تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,311 |
تعداد مقالات | 16,093 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,673,827 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,340,772 |
نوعی مجاز با دلالت دوگانه (حقیقی و غیرحقیقی) شگردی برای گسترش دامنۀ معنی در ابیات حافظ | ||
زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
مقاله 4، دوره 70، شماره 235، شهریور 1396، صفحه 57-71 اصل مقاله (651.54 K) | ||
نویسندگان | ||
بهنوش رحیمی هرسینی* 1؛ علی حیدری2؛ محمدرضا حسنی جلیلیان3؛ قاسم صحرایی3 | ||
1دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان | ||
2استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان | ||
3دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان | ||
چکیده | ||
حافظ با جانشین کردن دو مفهوم در دو مصرع یک بیت، براساس روابط مجازی میان آنها، مجازهای تازه با معانی بدیع میآفریند؛ بهصورتیکه مجاز در مصراع دوم با یک رابطۀ مجازی جانشین حقیقت در مصراع نخست میشود. جانشینی مجاز و حقیقت، تسویه و برابری این دو امر را در پی دارد. مجاز علاوهبر معنی مجازی، دلالت اصلی و مستقل نیز دارد؛ که موجب دوبعدی شدن کلام و گستردهشدن دامنۀ معنی بیت میشود. معنای حاصل از این روش، برخاسته از نوع رابطۀ مجازی، دلالت دوگانۀ مجاز و تسویۀ مجاز و حقیقت در رابطۀ جانشینی است. مجموع این روابط و حضور توأمان حقیقت و مجاز، قابلیتهایی در زبان خواجه ایجادکرده؛ که وی را در آفرینش معانی و تصاویر بدیع یاری بخشیدهاست. حداقل 365 مجاز با دلالت دوگانه (مجاز و حقیقت) با روش جانشینی در غزلیات حافظ بهکاررفتهاست، این رقم که فاقد تعداد مجازهای بهعلاقۀ شباهت (استعاره) است، حدود نه درصد از ابیات وی را تشکیل میدهد. از کارکردهای هنری این روش میتوان به موارد زیر اشاره کرد: ایجاز در لفظ، اطناب در معنی، تناقض، اغراق، ترسیم و توصیف جزییات یک تصویر با حفظ ایجاز، ایهام، سمبلسازی، ایجاد تلمیح و طنز. | ||
کلیدواژهها | ||
حافظ؛ مجاز؛ حقیقت؛ دامنۀ معنی؛ جانشینسازی | ||
مراجع | ||
استعلامی، محمد، (1383)، درس حافظ، چاپ دوم، تهران: سخن. التفتازانی، سعدالدّین، (1388)، شرح المختصر، چاپ پنجم، قم: نشر اسماعیلیان. جرجانی، عبدالقاهر، (1991)، اسرارالبلاغه، طبعهالاول، قاهره: مطبعهالمدنی. حافظ، شمسالدین محمد، (1391)، دیوان شعر، به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، چاپ اول، تهران: سروش. حافظ، شمسالدین محمد، (1385)، دیوان حافظ، (مقابله با حافظ پرویز خانلری)، چاپ چهارم، بهکوشش رحیم ذوالنّور، تهران: زوّار. حیدری، علی، (1385)، «ایهام در شعر حافظ»، مجله کیهان فرهنگی، شماره 239 و 240، از صفحه 32 تا صفحه 39. دهخدا، علیاکبر، (1377)، لغتنامه، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه. رجایی، محمدخلیل، (1392)، معالم البلاغه در علم معانی، بیان و بدیع، چاپ چهاردهم، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز. رحیمی هرسینی، بهنوش، (1395)، بدل بلاغی در غزلیات حافظ، (رساله دکتری چاپ نشده)، دانشگاه لرستان. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1370)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: آگاه. شمیسا، سیروس، (1381)، بیان، چاپ نهم، تهران: فردوسی. شمیسا، سیروس، (1388)، یادداشتهای حافظ، چاپ اول، تهران: علمی. کزازی، میرجلالالدّین، (1368)، زیباشناسی سخن پارسی، بیان، چاپ اول، تهران: مرکز. مرتضوی، منوچهر، (1388)، مکتب حافظ، چاپ پنجم، تهران: توس. مرتضوی، منوچهر، (1338)، «ایهام یا خصیصه اصلی سبک حافظ»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شمارۀ 49، سال یازدهم، از صفحه 193تا صفحه 224. الهاشمی، السید احمد، (1383)، جواهرالبلاغه، الطبع الثانیه، الناشر: موسسه الصادق للطباعه و النشر. هروی، حسینعلی، (1386)، شرح غزلهای حافظ، به کوشش زهرا شادمان، چاپ هفتم، تهران: فرهنگ نشر نو.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 600 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 504 |