تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,020 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,489,720 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,217,373 |
مناسبات عرفانی مشایخ آذربایجان با عارفان خراسان | ||
زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
مقاله 2، دوره 69، شماره 233، شهریور 1395، صفحه 27-54 اصل مقاله (665.7 K) | ||
نویسنده | ||
محمد طاهری خسروشاهی | ||
دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز | ||
چکیده | ||
همزمان با گسترش دامنة نفوذ فکری و روحانی مشایخ خراسان، شاهد گسترش نحلههای صوفیه در آذربایجان و ظهور چهرههای اصیل تصوّف در این منطقه هستیم. نخستین صوفیان تبریز از سدههای سوّم تا پنجم، در مبانی و اصول عمدتاً به مکتب خراسان توجه داشتند و با آنچه در مکتب بغداد میگذشت، ناآشنا بودند. شیخ ابواسحاق ابراهیم بن یحیی جوینانی، نخستین چهرة مکتب عرفان آذربایجان، از شاگردان بایزید بسطامی بود که تصوّف خراسان به وسیله او به آذربایجان راه گشود. از دیگر چهرههای تصوّف آذربایجان در این دوره، ابونصر شروانی از مریدان ابوسعید ابیالخیر است که او را باید واسطه انتقال مشرب خراسان به شروان در ناحیه ارّان (جمهوری آذربایجان) دانست. آذربایجان، در مقطعی پذیرای عارفان خراسان بود. مسافرتهای احمد غزّالی، یحیی باخزری و نظامالدین غوری از این جمله است. همچنین دو روایت از هجویری در کشفالمحجوب، دلیلی دیگر براین ادّعاست. مشایخ آذربایجان نه تنها در سدههای نخستین، که در دوران نضج و اوجگیری مکتب عرفان تبریز (سدههای ششم تا هشتم) نیز همچنان به خراسان توجه داشتند. آثارصوفیانه موجود در مجموعه خطّی ارزشمند سفینه تبریز شاهد عدلی براین دعوی است. ما ضمن بیان شواهدی از متون درجه اوّل تصوّف پیرامون مناسبات مشایخ آذربایجان و خراسان، درصدد تبیین این نکتهایم که مکتب عرفان تبریز، ضمن برخورداری از ویژگیهای منحصر عرفان آذربایجان، در طول تاریخ تصوّف، به چشمه جوشان عرفان خراسان متّصل و از آبشخور این چشمه سیراب بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
مشایخ تبریز؛ پیران خراسان؛ مناسبات عرفانی؛ تصوّف اسلامی | ||
مراجع | ||
الف: کتاب -ابن بزّاز، (1376)، صفوة الصفا، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: انتشارات زریاب. -ابنکربلایی، حافظ حسین(1383)، روضات الجنان و جنات الجنان، به تصحیح جعفر سلطانالقرایی، به اهتمام محمدامین سلطانالقرایی، دورة دو جلدی، تبریز: انتشارات ستوده. -ابوالمجد تبریزی، محمّدبن مسعود(1381)، سفینة تبریز، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. -اقبال، عباس(1342)، تاریخ مغول، تهران: امیرکبیر. -انصاری هروی، خواجه عبدالله، (1362)، طبقات الصوفیه، تصحیح محمّد سرور مولایی، تهران: نشر توس. -ــــــــــــــــــــــــــ ، (1377)، مجموعة رسائل، تصحیح دکتر محمد سرور مولایی: تهران. -جامی، عبدالرحمن، (1370)، نفحات الانس، تصحیح دکتر محمود عابدی، تهران: انتشارات اطلاعات. -جنید شیرازی، ابوالقاسم، (1328)، شدّالازار، علامه محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران: بینا. -حشری تبریزی، ملامحمّدامین(1371)؛روضه اطهار، به اهتمام عزیز دولتآبادی، تبریز: انتشارات ستوده. -خرقانی، احمد بن الحسین، (1388)، دستورالجمهور فی مناقب سلطان العارفین ابویزید طیفور، به کوشش ایرج افشار و محمدتقی دانشپژوه، تهران: میراث مکتوب. -خلاصه شرح تعرّف، (1349)، مترجم و خلاصهکننده نامعلوم، تصحیح دکتر احمد علی رجایی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. -خوارزمی، کمال الدین حسین، (1384)، جواهرالاسراروزواهرالانوار، به اهتمام محمدجوادشریعت، تهران:اساطیر. -دولتآبادی، عزیز، (1377)، سخنوران آذربایجان، دوره دوجلدی، تبریز: انتشارات ستوده. -زرّینکوب، عبدالحسین، (1379)، جستجو در تصوّف ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر. -ـــــــــــــــــــــ ، (1380)، دنبالة جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر. -سجّادی، ضیاءالدین، (1375)، کوی سرخاب تبریز، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. -سلمی، عبدالرحمن، (1372)، طبقات الصوفیه، نورالدین شریبه، مصر: جامعالازهر. -سمنانی، علاءالدوله، (1366)، چهل مجلس، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران. -شبستری، شیخ محمود، (1371)، مجموعه آثار، به اهتمام دکتر صمد موحّد، تهران: طهوری. -شمس تبریزی، محمد، (1377)، مقالات، به تصحیح محمدعلی موحّد، تهران: خوارزمی. -طاهری خسروشاهی،محمّد، (1395)، یکی از مشایخ تبریز در بوستان سعدی،یادنامة استاد فقید دکتر رشید عیوضی،تبریز:انتشارات ستوده. -عینالقضات، (1341)، تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، تهران: منوچهری. -غزّالی، احمد، (1376)، مجموعه آثار فارسی، به اهتمام احمد مجاهد، تهران: دانشگاه تهران. -فصیح خوافی، احمدبن محمد، (1341)، مُجمل فصیحی، به تصحیح محمود فرّخ، مشهد: بینا. -قرباننژاد، پریسا، (1387)، تصوف در آذربایجان عهد مغول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. -قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم، (1974)، الرساله القشیریه، دوره دو جلدی، تصحیح عبدالحکیم محمود شریف، بیروت: دارالکتب العربی. -ـــــــــــــــــــــــــ، (1374)؛ ترجمة رسالة قشیریه، بدیعالزمان فروزانفر، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. -کاویانی، احمد، (1378)، تاریخ ارومیه، تهران: ادیبان. - کرمانی، اوحدالدین، (1347)، مناقب، تصحیح بدیعالزمان فروزانفر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. -کیانی، محسن، (1369)، تاریخ خانقاه در ایران، تهران:طهوری. -کججانی، خواجه محمّد، (1368)، تذکرة کججی، تهران: خانقاه احمدی. -لویزن، لئونارد، (1379)، فراسوی ایمان و کفر شیخ محمود شبستری، تهران: نشر مرکز. -محمدبن منوّر، (1376)، اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابوسعید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، دوره دو جلدی، تهران: نشر آگه. -مستوفی، حمدالله،(1381)، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر. -مشکور، محمدجواد،(1351)، تاریخ تبریز تا قرن نهم، تهران: انجمن آثار ملّی. -مصطفی الشیبی،کامل، (1974 )، شرح دیوان حلاّج؛به اهتمام کامل مصطفی الشیبی، بغداد: مطبعه المعارف. -موحّد، صمد، (1390)، سیری در تصوف آذربایجان، تهران: انتشارات طهوری. -موحّد، محمدعلی، (1373)، خمی از شراب ربانی (گزیده مقالات)، تهران: انتشارات سخن. -ــــــــــــــــ ، (1375)، شمس تبریزی، تهران: طرح نو. -نوربخش، سیدمحمّد، (1356)، سلسله الاولیا (مندرج در جشننامة هانری کربن)، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، دانشگاه مک گیل. -هجویری، علی بن عثمان، (1383)، کشفالمحجوب، به تصحیح دکتر محمود عابدی، تهران: سروش. -همام تبریزی، (1351)، دیوان، به تصحیح دکتر رشید عیوضی، دانشگاه تبریز، موسسه تاریخ و فرهنگ ایران. ب: مقاله -پورجوادی، نصرالله، (1377)، ابن یزدانیار ارموی و منازعة او با مشایخ بغداد (نگاهی به دعواهای صوفیه با یکدیگر)، مجلّه معارف، دوره پانزدهم، شماره سوّم. -ـــــــــــــــ ، (1379)، عرفان اصیل ایرانی در سفینه تبریز، نامة بهارستان، سال اول، شمارة دوّم. -خدامرادی و ضرابی زاده، (1387)، مدخل تصوف(هجوم مغول وتاثیرآن به تصوف)،دایره المعارف بزرگ اسلامی،ج15،تهران،مرکزدایره المعارف بزگ اسلامی. -زریاب خویی، عباس، (1374)، مدخل آذربایجان، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 1، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی. -شمس، محمدجواد، (1387)، مدخلتصوّف، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 15، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی. -قرباننژاد، پریسا، (1384)، تصوّف اسلامی در آذربایجان تا آغاز قرن هفتم، مجلّه تاریخ و تمدن اسلامی، شماره اوّل. -لاجوردی، فاطمه، (1381)، مدخل بایزیدبسطامی،دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 11، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. -ورجاوند، پرویز، (1378)، ایران و قفقاز،ارّان و شروان، مجموعة مقالات (مقالة کتیبهها و سنگنوشتههای فارسی در سرزمین ارّان و شروان)، تهران، نشر قطره. ج)پایان نامه: -حسین زاده، مصطفی، (1391)، عرفان وتصوف درقرن هشتم آذربایجان، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد الهیات وفلسفه، استادراهنما؛دکترمحمدجوادشمس، دانشگاه آزاداسلامی، واحدعلوم وتحقیقات، تهران.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,576 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,040 |