تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,312 |
تعداد مقالات | 16,120 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,720,445 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,387,778 |
تحلیل و ارزیابی ویژگی های مورفوتکتونیکی و نئوتکتونیکی دامنه جنوبی کوهستان سبلان | ||
جغرافیا و برنامهریزی | ||
مقاله 5، دوره 17، شماره 45، آبان 1392، صفحه 97-120 اصل مقاله (3.14 M) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
معصومه رجبی1؛ ابوالفضل سلیمانی* 2 | ||
1گروه آموزشی ژئومورفولوژی دانشگاه تبریز | ||
2جغرافیایی طبیعی (ژئومورفولوژی) | ||
چکیده | ||
کوهستان سبلان یکی از واحدهای مورفوتکتونیک شمال غرب کشور است که به دلیل وسعت قابل ملاحظه آن در پژوهش حاضر تنها به بررسی ویژگیهای مورفوتکتونیک و نئوتکتونیک دامنه جنوبی آن پرداخته شده است. منطقه انتخابی دارای مختصات جغرافیایی ¢36 °47 تا ¢00 °48 طول شرقی و 56¢ °37 تا ¢14 °38 عرض شمالی است. این منطقه از نظر هیدروگرافی متشکل از حوضههای پیسلرچای، آغمیون چای، بیوکچای (از زیرحوضههای رودخانه آجیچای) و آغلاغانچای (از زیرحوضههای بالخلوچای اردبیل) است. گسلهای اصلی و فرعی متعددی دردامنه جنوبی سبلان وجود دارد که آثار ژئومورفولوژی قابل توجهی بهجا گذاشتهاند. از پدیدههای مورفوتکتونیک عمده شناسایی شده میتوان به درههای خطی، انحراف آبراههها، پشتههای مسدودکننده، جابجایی مخروط افکنهها و چشمههای معدنی اشاره کرد. اگرچه کوهستان سبلان از دوره میوسن فعال بوده اما مخروط اصلی آن در طی کواترنر تشکیل شده است (زمردیان 1381)، لذا این منطقه میتواند جزو مناطق فعال تکتونیکی باشد. جهت بررسی ویژگیهای تکتونیک جوان و ارزیابی میزان فعالیت آن در منطقه، سعی شده است از شاخصهای متعدد ژئومورفیک استفاده شود تا نتایج صحیحی در این مورد گرفته شود. شاخصهای استفاده شده شامل تضاریس جبهه کوهستان (Smf)، نسبت بین پهنای کف دره به ارتفاع آن (Vf) نسبت شکل حوضه زهکشی (Bs)، شاخص عدم تقارن توپوگرافی (Af)، عامل تقارن توپوگرافی (T) و شاخص ارزیابی نسبی فعالیتهای تکتونیکی (IAT) میباشد. این شاخصها به تفکیک در 4 حوضه زهکشی منطقه مورد بررسی قرار گرفتهاند. نتایج شاخصهای (Smf) و (Vf) برای دو حوضه حالت فعال و برای دو حوضه دیگر شرایط نیمهفعال نشان میدهد. شاخص نسبت شکل برای تمامی حوضهها شرایط فعال تکتونیکی را مشخص میسازد. نتایج شاخصهای تقارن و عدم تقارن توپوگرافی هم تأییدکننده نتایج شاخصهای فوق است. در نهایت سعی شده است از شاخص IAT نیز استفاده شود. گفتنی است شاخص IAT از متوسط کلاسهای مختلف شاخصهای ژئومورفیک بهدست میآید و وضعیت کلی فعالیتهای نئوتکتونیکی مناطق را مشخص میسازد. مطابق نتایج این شاخص، سه حوضه از چهار حوضه منطقه دارای نوع فعالیت زیاد و حوضه چهارم (بیوکچای) دارای فعالیت متوسط است. بنابراین دامنه جنوبی کوهستان سبلان به عنوان بخشی از کل واحد مورفولوژی و کوهستان، از نظر تکتونیکی هنوز هم فعال است. | ||
کلیدواژهها | ||
مورفوتکتونیک؛ آثار ژئومورفیک گسل¬ها؛ نئوتکتونیک؛ شاخص¬های ژئومورفیک؛ دامنه جنوبی سبلان | ||
مراجع | ||
1ـ آقانباتی، علی (1387)، «گسلها و نـقش آنها بر زمینشناسـی ایران»، مجله رشد آموزش زمینشناسی، شماره 52. 2ـ اسداللهینژاد، اسد (1371)، «تحول ژئومورفولوژی نیرچای (آغلاغان چای)»، پایاننامه کارشناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز. 3ـ اسفندیاری، فریبا (1385)، «پژوهشی در سیستمهای مورفوژنژ در دامنه شرقی توده آتشفشانی سبلان»، پایاننامه دکتری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز. 4ـ خیام، مقصود (1372)، «کوششی بر طرح وضع ساختمانی و مورفولوژی آتشفشانی فلات آذربایجـان با تاکیـد بر توده ولکانیکی سبلان»، نشریه دانشکده علوم انسانی دانشگاه تبریز، شمارههای 146و 147. 5ـ خیام، مقصود و مختاری، داوود (1382)، «ارزیابی فعالیتهای تکتونیکی براساس مورفولوژی مخروط افکنهها»، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 44. 6ـ دلالاوغلی، علی (1381)، «پژوهشی در سیستمهای مورفوژنز در دامـنه شمالی سـبلان و شکلگیری دشت انباشتی مشگینشهر»، پایاننامه دکتری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز. 7ـ رجائی ریزی، محمدرضا (1381)، «هیدروژئوشیمی چشمههای انتخابی دامنه جنوب شرقی سبلان»، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز. 8ـ زمردیان، محمدجعفر (1381)، «ژئومورفولوژی ایران، فرایندهای ساختمانی و دینامیکهای درونی»، جلد 1، دانشگاه فردوسی مشهد. 9ـ سازمان زمینشناسی (1376)، «نقشههای زمینشناسی 1:100000»، برگههای مشگین شهر و سراب. 10ـ سازمان زمینشناسی (1376)، «شرح نقشههای زمینشناسی چهار گوش اهر و اردبیل»، مقیاس 1:250000 . 11ـ سحابی، فریدون (1378)، «بررسی آتشفشان سبلان با توجه خاص بر روند تشکیل منابع زمین گرمایی مشگین- اردبیل»، فصلنامه علوم زمین، شمارههای 31 و 32. 12ـ شفیعی بافقی، امیر و همکاران (1387)، «ریخت زمینساخت و ارزیابی فعالیت گسل کوهبنان از طریق محاسبه شاخصهای زمینریختی»، فصلنامه علمی تخصصی زمینشناسی و محیط زیست، سال دوم، شماره 1، صص16-1. 13ـ کرمی، فریبا و هـمکاران (1387)، «بررسـی و پـهنهبندی خطر زمـین لرزه در شهرستان بستانآباد»، طرح تحقیقاتی، دانشگاه تبریز. 14ـ مختاری، داود (1384)، «نقش نوزمین ساخت در تکامل سامانه های رودخانه ای در کواترنر مطالعه موردی»، رودخانههای دامنه شمالی میشو داغ، فصلنامه علوم زمین، شماره 57. 15ـ موحد دانش، علیاصغر (1367)، «طرح مطالعاتی سبلان مطالعه هیدرولوژی و مورفولوژی»، دانشگاه تبریز. 16ـ نجفزاده نوبر، سیما (1382)، «بررسی مورفوتکتونیکی بخشی از گسل شمال تبریز با نگرش ویژه بر شاخصهای مورفومتریک»، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز. 17- Bull, B.W., (1984), “Tectonic Geomorphology”, Journal of Geological Education, No. 39, pp.310-325.
18- Burbank, D.W., and Anderson, R.S. (2001), “Tectonic Geomorphology”, Malden, Blackwell.
19- De Blj, Peter O. Muller (1998), “Physical Geography of Global Environment: Second ed, John Wiley & sons INC.
20- Goudie, A.S., (2004), “Encyclppedia of Geomorphology”, Routledge, Volume 2.
21- Hamdouni, R.E., Irigaray, C., Fernandez, T., Chancon, J., Keller E, A., (2008), Assessment of Relative Active Tectonic, South West Border of the Sierra Nevada (Southern Spain)”, Geomorphology, No. 96, pp150-173.
22- Keller, E.A., Pinter, N, (1996), “Active Tectonic, Earthquake, Uplift and Landscape”, Prentic Hall.
23- Ramirez- Herrera, M.T. (1998), “Geomorphic Assessment of Active Tectonics in the Acambay Graben, Mexican Volcanic Belt”, Earth Surface Processes and Land Forms, Vol.23, 317-322.
24- Rockwell, T.K., Keller, E.A., Johnson, D.L. (1985), “Tectonic Geomorphology of Alluvial Fans and Mountain Fronts Near Ventura, California”, In: Morisawa, M. (Ed.), Tectonic Geomorphology”, Proceedings of the 15th Annual Geomorphology Symposium, Allen and Unwin Publishers, Boston, MA.
25- Schumm, S.A., Dumont, I.F., and Hol Brook, (2000), “Active Tectonics and AlluviaRivers”, ComberichgeUniversity Press.
26- Silva, P.G., Goy. J.L., Zazo, C., Bardji, T. (2003), “Fault Generated Mountain Fronts in Southest Spain: Geomorphologic Assessment of Tectonic and Seismic Activity”, Geomorphology, 50:203-225. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 6,103 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,127 |