آشکارسازی و پیش‌بینی روند تغییرات دریاچه‌ی ارومیه و محیط پیرامونی آن طی نیم قرن گذشته بر پایه‌ی تحلیل‌های مکان مبنای دورکاوی

دریاچه­ی ارومیه (چیچست) یکی از پیکره­های آب شور جهان است که به عنوان یک ثروت عظیم و یکی از ارکان پایدارکننده­ی محیط زیست شمال غرب ایران به شمار می­رود و از روزگار باستان تاکنون ارزش­های اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی بسیار مهمی داشته است. متأسفانه امروزه به علت دخالت­های نسنجیده بشر شاهد از بین رفتن این پدیده بی­همتا می­باشیم. افزایش شوری و پسروی آب دریاچه­ی ارومیه تبعات بسیاری همچون کاهش تخم آرتمیا و شوره­زار شدن اراضی اطراف داشته است (استاپن و همکاران^[1]، 2001: 133). تحلیل تصاویر ماهواره­ای به وضوح افزایش شوره­زارهای اطراف دریاچه و کاهش مساحت دریاچه را نشان می­دهد. نکته­ی مهم این است که اگر روند خشک شدن دریاچه به همین ترتیب ادامه یابد و تدبیری کارساز برای جلوگیری از مرگ دریاچه اندیشیده نشود بعد از نابودی دریاچه یک توده­ی نمکی بسیار عظیم به جا خواهد ماند که مشکلات زیست محیطی ایجاد شده ناشی از آن قابل جبران نخواهد بود. از آنجایی که بخش عمده­ی اقتصاد آذربایجان غربی و مناطق اطراف آن بر پایه­ی کشاورزی می­باشد اگر ذخیره­ی نـمک دریاچه­ی ارومـیه در معرض وزش باد قرار گـیرد توفان­های نـمکی که ایجاد می­شود تا شعاع وسیعی از اراضی اطراف را به شوره­زار تبدیل می­کند و فقر و بیکاری و آوارگی بسیاری از هموطنان را باعث خواهد شد. پخش شدن نمک در هوا به وسیله باد و سپس رسوب کردن آن در محیط، منجر به شورشدن آب­های سـطحی، آب­های آبـیاری و در نـهایت آب­های زیـرزمینی و خاک­های کـشاورزی می­گردد. خشک شدن دریاچه پیامدهای دیگری از قبیل شیوع بیماری، آسیب به زیرساخت­ها و ساختمان­ها، تغییر اقلیم منطقه، انقراض گونه­های گیاهی و جانوری که زندگی آنها به این دریاچه وابسته بوده را نیز در پی خواهد داشت. با عنایت به حساسیت ­موضوع، در این پژوهش سعی بر آن است که با بهره­گیری از اطلاعات میدانی، نقشه­ها، تصاویر هوایی و ماهواره­ای و به کمک سنجش از دور و سامانه­ی اطلاعات مکانی نخست تغییرات سطح دریاچه و محیط پیرامون آن از جنبه کمّی به ویژه پراکندگی پوشش گیاهی در یک دوره نیم قرنی مورد بررسی قرار گیرد و سپس از جنبه کیفی تغییرات هدایت الکتریکی (EC) و شاخص شوری آب تحلیل گردد که در نتیجه مشخص شود که پسروی دریاچه­ی ارومیه چه رابطه­ای با تغییرات پوشش گیاهی و گسترش شوره­زار­های اطراف داشته است. در نهایت بر پایه این تحقیق پیش­بینی می­شود که اگر روند خشک شدن دریاچه به همین ترتیب ادامه یابد در چه زمانی در آینده وضعیت بحرانی آغاز خواهد شد و چه زمین­هایی به شوره­زار تبدیل خواهند شد تا شاید بتوان گامی پیشگیری از مرگ این دریاچه برداشت. ﺑﺎ در زمینه استفاده از داده­های ماهواره­ای در تهیه­ی نقشه­ی خطوط ساحلی و مدیریت و نظارت بر محیط­های ساحلی دریاچه­های جهان کارهای پژوهشی متعددی انجام گرفته است. بسیاری از دریاچه­های نمکی در آسیا، مکزیک، اسپانیا، شوروی سابق و آمریکای مرکزی به دلیل پمپاژ بیش از حد آب­های زیرزمینی برای کشاورزی ناپدید شده­اند (الکوسر و اسکوبار[2]، 1996: 55). اندازه­گیری میدانی از میانگین ارتفاع سطح آب فعلی و مقایسه­ی آن با سطح آب در گذشته و استنتاج در مورد میزان تغییرات، ردیابی خطوط ساحلی از عکس­های هوایی و نقشه­های توپوگرافی و مقایسه­ی آن با داده­های تاریخی یکی از روش­های موجود در زمینه­ی شیوه­های مرسوم برای بررسی میزان تغییرات موقعیت سواحل می­باشد (فنستر و همکاران[3]، 1993: 147). آل­شیخ و همکاران در پایش خطوط ساحلی دریاچه­ی ارومیه علاوه بر استفاده از تصاویرلندست از داده­های TOPEX نیز استفاده و تغییر ارتفاع سطح آب دریاچه را ۳ متر برآورد کردند (آل­شیخ، 1384: 9). رسولی و عباسیان در تحلیل سری­های زمانی تراز دریاچه­ی ارومیه تفاوت معناداری در طی ۳۵ سال (1970-2004) مشاهده کردند (رسولی و عباسیان، 1388: 137). رضایی­مقدم و همکاران در بررسی و شناخت عوامل تغییر تراز آب دریاچه­ی ارومیه با استفاده از تصاویر ماهواره­ای سنجنده MODIS طی سال های 2000 تا 2011 در زمینه­ی تعیین عوامل اصلی کاهش آب این دریاچه با استفاده از روش­های آماری چندمتغیره تحقیق کرده­اند و مشخص نمودند که در طی دوره­ی مزبور خطوط ساحلی در شرق و به ویژه جنوب شرق پسروی معناداری داشته است (رضایی­مقدم و همکاران، 1391: 37). اکسوان[4] در آشکارسازی تغییر پوشش زمین با استفاده از داده­های ماهواره­ای چندزمانه و به کارگیری سامانه اطلاعات مکانی، با افزودن داده­های کمکی مانند نقشه­های توپوگرافی، شیب، جهت شیب، زمین­شناسی، خاک، هیدرولوژی، شبکه حمل و نقل، پوشش گیاهی و غیره به رده­بندی، دقت و کیفیت پردازش تغییر پوشش زمین را افزایش داد (اکسوان، 2002). در پژوهش دیگر، داده­های سنجش از دور برای ارزیابی وضعیت فعلی و سطح تخریب دریاچه­ی کورونیا در یونان مورد استفاده قرار گرفت. در آشکارسازی تغییرات طبقات مختلف پوشش زمین به روش رده­بندی نظارت شده و پس رده­بندی[5]، استفاده از داده­های کمکی، تفسیر بصری و دانش کارشناسی از طریق سامانه­ی اطلاعات مکانی باعث بهبود نتایج رده­بندی گردید و نتایج تلفیق سنجش از دور با سامانه­ی اطلاعات مکانی به افزایش دقت کلی به میزان ده درصدی انجامید (الکساندریدیس[6]، 2007). تلفیق سامانه­ی اطلاعات مکانی و سنجش ازدور، اطلاعات با ارزشی از آشکارسازی نوع تغییرات و توزیع مکانی تغییرات مختلف پوشش زمین را ارائه می­کند. در مطالعات گذشته­ بیشتر به آشکارسازی تغییرات خطوط ساحلی بسنده شده و به آشکارسازی محیط پیرامونی و تأثیر متقابل عوامل مؤثر در آن پرداخته نشده است. در پژوهش حاضر تحلیلی منسجم برای درک جامع­تر ازتغییرات دریاچه­ی ارومیه و محیط پیرامونی آن به منظور کمک به توسعه­ی راهبردهای پایش و مدیریت دریاچه ارائه شده است.

مواد و روش

در این پژوهش برای بررسی اﺛﺮ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎی مختلف در فرایند خشک شدن دریاچه­ی ارومیه از روش آﺷﻜﺎرﺳﺎزی ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺳﺘﻔﺎده ﺷد. برای آﺷﻜﺎرﺳﺎزی ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻨﻄﻘﻪ، اﻃﻼﻋﺎت منابع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻧﻈﻴﺮ ﺗﺼﺎوﻳﺮﻣﺎﻫﻮاره­ای، ﻋﻜﺲﻫﺎیﻫﻮاﻳﻲ و ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ را باید ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ادغام[7] ﻧﻤﻮد. با توجه به اعتمادپذیری بهتر روش نظارت شده از این روش استفاده گردید. رده­بندی نظارت شده انواع مختلفی داردکه ازآن میان می­توان روش بیشینه­ی همانندی[8]و کمینه­ی فاصله[9] را نام برد. در این شیوه، بر پایه­ی الگوی توزیع آماری و آموزش اولیه­ای که رده­بند[10] از نمونه واقعیت­های زمینی کسب کرده است رده­بندی صورت می­گیرد. در این روش­ها­، در مورد هر پیکسل فقط یک تصمیم اتخاذ می­گردد و در نتیجه این تصمیم هر پیکسل به یکی از رده­های از پیش تعیین شده تعلق می­گیرد. در پژوهش حاضر برای استخراج اطلاعات مورد نظر برای تحلیل وضعیت دریاچه­ی ارومیه نخست برای بالا بردن دقت رده­بندی تصاویر ماهواره­ای یک مدل مفهومی مبتنی­بر الگوریتم درخت تصمیم و روش زیرپیکسلی فیلتر سازگار تنظیم اختلاط (MTMF)[11] مورد استفاده قرار گرفت (ﺑﻮردﻣﻦ و کروس[12]، 1998: 4152، گودرزی­مهر و همکاران، 1393: 21). سپس ارزیابی صحت رده­بندی، برآورد صحت آشکارسازی تغییرات و تحلیل تغییرات دریاچه ارومیه و محیط پیرامون آن انجام شد.

در این تحقیق به منظور آشکارسازی تغییرات دریاچه و تحلیل دقیق خشک شدن آن، ابتدا تفسیر عکس­های فتوگرامتری انجام شد و سپس رده­بندی نظارت شده زیرپیکسلی بر روی تصاویر ماهواره­ای اجرا گردید و نقشه­های آشکارسازی تغییرات تهیه شد. پس از آن، درمورد بررسی عوامل تأثیرگذار در این تغییرات مطالعه به عمل آمد. داده­های مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از پاره­چین عکس­های هوایی سال ۱۹۵۵ (بر پایه­ی داده­های سازمان جغرافیایی)، نقشه­ی توپوگرافی تهیه شده در سال ۱۹۵۵، تصاویرماهواره­ای لندست ۵، ۷و ۸ (مربوط به سال­های 1985، ۲۰۰۷ و ۲۰۱۴)، اطلاعات چاه­های پیرامون غربی دریاچه­ی ارومیه طی ده سال 1382-1392، مدل رقومی ارتفاعی[13] منطقه­ی مورد مطالعه، اطلاعات کیفیت آب دریاچه طی ۱۳۴۴-۱۳۹۳، ژرفاسنجی[14] و توپوگرافی بستر[15] و پیرامون دریاچه­ی ارومیه (برپایه­ی داده­های  مؤسسه تحقیقات آب)، داده­ی رواناب رودخانه­های اصلی منتهی به دریاچه (اخذ شده از شرکت آب منطقه آذربایجان غربی)، داده­های بارندگی محدوده­ی مورد مطالعه طی ۱۳۴۶-۱۳۹۳ (اخذ شده از شرکت آب منطقه­ی آذربایجان غربی و سازمان هواشناسی) و اطلاعات آماری جمعیت منطقه­ی مورد مطالعه (اخذ شده از مرکز آمار ایران،1390).

برای بررسی و تحلیل، ابتدا داده­های مرتبط با دریاچه­ی ارومیه تهیه و جمع­آوری گردید. به منظور ارزیابی روند خشک شدن دریاچه­ی ارومیه و آشکارسازی تغییرات محیط پیرامونی آن طی نیم قرن گذشته، از داده­های سال­های ۱۹۵۵، ۱۹۸۵، ۲۰۰۷ و ۲۰۱۴ بهره گرفته شد. در این راستا، نخست تصحیحات هندسی و رادیومتری بر روی تصاویر انجام شد. سپس، با استفاده از عکس­های هوایی سال ۱۹۵۵ تهیه و بر پایه­ی اصول تفسیر عکسی و به کمک واقعیت­های زمینی نقشه­ی کاربری اراضی محدوده­ی دریاچه­ی ارومیه استخراج گردید. در مرحله­ی بعد برای ارزیابی تغییرات محدوده­ی ­دریاچه، از تصاویر ماهواره­ای لندست مربوط به سال­های 1985، ۲۰۰۷ و ۲۰۱۴ بهره گرفته شد و محدوده­ی دریاچه و رده­های کاربری/ پوشش زمین استخراج گردید (شکل 1).

شکل (1) نقشه­ی کاربری/پوشش زمین. ازچپ به راست سال 19۵5، سال 19۸5، سال ۲۰۰۷، سال 20۱۴ (تهیه شده توسط نویسندگان براساس نتایج تحقیق)

سپس الگوریتم رده­بندی نظارت شده بر روی داده­ها اعمال و نتایج استخراج شد. در مرحله­ی بعد، این نتایج در محیط نرم­افزار سامانه­ی اطلاعات مکانی مورد ارزیابی قرار گرفتند. صحت کلی رده­بندی در حدود 93 درصد و ضریب کاپا 90 درصد محاسبه شد که حاکی از اعتمادپذیری قابل قبول روش پیاده شده است. تا این مرحله داده­های تاریخی مربوط به کاربری اراضی محدوده­ی دریاچه­­ی ارومیه استخراج گردید. در ادامه با مقایسه­ی ­محدوده­ی دریاچه­ی ارومیه برای سال­های 1955، 1985، 2007 و 2014 روند خشک شدن دریاچه­ی ارومیه برای بازه­های زمانی مربوطه مشخص شد.

بحث و نتایج

بررسی  تغییرات محدوده­ی دریاچه­ی ارومیه مشخص می­کند که با مقایسه­ی سال ۱۹۵۵ و ۲۰۱۴، مساحت دریاچه­ی ارومیه نزدیک به ۸۰ درصد کاهش و در طی همان مدت مساحت شوره­زارها ۷0درصد افزایش یافته است. هر چند در سال ۱۹۸۵ نسبت به سال ۱۹۵۵ به دلیل بارش­های شدید مقطعی به طور موقت دارای افزایش مساحت آبی بوده است. از طرف دیگر، فعالیت کشاورزی در پیرامون دریاچه افزایش چشمگیری داشته و ۱/۲ برابر شده است. روند کاهشی مساحت دریاچه­ی ارومیه در 7 سال اخیر شدت یافته به طوری که در نیم قرن مساحت دریاچه درحدود ۳۶۲۱۰۰ هکتار کاهش داشته است در حالی که در طی ۷ سال اخیر این کاهش ۳۰۰۶۰۰ هکتار است که نشانگر روند شدید کاهش مساحت دریاچه در طی سال­های اخیر است. به عبارت دیگر، روند تغییر در دهه­ی اخیر در حدود 6 برابر روند تغییر مساحت دریاچه­ی ارومیه در طی نیم قرن گذشته می­باشد. همچنین، باتوجه به تغییرات آشکارسازی شده در طی ۵۰ سال اخیر، ۱۵۰۳۰۰ هکتار به اراضی کشاورزی افزوده شده است در حالی که میزان افزایش اراضی کشاورزی در ۷ سال اخیر ۳۹۷۰۰ هکتارمی باشد یعنی روند رشد اراضی کشاورزی در سال­های اخیر با مقایسه­ی ۵۰ سال گذشته حدود 2 برابر شده است. از این­رو، فعالیت­های نسنجیده اقتصادی در سال­های اخیر عاملی تأثیرگذار در برداشت آب­های زیرزمینی و کاهش منبع تغذیه­ی دریاچه­ی ارومیه بوده است. افزون برآن، ساخت سدهای فراوان در حوضه­ی آبریز دریاچه­ی ارومیه عامل تشدیدکننده کاهش میزان آب ورودی به دریاچه بوده که به مرگ تدریجی آن انجامیده است. با مقایسه­ی نتایج رده­بندی تصاویر هوایی و ماهواره­ای و استخراج نقشه­های کاربری اراضی، تغییرات دریاچه­ی ارومیه در سال­های 1955، 1985، 2007 و 2014 تهیه گردیدکه در شکل (2) ارائه شده است.

شکل (2) نقشه­ی تغییرات کاربری اراضی. راست: سال­های ۲۰۰۷-۲۰۱۴، وسط: سال­های ۱۹۸۵-۲۰۰۷ ، چپ: سال­های ۱۹۵۵-۱۹۸۵ (تهیه شده توسط نویسندگان براساس نتایج تحقیق)

باتوجه به اطلاعات سازمان آمار کشور، رشد جمعیت در طی ۵۰ سال اخیر در منطقه­ی مورد مطالعه در حدود ۸ برابر گردیده است و روند رشد جمعیت روستایی در فاصله زمانی ۱۳۷۵ تا کنون به طور پیوسته سیر صعودی داشته است. به تبع آن مناطق جمعیتی و شهرها بزرگ­تر شده و مصرف آب آنها افزایش یافته است که از منابع آب­های زیرزمینی و سطحی تأمین شده و در سرعت خشک شدن دریاچه­ی ارومیه تأثیر داشته است. عامل مؤثر دیگر در تحلیل روند تغییرات دریاچه­ی ارومیه و محیط پیرامون آن، سدسازی­های انجام شده در حوضه­ی آبریز دریاچه­ی ارومیه و افت میزان آب رودخانه­های اصلی ورودی به دریاچه­ی ارومیه (رواناب) می­باشد. مطالعه نشان می­دهد که میزان رواناب رودخانه­ها در محل ورودی به دریاچه طی ۵۰ سال اخـیرکاهش پیوسته و چـشمگیر داشـته است (شکل 3). از طرف دیگر، بهره­برداری بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، حفر چاه­های پرشمار و بدون نظارت و برداشت بی­رویه از سفره­های آبی برای مصارف خانگی، صنعتی و کشاورزی باعث پایین رفتن سطح ایستابی و کاهش میزان تغذیه دریاچه از طریق جریانات سطحی و آب­های زیرزمینی و تأثیرگذاری شدید این عامل در روند خشک شدن دریاچه­ی ارومیه شده است.

شکل (3) مقایسه­ی ورودی و خروجی سدها نسبت به تراز سطح دریاچه (منبع: احمدزاده و همکاران، ۱۳۹۲)

براساس داده­های شرکت آب منطقه­ای در بازه­ی زمانی ۱۳۸۰-۱۳۸۸ تعداد ۲۰۶۸۲ حلقه چاه در پیرامون غربی دریاچه مورد بهره­برداری قرار گرفته که با احتساب چاه­های قبلی، شمار چاه­ها در غرب دریاچه از 65000 گذشته است (شکل 4). برای تحلیل اثر روند رشد اراضی کشاورزی در خشک شدن دریاچه­ی ارومیه، از نقشه­های تغییرات کاربری اراضی استفاده گردید. این نقشه­ها نشان می­دهند که همزمان با توسعه کشاورزی در سال­های اخیر، سطح آ­­ب­های زیرزمینی کاهش یافته است و مشخص می­شود که بین این دو پارامتر رابطه مستقیم وجود دارد (شکل 5). مطابق این شکل مشخص است که سطح آب­های زیرزمینی در طی ده سال 1382-1392 بین 13متر تا 24 متر کاهش داشته است. این کاهـش ناشی از بـرداشت بی­رویه­ی آب بوده است.

شکل (4) راست: نقشه پراکندگی چاه­های در حال بهره­برداری برای مصارف کشاورزی پیرامون غربی دریاچه­ی ارومیه درسال ۱۳۸۸ - چپ: نقشه­ی گسترش اراضی کشاورزی در فاصله زمانی ۱۳۸۲-۱۳۹۲ (تهیه شده توسط نویسندگان براساس داده­های اخذ شده از ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ آب ﻣﻨﻄﻘﻪایاﺳﺘﺎنآذرﺑﺎﻳﺠﺎنﻏﺮﺑﻲ)

میزان این تغییر در اراضی کشاورزی از سال 1382 تا 1392 در حدود ۳۰۷۲۲ هکتار می­باشد. در طی این سال­ها نزدیک به ۳۰۷۲۲ هکتار از زمین بایر که مصرف آب آنها سازگار با طبیعت بوده تبدیل به کاربری با مصرف آب بالا برای بهره­برداری اقتصادی شده است. این مصرف شدید سبب کاهش سطح آب زیرزمینی و جلوگیری از عبور آب جاری به سمت دریاچه­ی ارومیه گردیده است. در ادامه، بررسی شاخص شوری آب با استفاده از داده­های ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪای اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓت. ﺑﺎ ارزیابی ﻧﻤﻮدار ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﺗﺮاز ﺳﻄﺢآب اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﻮری که وابسته به غلظت آب است ﺑﺎ ﺣﻔﻆ راﺑﻄﻪ­ی وارون ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ کاهش سطح ﺗﺮاز دریاچه ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺳﻴﺮ ﺻﻌﻮدی پیدا کرده است (شکل 6). درگام بعد، بر پایه­ی اطلاعات آبنگاری و ارتفاعی، نقشه ژرفاسنجی بستر و نقشه­ی توپوگرافی پیرامون دریاچه­ی ارومیه تهیه شد و با استفاده از آن نیمرخ ارتفاعی دریاچه استخراج و روند تغییرات تراز آب آن طی بازه نیم قرن تولید گردید (شکل۷).

شکل (5) مقطع طولی از تغییرات سطح آب­های زیرزمینی محیط پیرامون دریاچه­ی ارومیه درفاصله زمانی ۱۳۸۲-۱۳۹۲ (تهیه شده توسط نویسندگان براساس داده­های ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪایآذرﺑﺎﻳﺠﺎنﻏﺮﺑﻲ)

شکل (6) ارتباط وارون ﻛﻤﻴﺖ (تراز) و ﻛﻴﻔﻴﺖ (ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ) آب درﻳﺎﭼﻪ­ی اروﻣﻴﻪ (تهیه شده توسط نویسندگان براساس نتایج تحقیق و داده­های اخذ شده از ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪایآذرﺑﺎﻳﺠﺎنﻏﺮﺑﻲ)

شکل (۷) نمایش واقع نمای روند تغییر تراز آب دریاچه­ی ارومیه (تهیه شده توسط نویسندگان براساس نتایج تحقیق)

شکل (۸) پیش­بینی روند خشک شدن دریاچه­ی ارومیه در سال های 1398، 1408، 1411 و 1412(تهیه شده توسط نویسندگان براساس نتایج تحقیق)

نتیجه­گیری

دریاچه­ی ارومیه به عنوان یک ثروت عظیم طبیعی و یکی از ارکان پایدارکننده­ی محیط زیست در شمال غرب کشور و یکی از بزرگ­ترین زیستگاه­های طبیعی جهان محسوب می­شود و ارزش اقتصادی و زیست محیطی فراوانی دارد که در سال­های اخیر به دلیل مداخلات نسنجیده و منفعت­طلبی، دچار آسیب جدی و جبران­ناپذیر شده است. در این پژوهش با استفاده از اطلاعات آماری، نقشه­ها، عکس­های فتوگرامتری و تصاویر ماهواره­ای از طریق روش­های سنجش از دور و سامانه­ی اطلاعات مکانی آشکارسازی تغییرات روی داده در سطح، گستره، تراکم پوشش گیاهی و کاربری  زمین پیرامون دریاچه و اثر آن برخشک شدنش طی شصت سال گذشته مورد بررسی قرار گرفت.

داده­های کمکی دیگر همچون آب­های زیرزمینی، رواناب رودها، موقعیت چاه­ها و توپوگرافی بستر دریاچه­ی ارومیه نیز تهیه و مورد استفاده قرار گرفت. مشخص گردید که در طی حدود نیم قرن اخیر (منتهی به ۲۰۱۴) مساحت دریاچه­ی ارومیه نزدیک به ۸۰ درصد کاهش یافته است. در حالی که در طی همان سال­ها مساحت شوره­زارها، ۷۱ درصد افزایش یافته است. از طرف دیگر میزان کشاورزی در منطقه افزایش چشمگیری داشته و 1/2 برابر شده است. روند کاهشی مساحت دریاچه­ی ارومیه در سال­های اخیر شدت یافته به طوری که در طی این ۵۰ سال اخیر مساحت دریاچه درحدود ۳۶۲۱۰۰ هکتار کاهش داشته است. همچنین روند رشد اراضی کشاورزی در سال­های اخیر با مقایسه نیم قرن گذشته 9/1 برابر شده است. همچنین مشخص شد که دراثر احداث سدهای بسیار در حوضه­ی آبریز دریاچه­ی ارومیه، میزان رواناب رودخانه­های تأمین­کننده­ی آب آن در طی ۵۰ سال اخیر به طور متوسط ۳۵ درصدکاهش داشته است. عامل دیگر مؤثر در خشک شدن دریاچه که ناشی از کاهش ورودی آب به آن بوده حفر چاه­های آب فراوان در اطراف دریاچه است. تحلیل داده­های پراکندگی مکانی این چاه­ها مشخص کرد که تعداد آنها تنها در غرب دریاچه در بازه­ی زمانی 10 ساله 20682 حلقه افزایش داشته است. افت سطح آب­های زیرزمینی بین سال­های ۱۳۸۲-۱۳۹۲در کمترین میزان در حدود 13متر و در بیشترین میزان در حدود 24 متر بوده است. همچنین، شاخص کیفیت آب دریاچه­ی ارومیه از منظر شوری بررسی گردید تا مشخص شود که پسروی دریاچه چه رابطه ای با پوشش گیاهی و شوره­زارهای اطراف دارد.

ﺑﺎ توجه ﺑﻪ روند ﻧﻤﻮدار ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺﺷﻮری و سنجش آن با ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب دریاچه اﺳﺘﻨﺒﺎط گردید ﻛﻪ در طی20 سال گذشته ﺷﺎﺧﺺ شوری آب دریاچه­ی ارومیه با حفظ راﺑﻄﻪ­ای وارون با سطح ﺗﺮاز آب آن، به طور پیوسته روندی افزایشی داشته است. در مجموع، با در نظر گرفتن روند تغییرات سطح تراز آب دریاچه­ی ارومیه در وضعیت کنونی و همچنین با لحاظ کردن شرایط اقلیمی، جمعیتی و اقتصادی طی شصت سال گذشته، مشخص می­شود که در ۲۰ سال اخیر، روند خشک شدن دریاچه­ی ارومیه به طور فزاینده تسریع گردیده و براساس مدل­های رگرسیون، برآورد این است که تا سال ۱۴۱۲ دریاچه­ی ارومیه به طور کامل از بین خواهد رفت و به شوره­زار تبدیل خواهد شد.