تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,020 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,489,756 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,217,387 |
تحلیل نقش توانمندسازی ساکنان در بهسازی کالبدی- محیطی سکونتگاههای غیررسمی نمونه موردی: محدوده شرق کال عیدگاه شهر سبزوار | ||
جغرافیا و برنامهریزی | ||
مقاله 5، دوره 16، شماره 41، آبان 1391، صفحه 95-127 اصل مقاله (810.93 K) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
هاشم داداش پور1؛ سعید حسین آبادی2؛ مهدی پورطاهری* 3 | ||
1دانشگاه تربیت مدرس تهران | ||
2جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه تربیت مدرس تهران | ||
3جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس تهران | ||
چکیده | ||
سکونتگاههای غیررسمی یکی از مهمترین چالشهای شهری امروز ایران محسوب میشود؛ به طوری که نه تنها در شهرهای بزرگ بلکه در شهرهای میانی و کوچکنیز چنین پدیدهای وجود دارد. شهر سبزوار از جمله شهرهای میانی است که با مسأله اجتماعات غیررسمی و خودساخته روبروست؛ به طوری که نزدیک به 30 هزار نفر از جمعیت آن (نزدیک به یک هشتم) در سکونتگاههای غیررسمی که دور تا دور شهر را فرا گرفته است زندگی میکنند. در این میان محدوده شرق کال عیـدگاه بزرگترین کانون اسکان غیررسـمی این شهر هم از نظر جمعیت و هم وسعت محسوب میشود، که نیازمند برخوردی جامع و چند بعدی است. با درک این موضوع، تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به این سوال اساسی است که آیا با توانمندسازی اجتماعات محلی شرق کال عیدگاه ـ به عنوان مهمترین هسته اسکان غیررسمی این شهرـ بهسازی کالبدیـفضایی این محدوده امکانپذیر است یا خیر؟ روش تحقیق مقاله، توصیفی ـ تحلیلی میباشد. شیوه گردآوری دادهها ترکیبی از روش کتابخانهای، اسنادی و میدانی بوده و ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه است. روش نمونهگیری، تصادفی ساده و حجم نمونه 150 خانوار است که از طریق همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی به تحلیل آن اقدام شده است. در این تحقیق هر کدام از حوضههای توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی و نهادی به عنوان متغیرهای مستقل با مولفههای معنیداری، خودتعیینی، شایستگی، تأثیر و اعتماد و متغیر تمایل به مشارکت در بهسازی کالبدی نیز به عنوان متغیر وابسته مورد توجه قرار گرفته است. نتایج یافتهها نشان میدهد که بین سطح توانمندی ساکنان و میزان تمایل آنها برای مشارکت در بهسازی کالبدی ـ محیطی رابطه معناداری وجود دارد. ضریب تعیین برای توانمندیهای اجتماعی 4 درصد، اقتصادی 9/2 درصد و نهادی 4/4 درصد به دست آمد. اما تأثیر هریک از ابعاد توانمندی به یک اندازه نیست بلکه در درجه اول توانمندسازی نهادی، سپس توانمندسازی اجتماعی و در درجه بعدی توانمندسازی اقتصادی میتواند در افزایش مشارکت ساکنان در برنامههای بهسازی کالبدی ـ محیطی موثر باشد. | ||
کلیدواژهها | ||
سکونتگاه غیررسمی؛ توانمندسازی؛ بهسازی کالبدی ـ محیطی؛ شرق کال عیدگاه؛ شهر سبزوار | ||
مراجع | ||
1ـ احمدیان، م. (1382)، «حاشیه نشینی: ریشهها و راهحلها»، نشریه اندیشه حوضه، شماره 43 و 44، زمستان، صص 296-277. 2ـ اسکندری، ز. (1382)، «صندوقهای تأمین مالی خرد، نهادی برای توانمندسازی کم درآمدها: نمونه موردی: سلطانآباد شهر گلستان»، مجموعه مقالات سمینار حاشیهنشینی و اسکان غیررسمی، دانشگاه علوم بهزیستی، صص 25-17. 3ـ اکبرپورسراسکانرود، م. (1387)، «ارزیابی مشارکتی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله سیروس تهران»، نشریه مسکن و محیط روستا، شماره 121، بهار، صص 29-14. 4ـ ایراندوست، ک. (1388)، «سکونتگاههای غیررسمی و اسطوره حاشیهنشینی»، شرکت پردازش و برنامهریزی شهری، تهران. 5ـ بلاغی، اینانلو، ر. (1384)، «امکان سنجی کاربرد استراتژیهای توانمندسازی، در جهت بهبود اسکان غیررسمی در شهر بندرعباس»، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس. 6 ـ بهادری، ج. (1386)، «دستهبندی عملکردی سیاستهای اجرایی توانمندسازی اسکان غیررسمی و کاربرد عملی آن در شهرک سعدی شیراز»، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی، دانشگاه شیراز. 7ـ پیران، پ. (1366)، «شهرنشینی شتابان و ناهمگون مسکن نابهنجار (قسمت دوم)»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 5، دی، صص 33-30. 8 ـ پیران، پ. (1387)، «از اسکان غیررسمی تا اسکاننایابی، در جستجوی راهحل (بخش نخست)»، نشریه هفتشهر، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی، تهران. 9ـ چمبرز، ر. (1376)، «توسعه روستایی؛ اولویت بخشی به فقرا»، ترجمهمصطفی ازکیا، چاپ دانشگاه تهران، تهران. 10ـ حسنزاده، م. (1383)، «بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر توانمندسازی کارکنان در یکی از شرکتهای فعال در زمینه خودرو»، پایاننامه مدیریت دولتی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. 11ـ داداشپـور، هـ.؛ علیزاده، ب. (1389)، «امنیت تـصرف زمین و مـیزان مشارک سـاکنان در طرحهای بهسازی در محله اسلامآباد»، مجله هویت شهر، شماره 7، پاییز و زمستان. 12ـ داداشپور، هـ؛ علیزاده، ب. و رفیعیان، م. (1389) «رابطه بین امنیت تصرف زمین کیفیت مسکن در سکونگاه غیررسمی اسلام آباد تهران»، فصلنامه مطالعات و پژوهشهای شهری و منظقهای، شماره 7، زمستان. 13ـ داداشپور، هـ.؛ و علیزاده، ب. (1389)، «اسکان غیررسمی و امنیت تصرف زمین»، انتشارات آذرخش، تهران. 14ـ دهقان، ن. و فهیمیزاده، ح. (1388)، «تشکیل نهاد اجتماعی محله گام نخست در تحقق اهداف توانمندسازی بافتهای غیررسمی، بسترهای مفهومی در مطالعات اسکان غیررسمی»، مجموعه مقالات همایش سکونتگاههای غیررسمی: چالشها و راهبردها، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری، اسفند. 15ـ ربانی، ر. و افشارکهن، ج. (1381)، «حاشیهنشینی، مشارکت و مسائل اجتماعی شهری، مطالعه موردی: ارزنان اصفهان»، نشریه فرهنگ اصفهان، شماره 24، تابستان، اصفهان، صص101-95. 16- رفیعیان، م. و سیف الدینی، ف. (1384)، «راهبردهای ساماندهی اسکانهای غیررسمی شهری و برنامه مداخله در شهر بندرعباس»، مجله بینالمللی علوممهندسی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، جلد 16، بهار، صص 58-19. 17ـ رفیعیان ، م. (1382)،« پروژه توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی شهر بندر عباس با دید شهرنگر»، وزارت مسکن و شهرسازی (سازمان عمران و بهسازی شهری، بانک جهانی، شرکت مهندسین مشاور ساپ)، تهران. 18ـ افتخاری، ع.؛ پورطاهری، مهدی و حیدری، ساربان (1388)، «نقش توانمندسازی در توسعه کشاورزی، مطالعه موردی: استان اردبیل»، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره 69 ، پاییز، صص 103-87. 19ـ رهنما، م. و توانگر، م. (1387)، «بررسی تطبیقی حاشیهنشینی در شهرهای سبزوار، نیشابور، تربت حیدریه و گناباد»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، شماره 11، پاییز، 115-83. 20ـ زنگنه، ی. (1381)، «تحلیلی بر عوامل موثر بر توسعه کالبدی شهر سبزوار»، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. 21ـ زیاری، ک. (1385)، «اصول و روشهای برنامهریزی منطقهای»، انتشارات دانشگاه یزد، یزد. 22ـ زیاری، ک، نوذری، آ. (1388)، «ساماندهی و توانمندسازی اسکان غیررسمی شهر اهواز (کوی منبع آب)»، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 68، تابستان، صص36-21. 23ـ ساربان حیدری (1388)،«نقش توانمندسازی کارکنان جهاد کشاورزی و کشاورزان در توسعه کشاورزی»، مطالعه موردی، استان اردبیل»، پایاننامه دکتری، رشته جغرافیا و برنامهریزی روستایی، تربیت مدرس. 24ـ شرکت عمران و بهسازی شهری (1381)، «همایشهای تخصصی»، فصلنامه هفتشهر، شماره 8، تابستان، صص 114-98. 25ـ شهیدی، ا. (1386)، «توانمندسازی اجتماعات محلی اسکان غیررسمی: گامی به سوی پایداری شهری»، نشریه مسکن و انقلاب، شماره 119، بهار. 26ـ صرافی، م. (1381)، «از حاشیهنشینی تا متننشینی»، نشریه هفت شهر، سال سوم، شماره 8، تابستان، صص 12-5. 27ـ صرافی، م. (1382)، «بازنگری ویژگیهای اسکان خود انگیخته در ایران، در جستجوی راهکارهای توانمندسازی»، مجموعه مقالات سمینار حاشیهنشینی و اسکان غیررسمی، دانشگاه علوم بهزیستی. 28ـ صرافی، م. (1387)، «ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی کشور در پرتو حکمروایی خوب شهری»، نشریه هفت شهر، شماره24-23، بهار و تابستان، صص 14-4. 29ـ صرامی، ح. (1383)،«مباحثی پیرامون فقر ، فقرزدایی و توانمندسازی فقیران»، ماهنامه تعاون، شماره 251. 30ـ عبدالهی، ب. و حیدری، س. (1388)، «عوامل مؤثر بر توانمندسازی اعضای هیأت علمی دانشگاه، مطالعه موردی دانشگاه تربیت معلم تهران»، مجله آموزش عالی ایران، سال دوم شماره 1، تابستان، 137-111. 31ـ عبدی، ب، سلطانی، ع. و امجدی، ج. ( 1388)، «ارائه راهکارهای جلب مشارکت ساکنان مناطق اسکان غیررسمی»، نشریه هویت شهر، سال سوم، شماره 4، بهار و تابستان، صص82 -71. 32ـ قلیپور، آ. رحیمیان، ا. و میرزمانی، ا. (1387)، «نقش تحصیلات رسمی و اشتغال سازمانی در توانمندسازی زنان تهران»، فصلنامه پژوهش زنان، شماره 3، پاییز. 33ـ گفتی، م. (1388)،« مطالعه تطبیقی توسعه بافت توسعه بافت برنامهریزی شده و بدون برنامه شهر سبزوار»، پایاننامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد. 34ـ گیلبرت، آ. و ژوزف، گ. (1375)، «شهرها، فقر و توسعه»، مترجم: پرویز کریمی ناصری، اداره کل روابط عمومی و بینالمللی شهرداری تهران.تهران. 35ـ مرکز آمار ایران (1385)، «سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385». 36ـ مهندسان مشاور هـفتشهر آریا (1389)، «سامانـدهی سـکونتگاههای غـیررسمی و توانمندسازی اجتماعات آنها با تأکید بر بهسازی شهری شهر سبزوار»، مرحله اول جلد دوم، شرکت عمران و بهسازی، ستاد ملی توانمندسازی. 37ـ مهندسین مشاور باوند (1383)، «طرح ساماندهی تپهمراد آب کرج، اسکان غیررسمی و رویکردهای مواجهه با آن در ایران و جهان»، شهرداری کرج، معاونت فنی و عمرانی. 38ـ مهندسین مشاور پرداراز (1388)، «طرح توسعه و عمران (جامع) شهر و حوضه نفوذ شهر سبزوار، بررسی و شناخت وضع موجود شهر»، جلد اول، تیرماه. 39ـ مهندسین مشاور طرح و معماری (1386)، «طرح توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی شهر قم»، سازمان عمران و بهسازی شهری. 40ـ نجاتی هریس، ح. (1385)، «بهبود کیفیت زیست در اسکانهای غیررسمی با استفاده از راهبرد توانمندسازی اجتماعات محلی (محله خلیلآباد تبریز)»، پایاننامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. 41ـ وزارت مسکن و شهرسازی (1382)، «طرح تفصیلی شهر سبزوار». 42- هادیزاده بزاز، م. (1382) «حاشیهنشینی و راهکارهای ساماندهی آن درجهان»، انتشارات شهرداری مشهد. 43- Abott, John (2002), “Analysis of Informal Settlement Upgrading and Critique of Existing Methodological Approaches”, Habitat International, No. 26.
44- Arimah, Ben C. (2010), “The Face of Urban Poverty, Explaining the Prevalence of Slums in Developing Countries”, UNU-WIDER, March.
45- Bego, Enkela (2003), “Assessing Feasibility Study of informal Settlements Upgrading: Are there GI Policy and Management Implications? Case Study of Windhoek, Namibia”, International Institude for Geo-information Science and Earth Observation Ensched, the Netherland.
46- Emer, Dick )2008(, “What Are Enabling Housing Strategies?” A Paper from Seminar in Barcelona in April 2008, Presented in Seminar: Are A Architects and Planners Obstacles to Slum Upgrading”?
47- Jenkins, P. (2001). “Strengthening Access to Land and Housing for the Poor in Maputo, Mozambique”, International Journal of Urban and Regional Research, 23(3).
48- Mukhija, Vinit (2001), “Enabling Slum Redevelopment in Mumbai: Policy Paradox in Practice”, Housing Studies, 18(4).
49- Pugh, C. (2001), “The Theory and Practice of Housing Sector Development for Developing Countries, Housing Studies, 16 (4).
50- Sietchiping, Remy (2005), “Prospective Slum Policies: Conceptualization and Implementation of a Proposed Informal Settlement Growth Model”, Third Urban Recearch Symposium on “Land Development, Urban Policy and Poverty Reduction”, April, Brasilia, Brazil.
51- Un-Habitat, (2006), “State of the Word Cities”, London. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 10,142 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,028 |