تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,020 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,489,263 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,216,898 |
تحلیلی بر گسترش افقی شهر مشهد در چند دهه اخیر (1335 – 1385) و تأثیر آن بر منابع خاک | ||
جغرافیا و برنامهریزی | ||
مقاله 13، دوره 18، شماره 50، بهمن 1393، صفحه 259-280 اصل مقاله (948.67 K) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
رحمت الله فرهودی1؛ سیدموسی پورموسوی2؛ سیدعلی حسینی1؛ سیدمحمد حسینی* 3 | ||
1جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران | ||
2جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه امام حسین (ع). | ||
3جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
یکی از مسائل مهم در حوزه برنامهریزی شهری، چگونگی رشد و توسعه فضایی شهر و الگوی حاصل از آن میباشد. الگوی حاصله از توزیع فضایی فعالیتهای انسان شهری که از آن به فرم یا شکل شهر یاد میشود، بنابر ماهیت پویا و متغیر شهرها همیشه در حال تغییر و دگرگونی بوده است. اما ناپایدارترین و نامطلوبترین شکلی که شهرها تاکنون بهخود دیدهاند، شکل گسترده یا گسترش افقی شهری میباشد. شهر مشهد دومین کلانشهر کشور که بهعنوان شهر مورد مطالعه در این پژوهش انتخاب شده، از این مقوله مستثنا نمیباشد. بررسی حاصله از این تحقیق، رشد افقی سریع و بیبرنامهای این شهر را در جهات مختلف در دهههای اخیر (1335- 1385) و اثرات زیست محیطی آن، بهویژه تأثیرات نامطلوب بر منابع خاک را نشان میدهد. این مهم که با استفاده از روشهای مختلف مانند عکسهای هوایی، نقشههای موجود در سازمانها، نقشههای توپوگرافی و خاکشناسی و نرمافزارهای GIS و SPSS انجام شده است، نتیجه میدهد که از سال 1335 تا سال 1385 در اثر توسعه مناطق شهری و صنعتی در حومه شهر مشهد 8/27747 هکتار از خاکهای محدوده شهر با درجات مختلف مرغوبیت کشاورزی، برای همیشه از چرخه تولید خارج شدهاند که 10288 هکتار (37 درصد) جزو اراضی کلاس I، 6233 هکتار (22 درصد) جزو اراضی کلاس III، 9089 هکتار (33 درصد) جزو اراضی کلاس IV و 2147 هکتار (7.7 درصد) جزو اراضی کلاسVI بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
گسترش افقی؛ مشهد؛ منابع خاک؛ کشاورزی پیراشهری؛ شکل پایدار | ||
مراجع | ||
ـ اطهاری، کمال (1379)، «به سوی کارآمدی دخالت دولت در بازار زمین شهری»، فصلنامه اقتصاد مسکن، شماره 18، سازمان ملی زمین و مسکن. ـ بهرام سلطانی، کامبیز (1371)، «مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی، محیط زیست»، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. ـ تقوایی، مسعود و سرایی، حسین (1383)، «گسترش افقی شهرها و ظرفیتهای موجود زمین، مورد شهر یزد»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 73. ـ ثامنی، جعفر (1372)، «فرهنگ القاب و عناوین شهرها»، انتشارات جهان اندیشه، مشهد. ـ حاتمینژاد، حسین (1380)، «شهر و عدالت اجتماعی (ناهمگونی های فضایی در محلات شهر مشهد)»، رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی. ـ حسینی، سیدعلی (1387)، «تحلیلی بر گسترش افقی شهر مشهد در چند دهه اخیر و تآثیر آن بر منابع آب و خاک»، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، تهران. ـ درابک، توماس ای؛ هواتمر، جرالد جی (1383)، «مدیریت بحران (اصول و راهنمای عملی دولتهای محلی)»، ترجمه: پورخردمند، رضا؛ مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران. ـ رهنما، محمدرحیم، عباسزاده، غلامرضا (1386)، «اصول، مبانی و مدلهای سنجش فرم کالبدی شهر»، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. ـ رهنما، محمدرحیم (1375)، «بافت قدیم و توسعه شهری، نمونه بافتهای مسکونی مرکز شهر مشهد»، دانشگاه تربیت مدرس. ـ زنگنه شهرکی، سعید (1386)، «بررسی پدیده پراکنش افقی شهر تهران و تأثیر آن بر زمینهای کشاورزی پیرامون»، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، تهران. ـ ساندرز، اف؛ کیوان، طاهری (1348): «مطالعات خاکشناسی و طبقهبندی اراضی منطقه مشهد - قوچان (استان خراسان)»، نشریه مؤسسه تحقیقات خاک و آب، شماره 176. ـ سرایی، حسین (1386)، «توسعه فیزیکی شهر یزد»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 83. ـ شهرداری مشهد (1386)، «آمارنامه شهر مشهد»، سازمان آمار و اطلاعات و خدمات کامپیوتری شهرداری مشهد. ـ ظفر جعفرزاده، رضا (1375)، «مشکل اراضی غیر دایر واقع در محدوده شهرها، نمونه موردی: شهر مشهد»، مجموعه مقالات سیاستهای توسعه مسکن، وزارت مسکن و شهرسازی. ـ عارفزاده، محمدامین (1379)، «روند توسعه شهر مشهد و اثرات آن بر اکولوژی شهر»، رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. ـ عباسزاده، غلامرضا (1385)، «الگوسازی رشد کالبدی بافت شهری در راستای توسعه پایدار (نمونه موردی: شهر مشهد)»، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد. ـ فرنهاد، مهندسان مشاور (1384)، «طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه مشهد، جلد هفتم، جمعبندی و تجزیه و تحلیل مطالعات»، وزارت مسکن و شهر سازی، اداره کل مسکن و شهرسازی استان خراسان رضوی، ویرایش دوم، بهمن ماه. ـ کشاورز، مهناز (1378)، «اثرات توسعه شهری بر منابع زیست محیطی شهر خرمآباد»، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. ـ ماجدی، حمید (1378)، «زمین مساله اصلی توسعه شهری»، مجله آبادی، شماره 33، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران. ـ محمدی، مهدی (1351)، «گزارش خاکشناسی نیمه تفصیلی دشت مشهد (منطقه قوچان)، (استان خراسان)»، نشریه شماره 333، مؤسسه تحقیقات خاک و آب. ـ نگهبان مروی، محمد (1381)، «شهرهای جدید و نقش آنها در تمرکززدایی از مادرشهرها، مورد: شهر جدید گلبهار»، پایاننامه، دانشگاه سیستان و بلوچستان. - Ahlander, A.M.S. (1994), “Environmental Problems in the Shortage Economy”, Edward Elgar, Hants, UK.
- Daily, G.C., Ehrlich, P.R., (1992), “Population, Sustainability, and Earth's Carrying Capacity, BioScience 42, 761-771.
- Daily, C.P.; Dasyupta, B. Bolin, P.Crosson, J.D, Guerry, P.Ehrlich, C. Folke, A.M. Jansson, N.kautsky, A.Kinzig, S.Levin, K. Maler, P. Pinstrup Anderson, D. Sinisealco and B. Walker (1998), “Food Production, Population Growth, and Environment”, Science 281:1291-1292.
- Deal, B. and Schunk, D. (2004), “Spatial Dynamic Modelling and Urban Land Uuse Transformation: A Simulation Approach to Assessing the Costs of Urban Sprawl”, Ecological Economics, 51: 79-95.
- Dregne, H.E. (1990), “Erosion and Soil Productivity in Africa”, J. Soil Water Conserve, 45: 432-436.
- Ehrlich, P.R., (1989), “The Limits to Substitution: Meta-resource Depletion and a New Cconomic-ecological Paradigm”, Ecological Economics, 1, 9-16.
- Elkin, T., McLaren, D. and Hillman, M. (1991) “Reviving the City: towards Sustainable Urban Development”, Friends of the Earth, London.
- Gillham, O. (2002), “The Limitless City: A Primer on the Urban Sprawl”.
- Hess, G.R (2001), “Just What Is Sprawl, Anyway?”, www4.ncsu.edu/~grhess.
- Brook, R.M. and J.D. Davila (eds. 2000), “The Peri-Urban Interface: A Tale of Two Cities”, School of Agricultural and Forest Sciences, University of Wales and Development Planning Unit, University College London.
- Huang J, X. Lu., & Jeffery, M., (2007), “A Global Comparative Analysis of Urban form: Applying Spatial Metrics and Remote Sensing”, Landscape and Urban Planning, 82, 184-197.
- Moameni, A. (2000), “Production Capacity of Land Resources of Iran”, Soil and Water Research of Iran, Pub, No. 1110, Tehran, Iran.
- Thapa, R.B., Borne, F., Kusanagi, M and Cu, P.V. (2004). “Integration of RS, GIS and AHP for Hanoi Peri-urban Agriculture Planning”, Map Asia-2004 Conference, Bejing, China. Available Online:
- Thapa, R.B. (2003), “Spatial Decision Support Model for Sustainable Peri-urban Agriculture: Case Study of Hanoi Province, Vietnam”, MSc. Thesis, Asian Institute of Technology.
- Muller, P. (1995), “Transportation and Urban Form: Stages in the Spatial Evolution of the American Metropolis in Hanson”, S. (ed.) The Geography of Urban Transportation, 2nd Edition, New York: Guilford.
- Duany, A., Plater-Zyberk, E. and Speck, J. (2000), “Suburban Nation: the Rise of Sprawl and the Decline of the American Dream”, North Point Press, New York. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,179 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,526 |