تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,035 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,538,380 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,242,127 |
زمینههای همگرایی در مناسبات مسلمانان و زرتشتیان در منطقه فارس (دوره آل بویه 447-322 ق) | ||
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
مقاله 1، دوره 8، شماره 14 - شماره پیاپی 2، فروردین 1396، صفحه 1-28 اصل مقاله (417.41 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
فاطمه اروجی1؛ محمد رضایی* 2 | ||
1دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز | ||
2ستادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان | ||
چکیده | ||
یکی از تحولات مهم پس از فتوحات اعراب، گسترش تدریجی اسلام و در نتیجه تبدیل مسلمانان به جمعیت غالب در سراسر فلات ایران بود. با این وجود به گواهی منابع مختلف در برخی مناطق مانند فارس عدهی زیادی از زرتشتیان بدون تمایز خاص با مسلمانان، زندگی نسبتاً آرام و مسالمتآمیز همراه با همگرایی را سپری میکردند. در شکلگیری این وضعیت زمینهها، علل و مؤلفههای چندی اثرگذار بودهاند. سیاست همراه با تساهل و تسامح و اهتمام به حمایت و حفظ حقوق غیرمسلمانان و نیز مقابله با گروهها و افراد تندرو از سوی آل بویه بهویژه در دوره قدرت، امکان زیادی جهت آخرین حضور پررنگ زرتشتیان در عرصه اجتماعی فراهم آورد. این رویکرد حکومت با دستورات دینی مبنی بر لزوم رعایت حقوق اهل ذمه و نیز وجود پارهای تشابهات در اعمال و اندیشهها و نیز فرهنگ و آدابورسوم ریشهدار ایرانی که دچار تغییر چندانی نشده بودند، باوجود پارهای مخالفتها، تقویت گردید. هردو گروه مسلمان و زرتشتی میراث دار فرهنگ مشترکی بودند که بهصورت طبیعی ایشان را جامعهای واحد نشان داده سبب ایجاد رابطه عمدتاً مسالمتآمیز و همگرایانه گردید که در عرصه اجتماعی تاًثیر گذار بوده است. مهمترین دستاورد پژوهش حاضر را میتوان معرفی علل و مؤلفههایی که به ایجاد جامعهای به دور از تنشهای مخرب انجامید دانست. در این جستار سعی داریم عوامل مؤثر در شکلگیری روابطی مبتنی بر همگرایی بین دو گروه در عصر آل بویه در ایالت فارس را با روش توصیفی تحلیلی با رویکردی تاریخی و تکیه بر مطالعات کتابخانهای تبیین نماییم. | ||
کلیدواژهها | ||
آل بویه؛ فارس؛ تساهل؛ تسامح؛ همگرایی | ||
مراجع | ||
− آذرگشت، فیروز (1355)، «تداوم آدابورسوم ایرانیان پیش از اسلام در دوران اسلامی»، انجمن فرهنگ ایران باستان، دوره پانزدهم. − ابن اثیر، عزالدین علی (1352)، کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، علی هاشمی حائری، تهران، شرکت چاپ و انتشار کتب ایران. − ابن اخوه، محمد بن محمد بن احمد قرشی (1347)، معالم القربه فی احکام الحسبه آیین شهرداری در قرن هفتم، جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. − ابن العبری، غریغوریوس بن هارون (1377)، مختصر تاریخ الدول، عبدالمحمد آیتی، تهران، علمی و فرهنگی. − ابن حوقل، ابوالقاسم محمد (1345)، صورة الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، چ اول. − ابن حوقل، ابوالقاسم محمد (1938)، صورة الارض، بیروت، دار صادر (افست از روی چاپ لیدن)، چ دوم. − ابن قیم الجوزیه، شمسالدین ابیعبدالله محمد بن ابی بکر (1997)، احکام اهل الذمة، حققه ابی براء یوسف بن احمد البکری، عربستان سعودی، رساحی النشر. − ابن مسکویه، احمد بن علی (1376)، تجارب الامم، ترجمه ابوالقاسم امامی و علینقی منزوی، تهران، سروش و توس، چ اول. − ابن ندیم، محمد ابن اسحاق (1381)، الفهرست، محمدرضا تجدد، تهران، اساطیر، چ اول. − ابوحیان توحیدی، علی بن محمد (1992)، المقابسات، تحقیق و شرح حسن السندوبی، قاهره، دار سعاد الصباح. − ابوحیان توحیدی، علی بن محمد (2003)، الإمتاع و المؤانسة، تحقیق هیثم خلیفه طعیمی، بیروت، مکتبه العصریه. − ابودلف خزرجی، مسعر بن مهلهل (1970)، الرسالة الثانیة لأبی دلف رحالة القرن العاشر، تحقیق بطرس بلغاکوف وانس خالدوف، ترجمه محمد منیر مرسی، قاهره، عالم الکتب. − ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد (1386)، آثارالباقیه، ترجمه اکبر دانا سرشت، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر. − ابوالعلاءالمعری، احمدبنعبداللهبنسلمان (2537)، آمرزش، عبد المحمد آیتی، تهران، اشرفی، چ دوم. − اخوان صفا (1992)، رسایل اخوان الصفاء و خلان الوفاء، بیروت، الدار الاسلامیه، ج 1 − اشپولر، برتولد (1384)، جهان اسلام، ترجمه قمر آریان، تهران، امیرکبیر، چ دوم. − اصطخری، ابواسحق ابراهیم بن محمد الفارسی (1373)، ممالک و مسالک، ترجمه محمد بن اسعد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات ایرج افشار. − بشریه حسن (1377)، «پیش درآمدی بر تاریخ اندیشه تساهل سیاسی»، مجموعه مقالات تسامح آری یا نه؟، تهران، گردآوری موسسه فرهنگی اندیشه معاصر. − البلاذری، ابوالحسن احمد بن یحیی (1337)، فتوح البلدان، تهران، نشر نقره، چ اول. − بورلو، ژوزف (1389)، تمدن اسلامی، ترجمه اسدالله علوی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چ دوم. − بویس، مری (1374)، تاریخ کیش زرتشت، همایون صنعتی زاده، تهران، توس. − بدیعالزمان همدانی، ابوالفضل احمد بن حسین (1387)، مقامات بدیعالزمان همدانی، حمید طبیبیان، تهران، امیرکبیر، چ اول. − بدیعالزمان همذانی، ابوالفضل احمد بن حسین (2003)، دیوان بدیعالزمان همذانی، تحقیق سیری عبدالغنی عبدالله، بیروت، دارالکتب العلمیه. − بویس، مری (1381)، زرتشتیان باورها و آداب دینی آنها، عسکر بهرامی، تهران، ققنوس، چ دوم. − بهشتی، محمد (1372)، فرهنگ صبا، تهران، صبا. − بیهقی، خواجه ابوالفضل محمد بن حسین (1374)، تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران، مهتاب. − پرویز، عباس (1363)، تاریخ دیالمه و غزنویان، بیجا، انتشارات علمی، چ دوم. − ثعالبی، ابی منصور عبدالملک بن محمد (1376)، ثمار القلوب فی المضاف و المنسوب، ترجمه رضا انزابی نژاد، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد. − ثعالبی، ابی منصور عبدالملک بن محمد (2000)، یتیمه الدهر فی محاسن اهل العصر، مفید محمد قمیحه، بیروت، دار الکتب العلمیه. − جاحظ، ابو عثمان عمر بن بحر (1328)، تاج، ترجمه حبیبالله نوبخت، تهران، کمسیون معارف. − جمشیدی، حسین و مهربان، علیرضا (1387)، «تأثیر دولت در همگرایی و واگرایی ملی»، مجله پژوهشهای اجتماعی اسلامی، ش 70، صص 122-89. − چوکسی، جمشید گرشاسب (1380)، «سرنوشت زرتشتیان ایران:مروری تاریخی»، ایران نامه، ش 74-73، صص 78-61. − چوکسی، جمشید گرشاسب (1381)، ستیز و سازش زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سدههای اسلامی، نادر میر سعیدی، تهران، ققنوس، چ اول. − الخطیب بغدادی، حافظ ابی بکر احمد بن علی (1997)، تاریخ بغداد او مدینة الاسلام، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیة. − دنت، دانیل (1354)، مالیات سرانه و تأثیر آن در گرایش به اسلام، محمدعلی موحد، تهران، خوارزمی، چ دوم. − دهخدا، علیاکبر (1377)، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران، دانشگاه تهران. − دهقانی، محمد و بارانی محمدرضا (1393)، «نقش رواداری مذهبی در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی در قرن چهارم»، پژوهشهای ادیانی، سال اول، ش 1، صص 80-68. − الروذراوی، ابی شجاع محمد بن حسین (1916)، ذیل کتاب تجارب الامم، تصحیح ه.ف آمدروز، مصر، شرکة التمدنی الصناعیة. − زرینکوب، عبدالحسین (1373)، تاریخ مردم ایران از پایان ساسانیان تا پایان آلبویه، تهران، امیرکبیر، چ چهارم. − ژاندان، ژولی سادا (1378)، تساهل در تاریخ اندیشه غرب، عباس باقری، تهران، نشر نی. − سامی، علی (1365)، نقش ایرانیان در فرهنگ اسلامی، شیراز، نوید. − سجستانی، عبدالله بن سلیمان (1974)، صوان الحکمه و ثلاث رسایل، تحقیق و مقدمه عبدالرحمن بدوی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. − سروش، عبدالکریم (1379)، «دیانت،مدارا و مدنیت»، مجموعه مقالات تساهل و تسامح، زیر نظر فاضل میبدی، بیجا، موسسه فرهنگی انتشاراتی افریقیه. − شاکری، مریم (1386) «تساهل گری مذهبی آل بویه»، نامه تاریخپژوهان، ش 12، صص 77-54. − شایست ناشایست، متنی به زبان فارسی میانه (پهلوی)، (1390)، آوانویسی و ترجمه کتایون مزدا پور، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. − شهمردان (1334)، «سهم ابنسینا در استغنای فارسی و نفوذ آن بر زبانهای هند و فارسیگویان هند»، جشننامه ابنسینا، تهران، انجمن آثار ملی، ج دوم. − الصاحب بن عباد (بیتا)، رسائلالصاحببنعباد، صحها و قدم لها عبدالوهاب عزام، شوقی ضیف، بیجا، دارالفکرالعربی، الطبعیةالاولی. − طبری، احسان (1348)، برخی بررسیها درباره جهانبینیها و جنبشهای اجتماعی در ایران، بیجا، بینا. − طبری، محمد بن جریر (1375)، تاریخ طبری، ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، چ پنجم. − عمید، حسن (1386)، فرهنگ عمید، تهران، امیرکبیر، چ بیست و هشتم. − غزلی، ابوحامد محمد (1364)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران، علمی و فرهنگی، چ سوم. − فرای، ریچارد ن (1375)، عصر زرین فرهنگ ایران، مسعود رجب نیا، تهران، سروش، چ سوم. − قدردان قراملکی، محمدحسن (1379)، «اسلام و بردباری مذهبی»، کتاب نقد، ش 15-14، صص 171-154. − قمی، حسن بن محمد بن حسن (1385)، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن عبدالملک قمی، تصحیح محمدرضا انصاری قمی، قم، کتابخانه بزرگ آیتاللهالعظمی مرعشی نجفی، چ اول. − کاظمزاده، اکبر (1391)، وضعیت عمومی اقلیتهای دینی (مسیحیان، یهودیان, زرتشتیان و صابئیان) در دوره آل بویه، پایاننامه دوره کارشناسی ارشد، به راهنمایی فاطمه اروجی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز. − کاهن، کلود (1381)، «قبایل، شهرهای و سازمانبندی اجتماعی»، تاریخ ایران از فروپاشی دولت ساسانیان تا آمدن سلجوقیان (پژوهش دانشگاه کمبریج)، گردآوری ر.ن.فرای، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، چ پنجم. − کرمر، جوئل ل (1375)، احیای فرهنگی در عهد آل بویه: انسانگرایی در عصر رنسانس اسلامی، محمد سعید حنایی کاشانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چ اول. − کوئن، بروس (1374)، درآمدی به جامعهشناسی، محسن ثلاثی، تهران، فرهنگ معاصر، چ اول. − کیکاووس بن اسکندر، عنصرالمعالی (1345)، قابوسنامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. − لمبتن، آن. کی. اس (بیتا)، نگرشی بر جامعه اسلامی در ایران، یعقوب آژند، تهران، مولی. − لوبون، گوستاو (1347)، تمدن اسلام و عرب، سید هاشم حسینی، تهران، اسلامیه. − مجمل التواریخ و القصص (1318)، تصحیح ملک الشعراء بهار، به همت محمد رمضانی، تهران، کلاله خاور. − محمد ابن منور (1386)، اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، به اهتمام ذبیحالله صفا، تهران، امیرکبیر. − محمود ابن عثمان (1358)، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة (به انضمام روایت ملخص آن موسوم به انوار المرشدیة فی اسرار الصمدیة)، به کوشش ایرج افشار، تهران، انجمن آثار ملی، چ سوم. − معین، محمد (1385)، فرهنگ فارسی معین، گردآوری عزیز الله علیزاده، تهران، راه رشد، چ سوم. − منیمنه، حسن (1987)، تاریخ الدوله البویهیه السیاسی و الاقتصادی و الاجتماعی والثقافی-مقاطعه فارس 447-334 ه/1055-945 م، بیروت، الدار الجامعیه. − موسوی، سید علی (1379)، «تساهل منفی و تساهل مثبت در قلمرو فلسفه سیاسی معاصر»، مجموعه مقالات تساهل و تسامح، زیر نظر فاضل میبدی، بیجا، موسسه فرهنگی انتشاراتی افریقیه. − مهرآبادی، میترا (1374)، تاریخ سلسله زیاری، تهران، دنیای کتاب، چ اول. − مهیار دیلمی، ابوالحسین مَرزَویه (1925)، دیوان مهیار الدیلمی، قاهرة، مطبعة دارالکتب المصریة، الطبعةالاولی. − مؤلف مجهول (1423)، حدود العالم من المشرق الی المغرب، القاهره، الدار الثقافیه للنشر. − ناصح، محمدامین و کیانی، محمدرضا (1383)، «تعامل فرهنگی ایران باستان و اسلام»، مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند، ش 4، صص 190-175. − نوایی، علی اکبر (1379)، «تولرانس؛ بنیادها و پیامدها»،پژوهشهای اجتماعی اسلامی، ش 23، صص 127-104. − نولان، پاتریک و لنیسکی، گرهارد (1380)، جامعههای انسانی مقدمهای بر جامعهشناسی کلان، ناصر موفقیان، تهران، نشر نی، چ اول. − یاقوت حموی، شهابالدین ابو عبد اللّه (1383)، معجم البلدان، علینقی منزوی، تهران، سازمان میراث فرهنگی، چ اول. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 623 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,075 |