تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,020 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,485,555 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,213,075 |
جانشینسازی واژگان مترادف در غزلیات حافظ | ||
زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
مقاله 5، دوره 71، شماره 238، اسفند 1397، صفحه 95-117 اصل مقاله (565.1 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2019.8596 | ||
نویسندگان | ||
بهنوش رحیمی هرسینی1؛ علی حیدری* 2 | ||
1دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان | ||
2استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان | ||
چکیده | ||
حافظ از تکرار معنی برخلاف تکرار لفظ در سطح بیت، ابایی نداشتهاست؛ شاهد ما در اثبات این ادعا، استفادۀ او از واژگان و عبارات مترادف است. ریزبینی و نکتهسنجی حافظ در توجه به اختلافهای معنایی واژگان مترادف مثالزدنی است. وی علاوهبر هممعنایی و ترادف، به اختلافها و حتی گاه تضادهای معنایی این واژگان بهظاهر مترادف نظر داشته و هر واژه را در بافت معنایی مناسب به کار گرفتهاست. نکتۀ قابلتوجه دیگر، آرایش واژگان و عبارات مترادف در ابیات اوست؛ حافظ مفاهیم مترادف را بهصورت گروه کلمه و به دنبال یکدیگر نمیآورد؛ بلکه واژۀ دوم را در جملۀ مستقل دیگری، جانشین واژه یا عبارت نخست میکند. این روش، شگرد جادویی او در آمیختن معانی و آفریدن معانی شگفت و تازه است. آرایش واژگان مترادف، توجه به جزییات معانی آنها و به کار بردن آنها در بافتهای متناسب با معنایشان، به حافظ توانایی فراوان در آفرینش معانی بدیع و تصاویر هنری شگفت بخشیدهاست. او با این مترادفسازیها، علاوهبر ایجاد تناسبات لفظی و معنوی، پارادوکسهای بدیع، طنزهای ملیح و مخفی و... میآفریند و بر ابعاد و گسترۀ معنی در هر بیت میافزاید. در حدود 5درصد از ابیات حافظ، مفاهیم مترادف جانشین یکدیگر شدهاند. حافظ در آفرینش این مفاهیم علاوهبر مفردات زبان، از معانی کنایی عبارات، روابط مجازی واژگان و ساختن ترکیبهای تازه سود جستهاست. | ||
کلیدواژهها | ||
مترادف؛ حافظ؛ غزل؛ معنیآفرینی؛ جانشینی | ||
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
مراجع | ||
- قرآن، (1379)، ترجمۀ مهدی الهی قمشهای، تهران: بنیاد نشر قرآن. - ابن فارس، احمدبنفارس، (1404)، معجم مقائیس اللغه، چاپ سوم، قم: مکتبالاعلامالاسلامی. - ابن منظور، محمدبنمکرم، (1408)، لسانالعرب، چاپ دوم، بیروت: داراحیاءالتراثالعربی. - استعلامی، محمد، (1383)، درس حافظ، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن. - المنجد، محمدنورالدین، (1997)، الترادف فی القرآن، چاپ اول، دارالفکر: دمشق. - انیس، ابراهیم، (1965)، فیاللهجاتالعربیه، چاپ سوم، الانجو: مصر. - برهان، محمدحسین بن خلف تبریزی، (1342)، برهان قاطع، به اهتمام دکتر محمد معین، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر. - بنتالشاطی، عایشه، (1376)، اعجازی بیانی قرآن، ترجمۀ حسین صابری، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - پالمر، فرانک، (1387)، نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمۀ کوروش صفوی، چاپ پنجم، تهران: نشرمرکز. - پورنامداریان، تقی، (1382)، گمشدۀ لب دربا، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن. - حافظ، شمسالدین محمد، (1391)، دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، تهران: انتشارات سروش. - حمیدیان، سعید، (1392)، شرح شوق، چاپ دوم، تهران: نشر قطره. - خرمشاهی، بهاءالدین، (1375)، حافظنامه، چاپ هفتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغتنامه، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه. - راستگو، سید محمد،(1383)، «مهندسی سخن در سرودههای حافظ»، پژوهشهای ادبی، شماره 3، بهار، صص 65 تا 82. - رحیمی هرسینی، بهنوش، (1395)، بدل بلاغی در غزلیات حافظ، (رسالۀ دکتری، چاپ نشده)، دانشگاه لرستان. - سودی بسنوی، احمد، (1366)، شرح سودی بر حافظ، ترجمۀ عصمت ستارزاده، چاپ پنجم، تهران: انتشارات نگاه - سیبویه، عمربنعثمان. (1404). الکتاب، چاپ سوم. بیروت: نشر ادب الحوزه، - شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1391)، رستاخیز کلمات، چاپ دوم، تهران: نشر سخن. - شمس قیس رازی، شمس الدین محمد بن قیس، (1373). المعجم فی معابیراشعارالمعجم. به کوشش سیروس شمیسا، چاپ اول تهران: فردوس. - شمیسا، سیروس، (1388)، یادداشتهای حافظ، چاپ اول، تهران: نشرعلمی. - __________، (1390)، نگاهی تازه به بدیع، چاپ چهارم، تهران: نشر میترا. - صفوی، کوروش، (1383)، درآمدی بر معناشناسی، چاپ دوم، تهران: سورۀ مهر. - _________، (1391)، نوشتههای پراکنده، دفتر اول؛ معنیشناسی، چاپ اول، تهران: نشر علمی. - لاینز، جان، (1391)، درآمدی بر معنیشناسی زبان، ترجمۀ کورش صفوی، چاپ اول، تهران: نشر علمی. - مختارعمر، احمد، (1385) معناشناسی، ترجمة حسین سیّدی، چاپ اول، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. - مظفر، محمدرضا، (1373)، اصول فقه، چاپ اول، قم: مکتبالاعلامالاسلامی. - ملاح، حسینعلی، (1363)، حافظ و موسیقی، چاپ دوم، تهران: انتشارات هنر و فرهنگ. - هاشمی، سیدعلی، (1383) جواهرالبلاغه، چاپ دوم، قم: موسسۀ صادق. - هروی، حسینعلی، (1386)، شرح غزلهای حافظ، به کوشش زهرا شادمان، چاپ هفتم، تهران: فرهنگ نشر نو. - Crause, a ،(2004)، Meaning in language,2 Edn، Uk: oxford university press. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,202 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,609 |