تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,022 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,493,256 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,219,613 |
روند دگرگونی نقوش و شعائر مذهبی بر روی سکههای دوره صفوی | ||
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
مقاله 3، دوره 7، شماره 12، فروردین 1395، صفحه 63-111 اصل مقاله (1.03 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): - | ||
نویسندگان | ||
جهانبخش ثواقب1؛ شهاب شهیدانی2؛ سیاوش امرایی* 3 | ||
1استاد تاریخ /دانشگاه لرستان | ||
2استادیار تاریخ /دانشگاه لرستان | ||
3دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی دانشگاه لرستان و کارشناس میراث فرهنگی لرستان | ||
چکیده | ||
چکیده با تشکیل دولت صفویه (907- 1135ه.ق.) در گسترهی جغرافیایی ایران، که به پایان یافتن پراکنده حکومتی و برقراری وحدت سیاسی در این کشور منجر شد، از آن پس جامعهی ایرانی تحت تأثیر گرایشات سیاسی و مذهبی این سلسله قرار گرفت. صفویان، سنّتهای حکومتی و فرهنگی قدیم ایران را تداوم دادند اما با ترویج مبانی اعتقادی شیعهی دوازده امامی بهعنوان مذهب رسمی، هویت متمایزی به مملکت و مردم آن بخشیدند که بخشی از این تمایزات تا امروز نیز باقی مانده است. این ویژگی بر روی نقوش و محتوای مسکوکات این دوره نیز تأثیر گذاشت و سکههای ضرب شدهی این سلسله دارای ماهیت و سبکی خاص گردید. در حکومتهای پیش از صفویه در ایران نیز تغییرات شکلی و مفهومی بر روی سکهها متأثر از سیاست و دیانت آنها و بازتابی از نگرشهای سیاسی و مذهبی سلاطین و حکمرانان بوده است. از این رو، در مقایسه با سکههای دورهی ایلخانی که تحت تأثیر وضعیت مذهبی موجود، دارای شعائر و نقوش مربوط به سایر مذاهب غیر اسلامی است، در عصر صفویه قدرت مذهبی پادشاهان و حمایت آنان از مذهب رسمی، مانع قدرتنمایی سایر مذاهب در کشور و از جمله عدم نقر شعائر و نقوش غیر شیعی بر روی سکهها گردید. در این پژوهش، به روش ترکیبی میدانی و کتابخانهای، به شیوهی تاریخی- تحلیلی روند نقوش و شعائر مذهبی نقر شده بر روی سکههای صفوی و نیز نگرش سلاطین این سلسله از نقر این نقوش و شعائر بر سکههای رایج، مورد بررسی قرار گرفته و با سکههای دوره ایلخانی و تیموری مقایسه شده است. یافتة پژوهش حاکی از آن است که صفویان از سکه بهمثابهی ابزاری در نشر شعائر شیعی بهره گرفته و برخی از نقوش سکههای این دوره با پیش از خود متفاوت است. | ||
کلیدواژهها | ||
واژههای کلیدی: صفویه؛ پادشاهان صفوی؛ سکه؛ نقوش؛ شعائر مذهبی | ||
مراجع | ||
- اسماعیلی، صغری (1385)، سکهها و مهرهای دوره صفوی، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی. - اشپولر، برتولد (1374)، تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میرآفتاب، چاپ پنجم، تهران، علمی و فرهنگی. - پیگولوسکایا، ن. و. (و دیگران) (1354)، تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هجدهم میلادی، ترجمه کریم کشاورز، چاپ چهارم، تهران، پیام. - تاریخ عالمآرای صفوی (1363)، [مؤلف ناشناس] به کوشش یدالله شکری، چاپ دوم، تهران، اطلاعات. - ترابی طباطبایی، جمال (2535)،سکههای آققویونلو و مبنای وحدت حکومت صفویه در ایران، نشریه شماره7 موزه آذربایجان، تبریز، اداره کل موزهها. - _________ (1353)، «سکههای متنوع از اباقاآن»، بررسیهای تاریخی، سال نهم، شماره55، بهمن و اسفند، ص186- 177. - _________ (1350)، سکههای شاهان اسلامی ایران، ج2، بیجا، نشریه شماره 5 موزه آذربایجان شرقی. - حبیبی، منصوره (1381)، «سیلک، نمادها و نشانهها (نقوش جانوری و گیاهی)»، کتاب ماه هنر، شماره 49و50، مهر و آبان، ص120- 118. - خزائی، محمد (1380)، « نقش شیر نمود امام علی (ع) در هنر اسلامی»، کتاب ماه هنر، شماره 31و32، فروردین و اردیبهشت، ص39- 37. - _______ (1386)، «تأویل نقوش نمادین طاووس و سیمرغ در بناهای صفوی»، هنرهای تجسمی، دانشگاه تهران، شماره 26، تیر، ص27- 24. - دادور، ابوالقاسم؛ مبینی، مهتاب (1387)، «بررسی تطبیقی نقش گاو در اساطیر و هنر ایران و هند»، مجله مطالعات ایرانی، سال 7، شماره 14، پاییز، ص130- 115. - ذکاء، یحیی (1344)، «تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران، از آغاز سده سیزدهم ه.ق تا امروز»، هنر و مردم، دوره 3-4، شماره31، اردیبهشت، ص24- 13. - رابینو، لویی (1353)، سکههای شاهان ایرانی: آلبوم سکهها، نشانها و مهرهای پادشاهان ایران، به اهتمام محمد مشیری، تهران، امیرکبیر. - رشیدالدین فضلالله (1362)، جامع التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، ج2، چاپ دوم، تهران، اقبال. - رهبرگنجه، تورج (1382)، «نقش اسماء متبرکه بر روی سکههای اسلامی»، کیهان فرهنگی، شماره 202، مرداد، ص45- 42. - زارعزاده، فهیمه؛ پورمند، حسنعلی (1388)، «بازنمود باورداشتهای مردم یزد در نقش نمادین سرو»، نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، سال دوم، شماره 4، پاییز و زمستان، ص98- 83. - سرافرازی، عباس (1389)، «گرایشهای سیاسی، مذهبی ایلخانان براساس مسکوکات ایلخانی»، پژوهشهای تاریخی، سال 46، دوره جدید، سال دوم، شماره 1 (پیاپی 5)، بهار، ص 66- 47. - سرفراز، علیاکبر؛ آورزمانی، فریدون (1383)، سکههای ایران از آغاز تا دوران زندیه، چاپ سوم، تهران، سمت. - سیوری، راجر (1372)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران، مرکز. - شاپوریان، رضا (1351)، «نقش سکههای صفویه»، مجله خرد و کوشش، شماره 10، آذر، ص112- 94. - شریعتزاده، علیاصغر (1390)، سکههای ایران زمین، تهران، پازینه. - شهبازی فراهانی، داریوش (1380)، تاریخ سکه (دوره قاجاریه)، تهران، پلیکان. - صبا، منتخب؛ اسفندیار، کوهنور (1384)، دایرهالمعارف هنرهای سنتی ایران، ج1و2، تهران، نور حکمت. - ضیاءپور، جلیل (1353)، نقوش زینتی در ایران زمین، اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، آبان ماه. - عبدالهی، منیژه (1381)، فرهنگنامه جانوران در ادب پارسی، بخش نخست، تهران، پژوهنده. - عقیلی، عبدالله (1389)، پول و سکه، تنظیم و بازبینی علی بهرامیان، تهران، مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی، کتابخانه مرکز. - _________ (1377)، دارالضربهای ایران در دوره اسلامی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی. - فرحبخش، هوشنگ (1354)، سکههای ضربی، چکشی ایران (صفویه، افغانها، افشاریه، زندیه، قاجاریه)، برلن غربی آلمان، نوین فرحبخش. - فلسفی، نصرالله (1369)، زندگانی شاه عباس اول، ج2، چاپ چهارم، تهران، علمی. - قائینی، فرزانه (1388)، سکههای دوره صفویه، تهران، پازینه. - کسروی، احمد (1352)، کاروند کسروی، مجموعه 78 رساله، به کوشش یحیی ذکاء، تهران، فرانکلین. - لکهارت، لارنس (1368)، انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ترجمه مصطفی قلیعماد، چاپ سوم، تهران، مروارید. - متی، رودی (1393)، ایران در بحران: زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمه حسن افشار، تهران، مرکز. - مدرسی طباطبائی، حسین (1351)، «فلوسهای ضرب قم»، هنر و مردم، دوره جدید، ش 117، تیر، ص48- 46. - مشیری، محمد (1353)، سکهشناسی ایرانی، سکه اسماعیل، نشریه ادبیات و زبانها، یغما، شماره 296. - نوایی، عبدالحسین (1368)، شاه اسماعیل صفوی، مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی، چاپ دوم، تهران، ارغوان. - ولش، آنتونی (1385)، نگارگری و حامیان صفوی، ترجمه روحالله رجبی، تهران، فرهنگستان هنر. - هال، جیمز (1383)، فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، چاپ دوم، تهران، فرهنگ معاصر. - سکههای گنجینه قلعه فلکالافلاک. - Catalogue of the coin of the shahs of Persia in ihe Biitish museum printed by order of the trustees, Londen,1887. - Journal of the oriental numismatic society, No.214 (winter2013) p 16. - American Numismatic Society. - “The David Collection, Copenhagen” www.davidmus.dk. - www.zeno.ru - httpwww.fitzmuseum.cam.ac.uk - httpwww.dnecoins.comIslamic.asp | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,044 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,493 |