دانشگاه تبریز
فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

 آمار

تعداد نشریات44
تعداد شماره‌ها1,341
تعداد مقالات16,472
تعداد مشاهده مقاله53,498,738
تعداد دریافت فایل اصل مقاله16,025,119
پور اسماعیلی, علیرضا. (1395). بررسی انتقادی ممنوعیت ارث‌بری غیرمسلمان از مسلمان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 7(13), 49-82.
علیرضا پور اسماعیلی. "بررسی انتقادی ممنوعیت ارث‌بری غیرمسلمان از مسلمان". سامانه مدیریت نشریات علمی, 7, 13, 1395, 49-82.
پور اسماعیلی, علیرضا. (1395). 'بررسی انتقادی ممنوعیت ارث‌بری غیرمسلمان از مسلمان', سامانه مدیریت نشریات علمی, 7(13), pp. 49-82.
پور اسماعیلی, علیرضا. بررسی انتقادی ممنوعیت ارث‌بری غیرمسلمان از مسلمان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1395; 7(13): 49-82.

بررسی انتقادی ممنوعیت ارث‌بری غیرمسلمان از مسلمان

مطالعات حقوق تطبیقی معاصر
مقاله 3، دوره 7، شماره 13، مهر 1395، صفحه 49-82    اصل مقاله (330.48 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسنده
علیرضا پور اسماعیلی*
دانشگاه تربیت معلم سبزوار
چکیده
کفر در همۀ مذاهب فقه اسلامی ازجمله موانع ارث شناخته شده است و در همۀ مذاهب فقهی، وارث کافر از مورّث مسلمان ارث نمی‌برد. با‌این‌همه، این موضوع در زمان تدوین مقررات ارث در قانون مدنی عمدی یا سهوی از نظر تدوین‌کنندگان قانون دور ماند و زمینۀ اختلاف نظر در میان حقوق‌دانان را فراهم ساخت. سرانجام قانون‌گذار با تأخیری بسیار پس از انقلاب، با وضع مادۀ 881 مکرر قانون مدنی، کفر را از موانع ارث دانست و وارث مسلمان را نیز مستحق ارث بردن از مورّث کافر دانست.
گرچه مادۀ 881 مکرر به اختلاف نظر موجود میان حقوق‌دانان پایان بخشید، ولی خود موجب اختلاف نظر شد؛ زیرا از سویی، صدر آن به یک حکم اجماعی در میان همۀ فرقه‌های اسلامی می‌پردازد، درحالی که ذیل ماده به حکمی اختصاصی در فقه شیعه اشاره دارد و از سوی دیگر، این حکم اختصاصی درعمل شامل بسیاری از اقلیت‌های دینی ایرانی نیز می‌شود. رویۀ قضایی نیز در این زمینه حکم روشنی ندارد. از این رو، الحاق یک تبصره به مادۀ 881 مکرر ضروری دانسته شد تا از شمول مادۀ 881 مکرر نسبت به اقلیت‌های دینی جلوگیری شود. این نوشتار به‌دنبال آن است که دریابد چرا قانون‌گذار در هنگام تدوین قانون مدنی، کفر را از موانع ارث برنشمرده، آیا الحاق مادۀ 881 مکرر به قانون مدنی اقدامی درست بوده و سرانجام آیا افزودن یک تبصره به ماده ضروری است؟
کلیدواژه‌ها
اجماع؛ اختلاف دین؛ حجب؛ قانون مدنی؛ موانع ارث
مراجع
  1. ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد (1414ق)، المصنف، جلد 7، بیروت: دارالفکر.
  2. ابن ادریس، محمد (1410)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  3. ابن زهره حلبى، حمزه بن على بن زهره (1417ق)، غنیه النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام.
  4. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس، شمارۀ ایران 6179، شمارۀ بازیابی 7129.
  5. ابن ماجه، محمد بن یزید القزوینی (1395ق)، سنن ابن ماجه، تحقیق محمد فواد عبدالباقی، جلد 2، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  6. اراکی، محمدعلی (1413ق)، رساله فی الارث، قم: مؤسسۀ در راه حق.
  7. امام خمینی، سید روح‌الله (1379)، کتاب البیع، جلد 2، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  8. امامی، سیدحسن (1376)، حقوق مدنی، جلد 3، چاپ سیزدهم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  9. البخاری، محمد بن اسماعیل (1401ق)، الصحیح (صحیح بخاری)، بیروت: دارالفکر.
  10. البیهقی، احمد بن الحسین بن علی (بی‌تا)، السنن الکبری، بیروت: دارالفکر.
  11. پوراسماعیلی، علیرضا و حمیده یزدی مقدم (1392)، تاملی انتقادی بر حقوق سیاسی غیرمسلمانان در پرتو آیات قرآن (مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی قرآن کریم، انسان و جامعه)، جلد 2،مشهد: دانشگاه آزاد اسلامی.
  12. ترمذی، ابوعیسی محمدبن عیسی بن سوره (1414ق)، سنن الترمذی، تحقیق و تعلیق صدقی محمد جمیل العطار و عبدالقادر عرفان العشا حسونه، جلد 4، بیروت: دارالفکر.
  13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1375)، حقوق مدنی: ارث، جلد اول، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
  14. الحر العاملی، محمد بن الحسن (بی‌تا)، وسائل الشیعه، اعنی بتحقیقها الحاج الشیخ محمدالرازی مع تعلیقات ابی الحسن الشعرانی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  15. خوانین‌زاده، محمد حسین (1388)، «بازبینی کفر در مانعیت ارث»، پژوهش حقوق و سیاست، سال 11، شمارۀ 26، ص150-125.
  16. روشن، محمد (1389)،بررسی تطبیقی موانع ارث، تهران: مجد.
  17. الزحیلی، وهبه (1409ق)، الفقه الاسلامی و ادلته، الجزءالثامن، دمشق: دارالفکر.
  18. السجستانی، ابو داود سلیمان بن الاشعث (1410ق)، سنن ابی داود، تحقیق و تعلیق سعید محمد اللحام، بیروت: دار الفکر.
  19. السرخسی، محمدبن احمد ابی سهل (1409ق)، المبسوط، جلد 30، بیروت: دارالمعرفه.
  20. الشوکانی،محمد بن علی بن محمد (بی‌تا)، نیل الاوطار، جلد 6، قاهره: دارالحدیث.
  21. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی بن احمد(1413ق)،مسالک الافهام، جلد 13، تحقیق مؤسسۀ المعارف الاسلامیه، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
  22. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  23. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق)، المقنع، تحقیق و پژوهش گروه پژوهش مؤسسۀ امام هادی علیه‌السلام، قم: مؤسسۀ امام هادی (ع).
  24. شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، محققان على خراسانى، سید جواد شهرستانى، مهدى طه نجف و مجتبى عراقى،‌ جلد 4، قم: انتشارات نشر اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  25. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1387ق)، المبسوط فی الفقه الامامیه، مصحح سید محمد تقی کشفی، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
  26. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1400ق)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت: دار الکتاب العربی.
  27. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1407ق)، تهذیب الاحکام، جلد 9، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  28. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1390ق)، الاستبصار فی ما اختلف الاخبار، جلد 4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  29. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق)، رجال الطوسی، تحقیق جواد القیومی الاصفهانی، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  30. الشیخ النظام (1411ق)، الفتاوی الهندیه، بهامش فتاوی قاضی خان والفتاوی البزازیه، الجزءالسادس، بیروت: دارالفکر.
  31. صانعی، یوسف (1386)، ارث غیرمسلمان از مسلمان، قم: مؤسسۀ فرهنگی فقه الثقلین.
  32. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1378)، حاشیه مکاسب، جلد اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  33. عدل، مصطفی (1373)، حقوق مدنی، به کوشش محمدرضا بندرچی، قزوین: انتشارات بحرالعلوم.
  34. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1413ق)، مختلف الشیعه، تحقیق گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، جلد 9، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  35. علم الهدی، سیدمرتضی (1417ق)، المسائل الناصریات، تهران: رابطه الثقافه والعلاقات الاسلامیه.
  36. ـــــــــــــــــــــ (1415ق)، الانتصار فی انفرادات الامامیه، تحقیق گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  37. فیض کاشانی، ملا محمد محسن(بی‌تا)،مفاتیح الشرایع، جلد 3، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
  38. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1406ق)، الوافی، محقق و مصحح ضیاءالدین حسینی اصفهانی، جلد 25، اصفهان: کتابخانۀ امیرالمومنین.
  39. القشیری النیسابوری، مسلم بن حجاج (1407ق)، صحیح مسلم، تحقیق و تعلیق الدکتور موسی شاهین لاشین و الدکتور احمد عمر هاشم، بیروت: مؤسسۀ عزالدین للطباعه و النشر.
  40. کاتوزیان، ناصر (1378)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: درس‌هایی از شفعه، وصیت و ارث، تهران: میزان و دادگستر.
  41. ــــــــــــــ (1382)، وصیت در حقوق مدنی ایران، تهران: دانشگاه تهران.
  42. ــــــــــــــ (1377)، مبانی حقوق عمومی، تهران: دادگستر.
  43. ــــــــــــــ (1378)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: میزان و دادگستر.
  44. کشّی، ابوعمرو محمدبن عمربن عبدالعزیز (1348)، رجال الکشی (اختیار معرفه الرجال)، محقق و مصحح دکتر حسن مصطفوی، جلد 2، مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه فردوسی.
  45. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا)،رجال الکشی، شارح میرداماد استرآبادى و محمّد باقر حسینی، ‌قم.
  46. کلینی، محمد بن یعقوب(1407ق)، الکافی، جلد 7، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  47. لطفی، اسدالله(1376)، «توارث مسلمان و کافر»، مجلۀ مشکوه، شماره‌های 56 و 57، پاییز و زمستان 1376، ص51-17.
  48. مجلسی، محمد باقر(بی‌تا)،بحار الانوار، تحقیق الحاج السید جواد العلوی و الحاج الشیخ محمد الآخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  49. معرفت، محمد هادی (1385)، « آیا وارث مسلمانان مانع از ارث به ورثه غیرمسلمان می‌شود؟»، حقوق عمومی، شمارۀ 2، ص13-11.
  50. موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1369)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، جلد 11، قم: مرکز نشر آثار شیعه.
  51. ـــــــــــــــــــ (1424ق)، محاضرات فی المواریث، مقرر محمد علی خرسان، قم: مؤسسۀ السبطین العالمیه.
  52. ـــــــــــــــــــ (1368)، مصباح الفقاهه فی المعاملات، جلد 5، مقرر محمد علی التوحیدی، نجف، المطبعه الحیدریه، 1374 افست، قم: مطبعه سیدالشهدا.
  53. میرزای قمی، ابوالقاسم (1371)، جامع الشتات، جلد اول، تصحیح مرتضی رضوی، تهران: کیهان.
  54. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1381)، «میراث غیرمسلمان»، مجلۀ فقه اهل بیت، سال هشتم، شمارۀ 29، ص45-3.
  55. ــــــــــــــــــــــــــــ (1433ق)، منهاج الصالحین، جلد 2، قم: مؤسسۀ الفقه و معارف اهل البیت.
  56. الهندی، علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین (1424ق)، کنز العمال، تحقیق محمود عمر الدمیاطی، بیروت: دارالکتب العلمیه، و نیز تحقیق الشیخ بکری حیانی و الشیخ صفوه السقاء، (بی‌تا)، بیروت: مؤسسۀ الرساله.
  57. نجفی، محمد حسن (بی‌تا)، جواهرالکلام، مصحح شیخ عباس قوچانی، جلد 39، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  58. نراقی، ملا احمد (1415ق)، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، جلد 19، قم: تحقیق گروه پژوهش مؤسسۀ آل البیت.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,298
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,359


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب