد جوانه­زنی تحت اثرات دوعاملی رقم و پرایمینگ به ترتیب با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد و آب خالص تحت رقم ergon (به ترتیب برابر 36 و 32 درصد) حاصل گردید (شکل8). چونوسکی و کوم(1997)گزارش کردند که پرایمینگ بذور آفتابگردان با KCl به مدت 3 الی 5 روز باعث افزایش سرعت جوانه­زنی و بهبود رشد گیاهچه
می­شود. آنها همچنین علت این واکنش را افزایش در فعالیت­های تنفسی، تولید ATP، تحریک فعالیت RNA و پروتئین سازی در بذور پرایم شده بیان نمودند. خواجه حسینی و همکاران(2003)بیان کردند که کلرید سدیم بیشتر از پلی­تیلن­گلایکول سبب کاهش سرعت
جوانه­زنی در بذر سویا می­شود. باسرا و همکاران (2003) و افضل و همکاران (2006) برای گیاه کلزا نشان دادند که سرعتجوانه­زنی در پاسخ به پرایمینگ افزایش می­یابند. پرایمینگ بذور باعث بهبود در سرعت جوانه­زنی و یکنواختی جوانه­زنی و کاهش حساسیت بذور به عوامل محیطی می­گردد. استقرار سریعتر، بنیه بالاتر، توسعه سریعتر، گلدهی زودتر و عملکرد بالاتر از پیامد­های پرایمینگ بذور می­باشد (هاریس 2005).

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  d: کمترین مقدار

شکل 8- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر درصد جوانه­زنی بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.

وزن تر ریشه چه و ساقه چه

       تأثیر پرایمینگ و  اثرات متقابل رقم و پرایمینگ وزن تر ریشه­چه از نظر آماری در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت (جدول1). بیشترین وزن تر ریشه چه با پیش تیمار توسط آب خالص و KCl با غلظت 10 درصد حاصل شد (جدول2). بیشترین وزن تر ریشه چه تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با PEG با غلظت پنج درصد تحت رقم ergon بدست آمد (شکل9). همانطوری که در جدول تجزیه واریانس مشهود می باشد، وزن تر ساقه­چه از نظر آماری تحت تاثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد اختلاف معنی داری داشت (جدول1).  بیشترین وزن تر ساقه­چه تحت رقم ravista و همچنین با پیش تیمار KCl با غلظت 10 درصد حاصل شد (جدول2).  حداکثر و حداقل وزن تر ساقه­چه تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با PEG ، آب خالص، PEG و KNO₃ در غلظت های پنج ، 10و پنج درصد تحت رقم های ergon و ravista  بدست آمد (شکل 10). 

         پرایمینگ بذر بر رشد محور جنینی و نموگیاهچه تأثیر گذاشته و میزان این تغییرات براساس گونه­ها و شرایط پرایمینگ متفاوت است. اختلاف در رشد ریشه چه و ساقه­چه بین بذور پرایم شده و پرایم نشده در شرایط نامناسب محیطی بیشتر آشکار می­گردد
(ایستا، 2008).  افزایش رشد ریشه­چه و ساقه­چه در بذور پیاز پرایم شده را نتیجه گرفتند (باسرا و همکاران2006). کاراکی (1998) افزایش وزن تر و طول ریشه و ساقه­چه (گندم و جو) را بر پرایمینگ گزارش کردند.جت و همکاران (1996) در ارزیابی بذور کلم برالکی به افزایش رشد ریشه­چه در اثر پرایمینگ اشاره داشتند.هاریس(2005)اظهار داشتند که سریع جوانه­زدن
می­تواند تولید سیستم ریشه­ای عمیقی نموده قبل از آن که لایه های فوقانی خشک شود و جوانه­زنی آهسته سبب عدم یکنواختی رشد گیاهچه در مزرعه شود. کلهر (1388) بیان کرد در زیره سیاه حداکثر وزن­تر ریشه­چه مربوط به تیمار KNO₃ با غلظت 5 درصد در 36 ساعت (33/94 میلی­گرم) و حداقل آن مربوط به پیش تیمار PEG با غلظت 10 درصد در 12 ساعت (67/46 میلی گرم) است. همچنین میزان وزن­تر ساقه­چه مربوط به پیش تیمار با KNO₃ با غلظت 1 درصد در 12 ساعت و KNO₃ با غلظت 5 درصد در 24 ساعت (به ترتیب برابر 176 و 5/175 میلی­گرم) می­باشد. کمترین وزن تر
ساقه­چه برای تیمارهای KCl با غلظت 1 درصد و شاهد (به ترتیب 7/131 و 7/129 میلی­گرم) می­باشد.

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  d: کمترین مقدار

شکل 9- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر وزن تر ریشه چه  بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  e: کمترین مقدار

شکل 10- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر وزن تر ساقه چه  بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.

شاخص ویگور یک و دو

       شاخص ویگور یک تحت تاثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت (جدول1). بیشترین شاخص ویگور یک مربوط به رقم ergon (121/1) و کمترین آن برای رقم norma (7/192) و همچنین بیشترین آن با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد (93/13) بدست آمد (جدول2). حداکثر و حداقل شاخص ویگوریک تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در غلظت­های 10 و پنج درصد بوسیله PEG و KCl در رقم­های ravista ،norma و ergon بدست آمد (شکل 11).

         همانطور که در جدول 1 مشاهده می شود شاخص ویگوردو از نظر آماری تحت تاثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم × پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت. حداکثر شاخص ویگوردو (800/6) با پیش تیمار توسط KCl بدست آمد (جدول2). همچنین بیشترین شاخص ویگور دو تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با PEG در غلظت پنج درصد در رقم ergon برابر 120/9 حاصل گردید (شکل12).

         آرتولا و همکاران (2003) نیز به اثر مثبت هیدروپرایمینگ بر روی ویگوریته بذر لوتوس اشاره کردند. برای میزان جوانه­زنی استاندارد، سرعت
جوانه­زنی، طول گیاهچه و شاخص ویگور یک و دو بهترین تیمار اسموپرایمینگ پتانسیل 8- و مدت زمان 12 ساعت بود، نتایج قابل قبولی را ارائه می­دهد و از نظر اقتصادی و هزینه وقت و نیروی انسانی نسبت به دیگر ترکیبات تیماری که نتایج مشابهی را می­دهند، برای سویا مقرون به صرفه و قابل توصییه است. احتمالاً غلظت­ها و مدت زمان­های بیشتر سبب مسمومیت یا تولید مواد سمی در بذر می­شوند. دورنبوس و کاسوم (1979) در تحقیقات خود نشان دادند که کاهش قابلیت جوانه­زنی و بنیه بذور سورگوم به علت وقوع تنش در طی پرشدن دانه­ها می­باشد.خدابنده و جلیلیان(1997)نیز طی بررسی اثرات تنش بر گیاهسویا مشاهده کردند که تنش در مرحله رشد زایشی اگرچه بر درصد  جوانه­زنی بذور اثر معنی­داری نداشت ولیکن موجب کاهش بنیه بذور گردید. با این وجود به نظر می­رسد نبود شرایط آب و هوایی مشابه در مناطق مختلف در طی دوره نمو بذور، عدم وجود سطح رسیدگی یکسان در بذور مورد آزمایش منجر به مشاهده نتایج متفاوت در این قبیل آزمایشات گردیده است.

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  i: کمترین مقدار

شکل 11- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر شاخص ویگور یک بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی

PEG: پلی­اتیلن­گلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و  e: کمترین مقدار

شکل 12- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر شاخص ویگور دو  بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی