آمار
| تعداد نشریات | 44 |
| تعداد شماره‌ها | 1,303 |
| تعداد مقالات | 16,035 |
| تعداد مشاهده مقاله | 52,545,596 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,247,656 |
ورود سلجوقیان به خراسان و مسئله «محنت» شافعی- اشعری‌های نیشابور | ||
| فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
| مقاله 6، دوره 6، شماره 11، اسفند 1394، صفحه 101-126 اصل مقاله (398.88 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): - | ||
| نویسندگان | ||
| ناصر صدقی1؛ داود قاسم‌پور* 2 | ||
| 1دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز | ||
| 2دانشجوی دوره‌ی دکترای تاریخ ایران اسلامی- دانشگاه تبریز | ||
| چکیده | ||
| چکیده سلجوقیان به‌عنوان حامیان و حافظان «اهل سنت و شریعت» از بدو استقرار در قدرت سیاسی در پی نبرد دندانقان (431ق.)، تعاملات پرفراز و نشیبی با فرق و مذاهب مختلف اهل سنت و شیعه داشتند. تنش و رویارویی حنفیان نیشابور با اشعری‌ها به‌عنوان یکی از جریان‌های کلامی متعلق به مذهب شافعی و لعن و تکفیر ابوالحسن اشعری و تبعید تعدادی از علمای شافعی مستقر در نیشابور ازجمله بحران های سیاسی- مذهبی مهم و چالش‌برانگیز در مراحل نخستین استقرار سلجوقیان در خراسان بود. امری که ناشی از بر افتادن غزنویان و به‌هم خوردن معادلات حضور و نقش‌آفرینی پیروان مذاهب شافعی و حنفی در بدنه نظام سیاسی مستقر در خراسان بود. طبقات‌نویسان شافعی عصر سلجوقی تنش شافعی- حنفی در نیشابور را به‌عنوان یک «محنت» و مصیبت مذهبی فراگیر و عظما برای علما و پیروان مذهب شافعی در گستره شهرهای جهان اسلام عنوان کرده‌اند؛ درحالی‌که مکان جغرافیایی و زمان وقوع این رویداد محدود به نیشابور و سه سال بیشتر نبود. همچنین علی‌رغم اینکه این واقعه در ظاهر به‌عنوان تنش و بحرانی مذهبی نشان داده می‌شود، اما بیش از اختلافات کلامی و اعتقادی و رقابت‌های مذهبی برخاسته از آن، رقابت‌های سیاسی نخبگان مذاهب و تلاش آنها برای حضور در عرصه نظام سیاسی سلجوقی نقش تعیین‌کننده‌ای در وقوع این حادثه داشته است. با عنایت به آنچه مطرح شد، در پژوهش حاضر تلاش شده است با رویکردی انتقادی به روایات منابع تاریخی و بازتاب آن در تحقیقات برخی محققان، ابعاد و گستره بحران تنش و درگیری بین شافعی- اشعری‌ها و حنفیان نیشابور، در ارتباط با نقش عامل رقابت‌های سیاسی نخبگان این مذاهب و سیاست‌های حکومت سلجوقی در استفاده از چنین وضعیتی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژگان کلیدی: سلجوقیان؛ نیشابور؛ شافعی‌ها؛ حنفیان؛ تنش‌های مذهبی؛ رقابت‌های سیاسی | ||
| مراجع | ||
|
− ابن‌ابی‌الوفا، محی‌الدین ابومحمد عبدالقادر بن محمد (1413 ﻫ.ق/1993م)، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، تحقیق: عبدالفتاح محمد حلو، بی‌جا، هجر للطباعه و النشر و التوزیع و الاعلان. ## − ابن‌اثیر جزری، ابوالحسن عزالدین (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمه عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، تهران، موسسه مطبوعات علمی. ## − ابن‌جوزی، ابوالفرج (1412 ﻫ.ق/1992م)، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، تصحیح: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه. ## − ابن‌خلکان، شمس‌الدین احمد بن محمد بن ابی‌بکر (بی‌تا)، وفیات الاعیان و انباء ابناءالزمان، تصحیح: احسان عباس، بیروت، دارصادر. ## − ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن (1347ﻫ.ق)، تبیین کذب المفتری فی ما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری، دمشق، مطبعه التوفیق. ## − ابن‌قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد (1424ﻫ.ق/2003م)، مناقب امام الشافعی و طبقات اصحابه، تصحیح: عبدالعزیز فیاض حرفوش، دمشق، دارالبشایر. ## − ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ﻫ.ق/1998م)، البدایه و النهایه، تحقیق: دکتر عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، باتعاون مع مرکز البحوث الدراسات العربیه و الاسلامیه بدارالهجر. ## − اقبال، عباس (1338)، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، دانشگاه تهران. ## − باخرزی، علی بن حسن (1414ﻫ.ق/1993م)، دمیه‌القصر و عصره اهل‌العصر، تحقیق محمد تونجی، بیروت، دارالجلیل. ## − بیهقی، ابوالفضل (1374)، تاریخ بیهقی، تصحیح: خلیل خطیب رهبر، تهران، مهتاب. ## − جوینی، عبدالملک بن محمد (1424ﻫ.ق/2003م)، العقیده النظامیه، محقق: محمد زبیدی، بیروت، دار سبیل الرشاد. ## − حمیری اصبحی الغرناطی، أبوعبدالله محمدبن علی بن الأزرق (1999م/1429ﻫ.ق)، روضة الأعلام بمنزلة العربیة من علوم الإسلام، تحقیق: سعیده علمی، طرابلس، منشورات کلیةالدعوة الإسلامیة. ## − خطیب بغدادی، احمدبن علی (1417ﻫ.ق)، تاریخ بغداد او مدینه السلام، تصحیح: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه. ## − ذهبی، شمس الدین (1417ﻫ.ق/1996م)، سیر اعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرساله. ## − ذهبی، شمس‌الدین (1413ﻫ.ق/1993) تاریخ الاسلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتب العربی. ## − ذهبی، شمس‌الدین (1405ﻫ.ق/1985م)، العبر فی الخبر من غبر، بیروت، دارالکتب العلمیه. ## − سبکی، تاج‌الدین ابونصر عبدالوهاب بن علی بن عبدالکافی (1383ﻫ.ق/1964م)، طبقات الشافعیه الکبری، تصحیح: محمود محمد الطناجی و عبدالفتاح محمد الحاد، بی‌جا، داراحیا الکتب العربیه. ## − صاحبی نخجوانی، هندوشاه بن سنجر بن عبدالله (1357)، تجارب السلف، به کوشش عباس اقبال، تهران، طهوری. ## − فارسی، عبدالغافر (1384)، المختصر من کتاب السیاق لتاریخ نیسابور، تصحیح: محمدکاظم محمودی، تهران، میراث مکتوب. ## − فارسی، عبدالغافر (1403ﻫ.ق)، تاریخ نیشابور: المنتخب من سیاق، تصحیح کاظم محمودی، قم، جماعه المدرسین فی حوزه العلمیه فی قم المقدسه. ## − قشیری، عبدالکریم بن هوازن (2000م)، لطایف الاشارات، تفسیر صوفی کامل للقرآن الکریم، محقق: ابراهیم بسیونی، قاهره، ناشر: الهیئه المصریه العامه للکتاب. ## − قلی‌زاده، محمدرضا (1388)، منازعات فرقه‌ای و تحول مذهبی در ایران، قم، نشر حبیب. ## − گلجان، مهدی و مهرپور، یوسف (1378)، «شخصیت و مقام امام‌الحرمین جوینی»، نشریه‌ی پژوهش‌نامه‌ی تاریخ، سال سوم، شماره‌ی 12، پاییز. ## − لائوست، هانری (1354)، سیاست و غزالی، ترجمه: مهدی مظفری، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. ## − لمبتون، آن (1372)، تاریخ میانه ایران، ترجمه‌ی:یعقوب آژند، تهران، نشر نی. ## − مادلونگ،ویلفرد (1377)، فرقه‌های اسلامی، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران، اساطیر. ## − متز، آدام (1362)، تمدن اسلامی در قرن چهارم یا رنسانس اسلامی، ترجمه: علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران، امیرکبیر. ## − مستوفی، حمدالله (1364)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر. ##
− Makdisi, George (1984), The Juridical Theology of Shâfi'î: Origins and Significance of Uṣûl al-Fiqh, Studia Islamica, No. 59. ##
− Paul, jurgen (2005)»، The Seljuq Conquest(s) of Nishapur: A Reappraisal«,Iranian Studies,volum 38,number4,December. ##
− Bulliet, R. W (1974)., The Patricians of Nishapur,a study in medieval Islamic social history: Cambridge mass. ##
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,812 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,981 |
||