تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,323 |
تعداد مقالات | 16,270 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,954,059 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,624,718 |
جریانهای تاریخی دانش طب در ایران عصر سلجوقی | ||
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
مقاله 5، دوره 8، شماره 14 - شماره پیاپی 2، فروردین 1396، صفحه 123-149 اصل مقاله (296.64 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
ناصر صدقی* 1؛ ناهید باقری توفیقی2 | ||
1هیات علمی/دانشگاه تبریز | ||
2دانشجوی دکتری | ||
چکیده | ||
پژوهش حاضر در پی پاسخ دادن به این پرسش است که دانش طب بهعنوان یکی از شاخههای مهم مجموعه علوم موسوم به حکمت و فلسفه، در ارتباط با سنت و سابقه این علم در ایران و تغییرات سیاسی و فرهنگی عصرسلجوقی، در چه وضعیتی قرار گرفته و درچه مسیری جریان یافت؟ یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که دانش طب به لحاظ تاریخی بهعنوان یکی از سنتهای علمی و فکری ریشه دار در تاریخ ایران، به جهت ویژگیهای خاص خود، در یک وضعیت سه وجهی متناقض قرارگرفته و به موجودیت خود ادامه داد. از یکسو به جهت گسترش حساستها و تعصبات مذهبی در بین نخبگان مذهبی و عوام همسو با آنها، علم طب از حیث مبانی علمی و برخورداری از نهادهای آموزشی فراگیر دچار محدودیتهای جدی شد. اما از وجهی دیگر، دانش طب به علت ارتباط داشتن با حفظ صحت انسان و درمان بیماریها به شدت مورد نیاز حکام و اهل قدرت و نخبگان سیاسی-مذهبی بود. به طوری که به جهت چنین نیازی، این دانش طی دوره سلجوقی در چارچوب نیازهای اهل قدرت و زمینههای اجتماعی، در شکل دو مکتب طبی عراق و خراسان، موجودیت خود را بازآفرینی و استمرار بخشید. در وجه سوم، تغییری که در این دوره در موقعیت علوم طب ایجاد شد و مبنای آینده این دانش در تاریخ ایران قرار گرفت، ترجمه و تألیف رسائل پزشکی به زبان فارسی بود. روندی که برای اولین بار اتفاق میافتاد و خود را در خراسان و عراق، به عنوان مهمترین حوزههای جغرافیایی- فرهنگی ایران عصر سلجوقی نشان داد. | ||
کلیدواژهها | ||
ایران؛ دوره سلجوقی؛ دانش طب؛ خراسان؛ عراق | ||
مراجع | ||
− ابن ابی اصیبعه، موفقالدین ابیالعباس احمدبن القاسم (1349)، عیون الانباء فی طبقات الاطباء، ترجمه سیدجعفر غضبان و محمود نجمآبادی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران. − ابن ابی اصیبعه، موفقالدین ابیالعباس احمدبن القاسم (1965)، عیون الانباء فی طبقات الاطبّاء، شرح و تحقیق الدکتور نزار رضا، منشورات دارالمکتبه الحیاه، بیروت. − ابن العبری، غریغورس ابوالفرج (1364)، تاریخ مختصر الدول، ترجمه محمدعلی تاجپور- حشمتالله ریاضی، انتشارات اطلاعات، تهران. − ابنسینا، حسین بن عبدالله (1386)، القانونفی الطب(قانوندرطب)، ترجمه و تصحیح علیرضا مسعودی، انتشارات مرسل، کاشان. − ابنبطوطه (1359)، سفرنامه، ترجمه محمدعلی موحد، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، جلد اول، چاپ دوم، تهران. − ابنجبیر، محمد بن احمد (1370)، سفرنامه ابنجبیر، ترجمه پرویز اتابکی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول، مشهد. − ابنخلکان (1381)، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان (منظرالانسان)، ترجمه احمد بن محمد بن عثمان السنجری، تصحیح دکتر فاطمه مدرسی، انتشارات دانشگاه ارومیه، 3 جلد، چاپ اول، ارومیه. − ابنسبکی، تاجالدین ابونصر عبدالوهاب بن علی بن عبدالکافی (بیتا)، طبقات الشافعیه، تحقیق احمد بن عبدالکریم القادری الحسنی، الجزء الثالث و الرابع و الخامس و السادس، ناشر المطبعه الحسینیه المصریه، قاهره. − ابوروح جرجانی، محمد بن منصور بن ابی عبدالله (1391)، نورالعیون، تصحیح یوسف بیگ باباپور، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، تهران. − اخوینی البخاری، ابوبکر ربیع بن احمد (1344)، هدایه المتعلمین فی الطب، باهتمام دکتر جلال متینی، انتشارات دانشگاه مشهد، مشهد. − اکبری، فتح علی (1370)، «تأثیر ابوالبرکات بغدادی در فلسفه اسلامی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره 2، ش 3، صص 65-80. − براون، ادوارد (1351)، تاریخ طب اسلامی، ترجمه مسعود رجبنیا، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران. − براون، ادوارد (1367)، تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى، ترجمه فتح الله مجتبائى و غلام حسین صدرى افشار، جلد 2، انتشارت مروارید، چاپ چهارم، تهران. − بیهقی، ظهیرالدین ابوالحسن (1350ق.)، تتمه صوان الحکمه (ترجمه فارسی با عنوان دره الاخبار و لمعه الانوار)، به تصحیح محمد شفیع، لاهور. − پورمن، پیتر ای و امیلی ساواژ اسمیت (1392)، پزشکی اسلامی در دوره میانه، پژوهشکده تاریخ اسلام، تهران. − تاج بخش، حسن، پاییز و زمستان (1389)، «سیداسماعیل جرجانی بنیانگذار پزشکی پارسی»، آیینه میراث، دور جدید، ش 47، صص61-86. − تاجبخش، حسن (1379)، تاریخ بیمارستانهای ایران (از آغاز تا عصر حاضر)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، تهران. − جرجانی، اسماعیل بن حسن (1344)، ذخیره خوارزمشاهی، کتاب اول، باهتمام و تصحیح و تفسیر دکتر محمد حسین اعتمادی و دکتر محمد شهراد و دکتر جلال مصطفوی، انتشارات انجمن آثار ملی، تهران. − جرجانی، اسماعیلبن حسن (1383)، ذخیره خوارزمشاهی، به کوشش محمدتقی دانشپژوه و ایرج افشار، انتشارات المعی، تهران. − رازی، امام فخرالدین محمد (1390)، حفظ البدن، مقدمه تحقیق و تصحیح محمد ابراهیم ذاکر، میراث مکتوب، تهران. − سلطانزاده، حسین (1364)، تاریخ مدارس ایران از عهد باستان تا تأسیس دارالفنون، اگاه، تهران. − صفا، ذبیح الله (1378)، تاریخ ادبیات در ایران، انتشارات فردوس، چاپ هشتم، تهران. − عمادالدین اصفهانی، محمد (2536)، محمد، تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره و نخبه العصره)، انشاء بنداری اصفهانی، ترجمه محمد حسین جلیلی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. تهران. − قفطی، جمالالدین ابوالحسن (1347)، تاریخ الحکماء، ترجمه فارسی از قرن یازدهم هجری، بهکوشش بهین دارائی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران. − الگود، سیریل (1386)، تاریخ پزشکی ایران و سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه باهر فرقانی، امیرکبیر، چاپ سوم، تهران. − نجمآبادی، محمود (1375)، تاریخ طب در ایران پس از اسلام، انتشارات دانشگاه تهران، جلد2، چاپ دوم، تهران. − نظامی عروضی، احمدبن عمربن علی (1341)، چهارمقاله، تصحیح محمدقزوینی، معین، ابن سینا چاپ ششم، تهران. − نیشابوری، ظهیرالدین (1332)، سلجوقنامه، گلاله خاور، تهران. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 683 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 783 |