روابط فتحعلی شاه قاجار با شاهزادگان و امرای گرجستان بر اساس اسناد فارسی و روسی (آرشیوهای روسی و گرجی)

اسناد

−    Akty sobrannye Kavkazskoiu Arkkheograficheskoiu Kommissieiu(Documents of the Russian Administration of the Caucasus: Proceedings of the Caucasian Archeaographical Commission),12 Vols.(Tiflis,1866-1904), II (1868), doc. 1172.

مدارک رسمی والی امپراطور روسیه در قفقاز.این سند جزو «اسناد حکومت روسی قفقاز: «اقدامات هیئت باستان شناسی قفقاز، 12جلد (تفلیس، 1866-1904)، جلد دوم (سال 1868)، سند شماره 1172» قراردارد.

−    Akty, II, doc. 1173.

−    Akty, II, doc. 1178.

−    Akty, II, doc. 1301.

−    Akty, II, doc. 1366.

−    Akty, II, doc. 1436.

−    Akty, II, doc. 1652.

−    Akty, II, doc.1653.

−    Akty, II, doc. 1654.

−    Gramoty i drugie istoricheskie dokumenty XVIII stoletiia, otnosiashchiesia do Gruzii (Decrees and other Historical Documents of the Eighteenth Century Relating to Georgia), Vol.II, pt.2 ( St. Petersburg, 1902), 181-182, cited in Bournoutian, George, Russia and the Armenians of Transcaucasia, 1797-1889: A Documentary Record. Costa Mesa, CA. Mazda Press, 1998, pp. 24-25.

اصل این سند به فارسی است ولی به روسی و گرجی نیز ترجمه شده است. این سند جزو: «فرامین و دیگر اسناد تاریخی قرن هیجدهم درباره گرجستان، 2 ج، قسمت 2، سنت پطرزبورگ، 1902، صص 181-182» قرار دارد.

−    Akty I, doc.34, cited in Bournoutian, George, Russia and the Armenians of Transcaucasia, 1797-1889: A Documentary Record. Costa Mesa, CA. Mazda Press, 1998, pp. 47-53.

اصل این سند روسی است. گزارشی است از وزارت امور خارجه روسیه در تفلیس به دولت روسیه درباره وضعیت داخلی ترکیه شرقی، ایروان، نخجوان، خوی، گنجه، قراباغ و اوضاع داخلی ایران. این سند جزو «اسناد حکومت روسی قفقاز: «اقدامات هیئت باستان‌شناسی قفقاز، 12جلد (تفلیس، 1866-1904)، ج اول، سند شماره 34، صص111-124، همچنین در تقویم کاولاسکی 1864 (تفلیس، 1863) صص183-212» قراردارد.

−    Arkhiv Vneshnei Politiki (Archives of the Foreign Policy of Russia, Moscow) cited in Bournoutian, George, Russia and the Armenians of Transcaucasia, 1797-1889: A Documentary Record. Costa Mesa, CA. Mazda Press, 1998, pp. 34-35.

این سند به روسی است و در آرشیو وزارت امور خارجه روسیه جزو «روابط روسیه با ایران، گزارش گروه 6/77 (1799)، پرونده 490، صص 16-17» قرار دارد.

منابع

−   آهنگران، امیر، «واکاوی علل ناکامی فتحعلی شاه در جنگ های ایران و روس (منطقه قفقازیه)»، تاریخ روابط خارجی، زمستان 1388، شماره 41.

−   رشتیانی، گودرز، «بررسی وضعیت گرجستان و نقش الکساندر میرزا در جنگ‌های ایران و روسیه»، تاریخ روابط خارجی، بهار 1389، شماره 42.

−   کاووسی عراقی، محمد حسن، «چشم‌اندازی از روابط ایران و گرجستان مقارن تأسیس سلسله قاجار و نقش شاهزاده الکساندر میرزا»، تاریخ روابط خارجی، بهار 1382، شماره 14.

−    مفتون دنبلی، عبدالرزاق (1383)، مآثر سلطانیه، تصحیح و تحشیه غلامحسین زرگری نژاد، تهران، مؤسسه انتشاراتی روزنامه ایران، چاپ اول.

−    ملکم، سرجان (1884م/1304ش)، تاریخ ایران، ج دوم، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران، کتابفروشی سعدی.

−    میرزا فضل‌الله شیرازی متخلص به خاوری (1380)، تاریخ ذوالقرنین، ج اول، به تصحیح و تحقیق ناصرافشارفر، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول.

−    نفیسی، سعید (1372)، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر، ج اول، تهران، انتشارات بنیاد، چاپ نهم.

−    Bournoutian, George, The Khanate of Erevan under Qajar Rule, 1795-1828. New York, Columbia University Persian Series, 1992.

−    Bournoutian, George, The 1823 Russian survey of the Karabagh province, Costa Mesa, California, second printing, 2012.