تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,298 |
تعداد مقالات | 15,883 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,116,575 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 14,887,927 |
بررسی و تحلیل نقش عوامل جغرافیایی در پراکندگی فضایی نواحی روستایی شهرستان زنجان | ||
جغرافیا و برنامهریزی | ||
مقاله 10، دوره 22، شماره 65، آبان 1397، صفحه 183-203 اصل مقاله (1.07 M) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
وحید ریاحی* 1؛ فرهاد جوان2 | ||
1دانشیار دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی | ||
2دانشجو دکتری دانشگاه خوارزمی تهران و مدرس دانشگاه پیام نور گیلان | ||
چکیده | ||
سکونتگاههای روستایی ایران در طول سالهای متمادی با توجه به نیروهای محیطی و اجتماعی ـ اقتصادی الگوی پراکنش خاصی پیداکردهاند. که در این میان عوامل جغرافیایی نقش بسزایی در استقرار و نحوه پراکندگی سکونتگاههای روستایی دارند، بعضی از این عوامل میتواند نقش موثرتری نسبت به سایر عوامل داشته باشند، پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی نقش عوامل جغرافیایی در پراکندگی سکونتگاههای روستایی در شهرستان زنجان میپردازد تا عامل و یا عواملی که نقش بیشتری نسبت به سایر عوامل دارند مشخص شود. همچنین نقشه پهنه بندی مناطق روستایی در سه تیپ متفاوت از لحاظ استقرار در گروههای روستایی با مقر مناسب، نسبتاً مناسب و نامناسب ارائه گردد. برای نیل به این هدف، 8 عامل طبیعی شامل رودخانه، گسل، بارش، دما، تبخیر، ارتفاع، شیب، لیتولوژی، به عنوان عوامل مؤثر در محل استقرار سکونتگاههای روستایی انتخاب گردید. در تحقیق حاضر با استفاده از نرمافزار Arc GIS نقشههای عامل به صورت رقومی تهیه و سپس با استفاده از مدل AHP در نرمافزارExpertChoice، وزن هر شاخص به دست آمد. نتایج تحقیق نشان میدهد در شهرستان زنجان 31 درصد سکونتگاههای روستایی با تعداد 103روستا دارای الگوی استقرار مناسب، تعداد 149 روستا(45درصد) نسبتاً مناسب و تعداد 81 روستا(24 درصد) نیز در الگوی استقرار نامناسب واقعشدهاند، که تقریباً تمام آنها در شمال شرق شهرستان استقراریافتهاند. از اینرو در برنامهریزیهای ایمنی و مدیریت بحران به سکونتگاههای روستایی در موقعیت نامناسب توجه ضروری و بیشتری مورد نیاز است. | ||
کلیدواژهها | ||
نواحی روستایی؛ عوامل جغرافیایی؛ پراکندگی فضایی؛ شهرستان زنجان | ||
مراجع | ||
ـ احمدی، منیژه (1396)، «تحلیلی بر اثرات سرمایه اجتماعی در اخلاق زیست محیطی روستاییان مطالعه موردی: دهستان چایپاره بالا؛ شهرستان زنجان»، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، دوره 21، شماره 61، پاییز، صص 19ـ35. ـ آسایش، حسین و علیرضا استعلاجی (1381)، «اصول و روشهای برنامهریزی ناحیه ای(مدلها، روشها و فنون)»، تهران، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی. ـ استعلاجی، علیرضا و محمد جعفری (1393)، «نقش عوامل طبیعی در آارایش فضایی سکونتگاههای روستایی شهرستان ماهنشان»، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره 3، شماره 10، تابستان، صص 29ـ40. ـ بخشی، زهرا، مطیعی لنگرودی، سید حسن، فرجی سبکبار، حسنعلی و مجتبی قدیری معصوم (1395)، «تحلیل فضایی پراکنش سکونتگاههای روستایی منطقه سبزوار ـ نیشابور بر اساس منابع اکولوژیکی موجود»، فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، پاییز، انتشار آنلاین. ـ بدری، سید علی و جعفر علی قنبری (1386)، «ارزیابی توانهای محیطی در عمران روستایی( مطالعه موردی: حوضه رود قلعه چای عجب شیر)»، پژوهشهای جغرافیایی، دوره 38، شماره 3، بهار، صص 185ـ173. ـ بیگلو، جعفر منصور. قدیری معصوم، مجتبی. موسوی روان، سید محمد و زهرا بخشی (1392)، «نقش عوامل طبیعی در پراکنش فضایی سکونتگاههای روستایی شهرستان تربت جام»، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال دوم، شماره4، تابستان، صص 33ـ54. ـ پایگاه ملی دادههای علوم زمین کشور، 1390، بخش جغرافیا. ـ ثروتی، محمدرضا، خضری، سعید و توفیق رحمانی (1389)، «بررسی تنگناهای طبیعی توسعه فیزیکی شهر سنندج»، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، دوره 41، شماره 67، پاییز، صص 13ـ29. ـ حسینی ابری، حسن (1380)، «مدخلی بر جغرافیایی روستایی ایران»، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. ـ حیدری مکرر، حمید، خسروی چنار، عذرا، علی پور، مرضیه و معصومه حسینی (1393)، «بررسی نقش عوامل طبیعی در موقعیت مکانی سگونتگاههای روستایی با استفاده از GIS دشت بردسکن»، اولین همایش علوم جغرافیایی ایران، موسسه جغرافیا، تهران، دانشگاه تهران. ـ رزاقی، ابراهیم (1375)، «گزیده اقتصاد ایران»، تهران، انتشارات دانشگاه امیرکبیر. ـ رضایی، پرویز و پروانه استادملکرودی (1389)، «محدودیتهای ژئومورفولوژیکی توسعه فیزیکی شهر رودبار»، فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال سوم، شماره 7، بهار، صص 41ـ52. ـ ریاحی، وحید و لقمان زمانی (1394)، «بررسی عوامل جغرافیایی مؤثر بر سیل خیزی در نواحی روستایی مورد پژوهشی: روستاهای شهرستان سروآباد»، فصلنامه برنامهریزی منطقهای، سال پنجم، شماره 17، بهار، صص 91ـ102. ـ زمردیان، محمدجعفر (1374)، «کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامهریزی شهری و روستایی»، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور. ـ سعیدی، عباس،(1384)، «مبانی جغرافیایی روستایی»، تهران، انتشارات سمت. ـ سعیدی، عباس (1377)، «توسعه پایدار و ناپایداری توسعه روستایی»، مجله مسکن و انقلاب، شماره 87. ـ طالشی، مصطفی و مصطفی امیرفخریان (1391)، «کاربرد الگوهای کمی تحلیل فضایی جمعیت در آمایش سکونتگاههای روستایی مطالعه موردی: استان خراسان رضوی»، فصلنامه پژوهشهای روستایی، سال سوم، شماره چهارم، زمستان، صص 105ـ128. ـ عالیخواه، علی (1396)، «تحلیل الگوی فضایی نظام سکونتگاهی استان گیلان در ارتباط با عوامل طبیعی»، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، دوره 21، شماره 61، پاییز، صص 241ـ264. ـ غفوری، محمد و علیرضا عاشوری (1377)، «زمین لغزش به عنوان یکی از بلایای طبیعی در شمال خراسان»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 53، زمستان، صص 90ـ101. ـ غلامی راد، زهرا و مجیدولی شریعت پناهی (1392)، «بررسی جایگاه عوامل طبیعی در استقرار سکونتگاههای روستایی استان کرمانشاه بر اساس مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP ) با استفاده از GIS»، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال دهم، شماره 37، بهار، صص 55-76. ـ عنابستانی، اکبر (1389)، «نقش عوامل طبیعی در پایداری سکونتگاههای روستایی( مطالعه موردی: شهرستان سبزوار)»، فصلنامه جغرافیا و برنامهریزی محیطی، دوره 21، شماره 4، زمستان، صص 89ـ104. ـ فاضل نیا، غریب، حکیم دوست، سید یاسر و مهدیه پورجعفرآبادی (1393)، «تحلیلی بر عوامل طبیعی مؤثر در پراکنش و استقرار سکونتگاههای روستایی در شهرستان سیرجان»، فصلنامه برنامهریزی منطقهای، سال چهارم، شماره 16، زمستان، صص 124ـ109. ـ کلانتری، محسن، یزدان پناه، کیومرث و سمیه نوری (1394)، «تحلیل ساختار فضایی جمعیت سکونتگاههای شهری و روستایی(مطالعه موردی: استان زنجان)»، پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، دوره 3، شماره 2، تابستان، صص 165ـ190. ـ گنجی، حسن (1388)، « اثر تحولات جمعیتی بر ساختارهای فضایی ـ مکانی سکونتگاههای روستایی مطالعه موردی بخش مرکزی بیرجند»، فصلنامه جمعیت، شماره 69 ـ 70، صص 57ـ83. ـ محمدی، سعدی، رستمی، شاه بختی، طالشی، مصطفی و ریحانه سلطانی مقدس (1395)، «نقش عوامل طبیعی در ناپایداری سکونتگاههای روستایی در منطقه ی کوهستانی و پایکوهی زاگرس مطالعه موردی: روستاهای شهرستانهای مریوان و سروآباد»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 43، تابستان، صص 133ـ158. ـ مخدوم، مجید (1378)، «شالوده آمایش سرزمین»، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. ـ مطیعی لنگرودی، سید حسن (1386)، «برنامهریزی روستایی با تأکید بر ایران»، چاپ سوم، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. ـ مهدوی، مسعود. قدیری معصوم، مجتبی و بهروز محمدی یگانه (1383)، «نقش عوامل جغرافیای طبیعی در ناپایداری و مهاجرتهای روستایی استان زنجان»، پژوهشهای جغرافیایی، دوره 36، شماره 49، تابستان، صص 203ـ221. - Coates, B, J, Johnston and P, Knox, (1977), Geography and inequality, oxford university press.
- Hansen N.M.(1968),French Regional Planning, Edinburgh Indian University.
- Jun, L., Jundong, H., and yang, L,(2011), Analysis of Rural Ecological Environment Governance in the Two-oriented Society Construction: A Case Study of Xiantao City in Hubei Province, Procedia Environmental Sciences, 11: 1278–1284. - May, J. (1995), The Eecology of Human Disease, New York: MD Publications.
- Octay, D. (2002). Design with the climatic in housing environments: An analysis in northern Cyprus. Building and Environment, 37: 1003-1012.
- Su.H: Wood.E.F: Wojcik.R: Mccabe.M.(2006),Sensitive Analysis of Regional Scale Evapotranspiration to the Forcing Data, Amerrican Geophysical Union, Fall Meeting.
- Vellani. H. and Owles R., (2007), Vulnerability and Risk Assessment in the Environment, Woburn: Butterworth-Heinemann.
- Wu, C., Chen, S,(2009), Determining Landslide Susceptibility in Central Taiwan from Rainfall and Six Site Factors Using the Analytical Hierarchy Process Method, Geomorphology, 3(85), pp.22-33. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,433 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,051 |