
تعداد نشریات | 45 |
تعداد شمارهها | 1,360 |
تعداد مقالات | 16,664 |
تعداد مشاهده مقاله | 53,906,511 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 16,528,679 |
مفهوم «ادراک» در فلسفه اسلامی | ||
مجله پژوهش های فلسفی | ||
دوره 19، شماره 50 - شماره پیاپی 20، فروردین 1404، صفحه 315-334 اصل مقاله (1.23 M) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jpiut.2025.65869.4001 | ||
نویسنده | ||
سید ابراهیم آقازاده* | ||
استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران | ||
چکیده | ||
این مقاله به بررسی مفهوم «ادراک» در فلسفه اسلامی میپردازد و به ویژه تأثیر فیلسوفان معروفی چون ابنسینا، شیخ اشراق و ملاصدرا را در این زمینه مورد تحلیل قرار میدهد. ادراک از دیدگاه این فیلسوفان به عنوان ابزاری برای دستیابی به حقیقت تعریف میشود و شیوههای آن ارتباطی عمیق میان جهان مادی و غیرمادی را برقرار میسازد. ابنسینا ادراک را فرآیندی لایهای میداند که از ورودیهای حسی آغاز شده و به درک عقلانی ختم میشود. او بر ابستراکسیون در ادراک تأکید میکند، به طوری که افراد از طریق قوای عقلانی میتوانند به حقایق بالاتر دست پیدا کنند. شیخ اشراق مفهوم «نور» و «اشراق» را بهعنوان مرکز ادراک معرفی میکند و بیان میدارد که نور ذاتاً به روح بشر امکان دسترسی مستقیم به حقایق را فراهم میآورد، که این امر ریشه در میانواری ذاتی دستگاه معرفتی دارد. ملاصدرا ساختار دینامیک ادراک را مطرح میکند، نظریه «اصالت وجود»، «وحدت وجود» و «درجه وجود» را به کار میگیرد. این مقاله ادراک را به چهار مرحله تقسیم میکند: ادراک حسی، ادراک خیالی، ادراک وهمی و ادراک عقلی. در نهایت، مقاله ادراک را بهعنوان ترکیبی دینامیک از روح و واقعیت معرفی کرده و خواننده را به بازنگری در شناخت انسانی فراتر از محدودیتهای مادی دعوت میکند. اهمیت ادراک در پیشرفت دانش و تأکید بر وجود متافیزیکی از طریق تحلیلهای ملاصدرا و گنجینه فلسفی اسلامی روشن میگردد. این بررسیها به عمق تعامل انسان با جهان کمک شایانی میکند و درک بهتری از وجود و فهم را به دست میدهد. | ||
کلیدواژهها | ||
معرفت؛ ادراک حسی؛ فلسفه اسلامی؛ اشراق؛ نفس | ||
مراجع | ||
ابنسینا. (1404). التعلیقات مکتب الاعلام الاسلامی، انتشارات بوستان کتاب. ابنسینا. (1381). اشارات و تنبیهات، انتشارات بوستان کتاب. ابنسینا. (1353). دانشنامه علایی، انتشارات کتابفروشی دهخدا. ابنسینا. (1400). رسائل ابنسینا، انتشارات بیدار. ابنسینا. (1331). رسالة نفس، انتشارات انجمن آثار ملی. ابنسینا. (1388). الشفاء، انتشارات امیر. جرجانی، میر سید شریف. (1377). تعریفات، انتشارات فرزان. حبیبی، احمد. (1350). مراحل ادراک در فلسفه اسلامی، مجموعه مقالات کنگره بینالمللی شیخاشراق. حسنزاده آملی، حسن. (1363). نصوص الحکم بر فصوص الحکم، نشر فرهنگی رجاء. حسینی، مهرعلی. (1380). ادراکات، دائرة المعارف تشیع، انتشارات حکمت. دهقانی، محسن. (1388). فروغ حکمت (ترجمه و شرح نهایه الحکمه علامه طباطبایی)، انتشارات بوستان کتاب. سهروردی، شهاب الدین. (1399). حکمت اشراق، انتشارات بوستان کتاب. ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1364). شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، انتشارات حکمت. سهروردی، شهاب الدین. (1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. علامهطباطبایی، محمد حسین. (1362). نهایة الحکمة، موسسه النشر الاسلامی. علوی، سیدمحمد. (1380). نفس، مجموعهمقالات کنگره شیخ اشراق. فعالی، محمد تقی. (1376). ادراک حسی از دیدگاه ابنسینا، دفتر تبلیغات اسلامی. مشکوة الدینی، عبدالحسین. (1344). تحقیق در حقیقت علم، انتشارات دانشگاه تهران. مطهری، مرتضی. (1390). اصول فلسفه و روش رئالیسم، انتشارات صدرا. ملاصدرا. (1981). الحکمه المتعالیه فیالاسفار الاربعه، داراحیاءالتراث. ملاصدرا. (1382 الف). الشواهد الربوبیه، انتشارات بوستان کتاب. ملاصدرا. (1382ب). تعلیقات بر الهیات شفا، بنیاد حکمت اسلامی صدرا. ملاصدرا. (1981). تعلیقات بر حکمت اشراق، انتشارات بیدار. همتی، همایون. (1362). علم و ادراک، امیرکبیر. Alavi, M. (2001). The Soul, Proceedings of the Congress of Shaykh al-Ishraq. (in Persian) Allameh Tabatabai, M. H. (1983). Nihayat al-Hikma. Islamic Publishing Institute. (in Persian) Dehghani, M. (2009). Furugh-e Hikmat (Translation and Commentary on Nihayat al-Hikma by Allameh Tabatabai). Bustan-e Ketab Publications. (in Persian) Fa‘ali, M. T. (1997). Sensory Perception from Ibn Sina’s Perspective. Islamic Propagation Office. (in Persian) Habibi, A. (1971). Stages of Perception in Islamic Philosophy, Proceedings of the International Congress of Shaykh al-Ishraq. (in Persian) Hassanzadeh Amoli, H. (1984). Nusus al-Hikam ‘ala Fusus al-Hikam. Raja’ Cultural Publications. (in Persian) Hemmati, H. (1983). Knowledge and Perception. Amir Kabir Publications. (in Persian) Hosseini, M. (2001). Perceptions, Shi ‘a Encyclopedia. Hikmat Publications. (in Persian) Ibn Sina. (1952). Risalat al-Nafs. National Heritage Society Publications. (in Persian) Ibn Sina. (1974). Danishnama-yi ‘Ala’i. Dehkhoda Bookstore Publications. (in Persian) Ibn Sina. (1979). Rasa’il Ibn Sina. Bidar Publications. (in Persian) Ibn Sina. (1983). Al-Ta‘liqat. Maktab al-I‘lam al-Islami, Bustan-e Ketab Publications. (in Persian) Ibn Sina. (2002). Al-Isharat wa al-Tanbihat. Bustan-e Ketab Publications. (in Persian) Ibn Sina. (2009). Al-Shifa’. Amir Publications. (in Persian) Ibrahimi Dinani, Gholamhossein. (1985). The Ray of Thought and Intuition in Suhrawardi’s Philosophy. Hikmat Publications. (in Persian) Jurjani, SH. (1998). Al-Ta‘rifat. Farzan Publications. (in Persian) Meshkati al-Dini, A. (1965). An Inquiry into the Reality of Knowledge. University of Tehran Press. (in Persian) Motahhari, M. (2011). The Principles of Philosophy and the Method of Realism. Sadra Publications. (in Persian) Mulla Sadra. (1981). Al-Hikma al-Muta‘aliya fi al-Asfar al-Arba‘a. Dar Ihya’ al-Turath. Mulla Sadra. (1981). Commentary on Hikmat al-Ishraq. Bidar Publications. (in Persian) Mulla Sadra. (2003a). Al-Shawahid al-Rububiyya. Bustan-e Ketab Publications. (in Persian) Mulla Sadra. (2003b). Commentary on the Theology of Al-Shifa’. Sadra Islamic Philosophy Foundation. (in Persian) Suhrawardi, SH. (1978). Hikmat al-Ishraq. Bustan-e Ketab Publications. (in Persian) Suhrawardi, SH. (1993). Majmu‘a-yi Musannafat-i Shaykh al-Ishraq. Institute for Humanities and Cultural Studies. (in Persian) | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 86 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 87 |