تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,020 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,489,989 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,217,505 |
غلبۀ تیپِ مذهبیِ مزوّر، نمودی از فهم ناروا از دین در رمان اجتماعی (با تامّل در نمونههای برجسته) | ||
زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
مقاله 7، دوره 68، شماره 232، خرداد 1395، صفحه 109-131 اصل مقاله (507.81 K) | ||
نویسنده | ||
محمدرضا عابدی | ||
استادیار دانشگاه تبریز | ||
چکیده | ||
رمانهای اجتماعیِ پس از مشروطه، محصول جامعۀ دورۀ گذر از سنت به تجدد و میل به رهایی مطلق از سنتهای گذشته بود. در غالب این رمانها دین به عنوان شالودۀ سنن گذشته، آماج بیشترین انتقادها قرار گرفت. رماننویسان این دوره در پی آن بودند که فرد را در جامعه، نزدیک به آنچه در عالم واقع اتفاق میافتد، به تصویر بکشند؛ اقتضای واقعگرایی ارائه تصویری است که خوبیها و هنجارها را نیز در کنار نارواییها و پلشتیها بنمایاند. مسئله این است که نویسندگان در تصویری که از طیف مذهبی جامعه در قالب داستان بازنمودهاند، صرفا بر روی بخشی از این طیف، یعنی شخصیتهای منفی و متظاهر تمرکز کرده و عملاً خصوصیات آنها را به دیگر تیپهای مذهبی تعمیم دادهاند. آنها در این بین تیپ مذهبیِ دیندارِ راستین را تقریباً نادیده انگاشتهاند. در قریب به اتفاقِ مواردی که شخصیتی مذهبی در رمانهای اجتماعی حضور دارد، کانون تمرکز، رفتارهای منفی، گناهآلود و ریاکارانۀ اوست؛ از این رهگذر آثار مذکور غالبا از نوعی پیشداوری نسبت به مذهب رنج میبرد. به نظر میرسد، در پدیدآمدن چنین ذهنیتی تأثیر نوع نگاه غربی به دین ـ در مفهومِ کلیسایِ خردگریز و علمستیزِ قرونِ وسطاییـ که دین را در هیئتی منفور و تیره میدید، نمیتواند بیتأثیر باشد؛ نگارنده با مطالعۀ آثار داستاننویسان بزرگ نیمۀ نخست سدۀ حاضر، تیپهای مذهبی شاخص را انتخاب کرده و در قالب چهار تیپِ روحانی، مذهبی غیر روحانی، زنان مذهبی و تیپهای غیر مذهبی متظاهر به مذهب، به صورت تحلیلی بررسی کرده است. بررسی مولفههای شخصیتی تیپهای مذکور نشان داد که نگاه منفی به تیپهای مذهبی و تعمیم صفات تیپ مذهبی ریاکارِ گناهآلود به دیگر طیفهای مذهبی، تقریباً در همه داستانهای این دوره، با اندکی تفاوت در شدت و ضعف، یک امر شایع است. | ||
کلیدواژهها | ||
تیپ مذهبی؛ واقعگرایی؛ ریاکار؛ رمان اجتماعی | ||
مراجع | ||
الف: کتابها - آلوت، میریام، (1368)، رمان به روایت رماننویسان، ترجمه علیمحمد حقشناس، تهران، نشر مرکز. - افغانی، محمدعلی، (1381)، شوهر آهوخانم، چاپ سیزدهم، تهران، جاویدان. - ایرانی، ناصر، (1380)، هنر رمان، چاپ اول، تهران، نشر آبانگاه. - توماس،هنری، (1386)، بزرگان فلسفه، فریدون بدرهای، تهران،انتشارات علمی فرهنگی. - پزشکزاد، ایرج، (بیتا)، حاج مم جعفر در پاریس، تهران، قطره. - جمالزاده، محمدعلی، (1343)، یکی بود و یکی نبود، تهران، کانون معرفت. - ـــــــــــــــــــ، (بیتا)، صحرای محشر، تهران، خرمی - ـــــــــــــــــــ، (1389)، سروته یک کرباس، چاپ سوم، تهران، انتشارات سخن. - ـــــــــــــــــــ، (1378)، قصهنویسی، به کوشش علی دهباشی، تهران، انتشارات سخن. - ـــــــــــــــــــ، (1352)، روز اول قبر، تهران، جاویدان - چوبک، صادق ، (1353)، سنگ صبور، تهران، جاویدان - دانشور، سیمین، (1349)، سووشون، چاپ دوم، تهران، انتشارات خوارزمی. - سپانلو، محمدعلی، (1381)، نویسندگان پیشرو ایران، چاپ ششم، تهران، انتشارات نگاه. - شریعتمداری(درویش)، جعفر، (1324)، کتاب کعبه، تهران: ... - فورستر، ادوارد مورگان، (1391)، جنبههای رمان، ترجمۀ ابراهیم یونسی، چاپششم، تهران، انتشارات نگاه. - کامشاد، حسن، (1384)، پایهگذاران نثر جدید فارسی، چاپ اول، تهران، نشر نی. - لاج، دیوید، (1393)، هنر داستاننویسی، ترجمۀ رضارضایی، چاپ سوم، تهران، نشر نی. - محمود، احمد، (1353)، همسایهها، چاپ اول، تهران، امیرکبیر. - مستعان، حسینقلی، (بیتا)، لذت، چاپ سوم، تهران: کتابخانه گوتنبرک. - میرصادقی، جمال، (1382)، ادبیات داستانی، چاپ چهارم، تهران، سخن. - ـــــــــــــــــ، (1392)، عناصر داستان، چاپ هشتم، تهران، سخن. - میرعابدینی، حسن، (1387)، سیر تحول ادبیات داستانی و نمایشی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. - هراتی، سلمان، (1380)، مجموعه شعرهای سلمان هراتی، چاپ دوم، تهران، دفتر شعر جوان. - یونسی، ابراهیم، (1392)، هنر داستاننویسی، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات نگاه. ب مقالهها - صدری نیا، باقر و ابراهیم رنجبر، (بهار1385)، نعل باژگونه (تحلیل رمان حاجی آقا و نقد اراء منتقدان)، مجله زبان و ادب، شماره 27. - پارسا، سیداحمد و اقبال مرادی، (بهار1392)، تیپشناسی شخصیتهای داستانی صادق هدایت ... ، فصلنامه تخصصی مطالعات داستانی، سال اول، شماره سوم، 22-5
J. Rypka, History of persainliterature, Leipzig,1959
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 952 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,661 |