تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,323 |
تعداد مقالات | 16,270 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,954,046 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,624,712 |
مسأله راه حج در مناسبات حکومت های شرق و غرب ایران ( از غزنویان تا صفویه) | ||
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
مقاله 5، دوره 5، شماره 8، فروردین 1393، صفحه 103-129 اصل مقاله (308.17 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسنده | ||
مقصودعلی صادقی* | ||
چکیده | ||
همچون امروز، در جهان گذشته نیز توسعه طلبی دولت ها معمولاً نیازمند توجیهاتِ مشروعیت بخش بود. این توجیهات بیش از آنکه بازتاب همه واقعیت باشد بهانه و دستاویز بود. در آن روزگاران یکی از مهم ترین بهانه های توسعه طلبی حکومت ها دستاویزهای دینی بود. ازجمله در میان حکومت های مسلمان نیز معمولاً برای افزایش قدرت و قلمرو، گسترش دین و برپائی احکام آن یکی از مهم ترین بهانه ها به شمار می آمد. انجام فریضه جهاد برای گسترش دین اسلام اصلی ترین مستمسک مسلمانان برای کشورگشائی در سرزمین های غیر اسلامی بود. امّا آنگاه که برخی از این گونه حکومت ها می خواستند در درون سرزمین های اسلامی و علیه دیگر رقیبان مسلمان خود دست به توسعه طلبی بزنند، از آنجا که حکم جهاد کاربرد چندانی برای لشکر کشی در درون دارالاسلام نمی توانست داشته باشد، تلاش برای برپاداشتن برخی دیگر از احکام دین را دستاویز خود می کردند. یکی از این دست بهانه ها، تلاش برای کمک به انجام فریضة حجِ اتباع خود بود. از آنجا که پیش نیاز انجام چنین فریضه ای امنیت راههای گذر حاجیان از سرزمین خود تا مکه و مدینه بود، دولت های مسلمان همواره یکی از وظایف خود را برقراری چنین امنیتی می دانستند و به همین بهانه و در واقع برای توجیه توسعه طلبی خود، در قلمرو همسایگان دست به دخالت و کشورگشائی می زدند. در ایران به نظر می رسد دولت های مسلمان شرق ایران بیشتر به این بهانه دست یازیده باشند. چه حاجیان سرزمین آنان بودند که برای انجام حج باید از مرکز و غرب ایران گذر می کردند. طرح چنین ادّعاهائی در تاریخ ایران بعد از اسلام، گویا از روزگار غزنویان آغاز و تا میانه های روزگار صفویه ادامه یافته است. در این نوشته تلاش شده است روند طرح این ادّعاها از سوی دولت های مستقر در شرق ایران در مناسباتشان با دولت های مرکز و غرب ایران در دورة یادشده بررسی شود. از این روی این یک مطالعة طولی و تا اندازه ای مقایسه ایست و سعی می کند چگونگی زنده بودنِ یک ادّعا را در طول چند دوره از تاریخ ایران نشان دهد. | ||
کلیدواژهها | ||
واژگان کلیدی: راه حج؛ دولت های شرق ایران؛ توسعه طلبی؛ جهاد | ||
مراجع | ||
منابع و ماخذ: - افوشته ای نطنزی، محمودبن هدایت الله ، (1350)، نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار ، به اهتمام دکتر احسان اشراقی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ اول. - امینی هروی، امیر صدرالدین ابراهیم،(1383)، فتوحات شاهی، تصحیح دکتر محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - بنداری اصفهانی، فتح بن علی،(1356)، تاریخ سلسله سلجوقی( ترجمه زبدة النصرة)، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. - بیهقی، ابوالفضل (1373)، تاریخ بیهقی، تصحیح دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران، انتشارات مهتاب، چاپ سوم، 1373، (3ج). - جوینی، علاءالدین عطاملک بنبهاء الدین محمد ، تاریخجهانگشا، بهسعیو اهتمام محمد بنعبدالوهاب قزوینی، لیدن، 1329ق / 1911 م(3ج). - حسینی، صدرالدین علی،(1380)، اخبارامرا و پادشاهان سلجوقی، ترجمه رمضان علی روح اللهی، تهران، انتشارات ایل شاهسون بغدادی. - خنجی، فضل الله بن روزبهان،(1362)، سلوک الملوک، تصحیح محمدعلی موحد، تهران، خوارزمی. - _____،(1382)، عالم آرای امینی، تصحیح اکبر عشیق، تهران، میراث مکتوب. - _____،(1341)، مهمان نامه بخارا(تاریخ پادشاهی محمد شیبانی)، تصحیح دکتر منوچهر ستوده، تهران، بنیاد ترجمه و نشر کتاب. - خیراندیش، عبدالرسول، (1385)، مسائل سفر حج خراسانیان در دوره تمدن اسلامی، در: مجموعه مقالاتی در پاسداشت مقام علمی، فرهنگی و تاریخی دکتر عبدالحسین نوائی، گردآورنده الهام ملک زاده، تهران، نشر نوگل، صص 589- 607. - راوندی، محمدبن علی بن سلیمان،(1380)، راحة الصدور و آیة السرور، تصحیح محمد اقبال، اصفهان - تهران، تایید- امیر کبیر. - روملو، حسن بیگ ،(1384)، احسن التواریخ، تصحیح دکتر عبدالحسین نوائی ، تهران ، اساطیر، چاپ اول، (3ج). - ریاض الاسلام،(1373)، تاریخ روابط ایران وهند در دوره صفویه و افشاریه ، ترجمه محمد باقر آرام و عباسقلی غفاری فرد ، تهران، انتشارات امیر کبیر. - شیرازی، عبدی بیگ، (1369)، تکملة الاخبار، تصحیح دکتر عبدالحسین نوائی، تهران، نشر نی ، چاپ اول. - عالم آرای شاه اسماعیل، نویسنده گمنام، (1349)، تصحیح اصغر منتظر صاحب، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - غفاری قزوینی، قاضی احمد، (1342)، تاریخ جهان آرا، تهران، انتشارات حافظ. - فلسفی، نصرالله،(1346)، زندگانی شاه عباس اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ج4. - قمی، قاضی احمدبن شرف الدین حسینی ،(1359)، خلاصة التواریخ، به تصحیح دکتر احسان اشراقی، تهران ،انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، (2ج). - منجم یزدی، جلال الدین ،(1366)، تاریخ عباسی یا روزنامه ملا جلال، به کوشش سیف الله وحید نیا، تهران، وحید، چاپ اول. - منشی ترکمان، اسکندر بیگ، (1377)، تارخ عالم آرای عباسی، تصحیح دکتر محمد اسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب، چاپ اول، (3ج). - مؤید ثابتی، سیدعلی ، اسناد و نامههایتاریخی، تهران، کتابخانهطهوری، 1346. - نثاری بخاری، سیّد حسن خواجه نقیب الاشراف، (1377)، مذکِّر احباب، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران، نشر مرکز. - نوائی، عبدالحسین،(1347)، شاه اسماعیل صفوی(اسناد ومکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی)، تهران ، بنیاد فرهنگ ایران. - _____، (1350)، شاه طهماسب صفوی: اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. - _____،(1352-1357)، شاه عباس: مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران،(3ج). - نیشابوری، ظهیرالدین،(1332)، سلجوقنامه، تصحیح میرزا اسماعیل خان افشار، تهران، کلاله خاور. - واله اصفهانی(قزوینی)، محمدیوسف (1380)، ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم(حدیقه ششم و هفتم از روضه هشتم خلد برین)، تصحیح دکتر محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اول. - وحید قزوینی، محمدطاهر، تاریخ جهان آرای عباسی، تصحیح سید سعید میر محمد صادق، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، 1383. - یزدی، شرف الدین علی،(1336)، ظفرنامه، تصحیح محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، (2ج).
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,713 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,461 |