 
				| تعداد نشریات | 45 | 
| تعداد شمارهها | 1,418 | 
| تعداد مقالات | 17,496 | 
| تعداد مشاهده مقاله | 56,539,195 | 
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 18,767,111 | 
| شهِ نوذری در روایات ملی (طوس در اسطوره، حماسه و تاریخ) | ||
| زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
| مقاله 2، دوره 77، شماره 250، 1403، صفحه 19-40 اصل مقاله (742.92 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2024.60526.3644 | ||
| نویسندگان | ||
| اعظم محمدی شکوری1؛ محمدجعفر یاحقی* 2؛ حمید طبسی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران. | ||
| 2استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. | ||
| 3استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، جیرفت، ایران. | ||
| چکیده | ||
| روایات طوس، پهلوان و شاهزادۀ نوذری، از روزگار اوستا تا دوران تدوین متون تاریخی و حماسۀ ملی ایران، دستخوش دگرگونیهای بسیاری شده است. طوس که در اوستا، پهلوانی نامآور و یلی جنگجو معرفی شده، در شاهنامۀ فردوسی شاهزادهای است که از پادشاهی دور مانده و به بیخردی و سبکسری شهره شده است. این دوگانگی شخصیتی میتواند برآمده از تفاوتهایی باشد که در روایات خاندان نوذر دیده میشود. شرح فردوسی از روایات نوذریان با متون پیش و پس از شاهنامه تفاوتهای بسیاری دارد. کردارهای گوناگون شخصیتهای اسطورهای-حماسی در حوزۀ تغییرات ناشی از سیر اسطوره، فرایند تکامل حماسه و نیز اختلاف روایات قابل بررسی است. در این پژوهش با بررسی روایاتِ مربوط به طوس (از اوستا تا متنهای تاریخی)، تصویر روشنتری از او ارائه و دربارۀ تغییرات کار و کردار طوس در گذار از اسطوره به حماسه و دلایل این دگرگونی بحث شده است. کلیدواژه: طوس، شاهنامه، اسطوره، حماسه، متون تاریخی. | ||
| کلیدواژهها | ||
| طوس؛ شاهنامه؛ اسطوره؛ حماسه؛ متون تاریخی | ||
| مراجع | ||
| آموزگار، ژاله. (1393). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
 آیدنلو، سجاد. (1385). «ارتباط اسطوره و حماسه بر پایۀ شاهنامه و منابع ایرانی». مجلۀ مطالعات ایرانی. شمارۀ 10. صص 32-1.
 آیدنلو، سجاد. (1390). دفتر خسروان. تهران: سخن.
 آیدنلو، سجاد. (1391). طومار نقالی شاهنامه. تهران: بهنگار.
 ابناسفندیار. (1386). تاریخ طبرستان. بهتصحیح عباس اقبال. تهران: کلالۀ خاور.
 ابن اثیر، عزالدین. (1370). تاریخ کامل. برگردان سیدمحمدحسین روحانی. تهران: اساطیر.
 ابن بلخی. (1384). فارسنامه. به تصحیح گای لسترانج و رینولد آلن نیکلسون. تهران: اساطیر.
 اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1369). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. تهران: چاپ دستان.
 اصفهانی، حمزه بن حسن. (1346). تاریخ پیامبران و شاهان. ترجمۀ جعفر شعار. تهران: انشارات بنیاد فرهنگ ایران.
 افشاری، مهران؛ مداینی، مهدی. (1377). هفتلشکر (طومار جامع نقالان). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اسلامی.
 امیدسالار، محمود. (1399). بوطیقا و سیاست در شاهنامه. ترجمۀ فرهاد اصلانی و معصومه پورتقی. تهران: سخن.
 بهار، ملکالشعرا. (1318). مجملالتواریخ و القصص. بههمت محمد رمضانی. تهران: کلالۀ خاور.
 بلعمی، ابوعلی. (1353). تاریخ بلعمی. بهتصحیح محمدتقی بهار. بهکوشش محمد پروین گنابادی. تهران: زوار.
 بهزادی، رقیه. (1388). بندهشن هندی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 پورداود، ابراهیم. (1307). ادبیات مزدیسنا، یشتها. بمبئی: انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی.
 پورداود، ابراهیم. (2535). فرهنگ ایران باستان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 تفضلی، احمد. (1354). مینوی خرد. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
 تفضلی، احمد. (؟). دینکرد نهم. تصحیح و ترجمه. تهران. دانشگاه تهران.
 تفضلی، احمد. (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. بهکوشش ژاله آموزگار. تهران: سخن.
 ثاقبفر، مرتضی. (1349). «سوگنامۀ فرود». جهان نو. سال 26. صص 26-12.
 ثعالبی نیشابوری، عبدالملک بن محمد بن اسماعیل. (1368). تاریخ ثعالبی. پیشگفتار و ترجمۀ محمد فضائلی. تهران: نشر نقره.
 جلیلیان، شهرام. (1388). شهرستان های ایران. با آوانویسی، ترجمۀ فارسی و یادداشتهای تورج دریایی. تهران: توس.
 جیحونی، مصطفی. (1381). حماسهآفرینان شاهنامه. اصفهان: شاهنامهپژوهی.
 حسینی قزوینی، شرفالدین فضل الله. (1383). المعجم فی آثار ملوک العجم. بهکوشش احمد فتوحینسب. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
 خالقی مطلق، جلال. (1389). یادداشتهای شاهنامه. جلد دوم. تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی.
 خطیبی، ابوالفضل. (1393). «اشکانیان در حماسۀ ملی». تاریخ جامع ایران. زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی. تهران: بنیاد دایرهالمعارف بزرگ اسلامی.
 خوارزمی، محمدبن احمد. (1362). مفاتیحالعلوم. بهتصحیح حسین خدیو جم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
 دادگی، فرنبع. (1369). بندهشن. بهتصحیح مهرداد بهار. تهران: توس.
 دانشنامۀ دانشگستر. (1389). زیر نظر علی رامین، کامران فانی، محمدعلی سادات. تهران: موسسۀ علمی-فرهنگی دانشگستر.
 دایرهالمعارف فارسی. (1356). بهسرپرستی عبدالحسین مصاحب. تهران: فرانکلین.
 دهخدا، علیاکبر. (1377). لغتنامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 دینوری، ابوحنیفه داوود. (1364). اخبارالطوال. ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی. تهران: نشر نی.
 رازی، شهمردان بن ابیالخیر. (1362). نزهتنامه علائی. بهتصحیح فرهنگ جهانپور. موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 راشد محصل، محمد تقی. (1364). «بیمرگان و فرشکردکرداران». فروهر. شمارۀ 5 و 6. صص 26-20.
 راشد محصل، محمد تقی. (1385). وزیدگیهای زادسپرم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 رستگارفسایی، منصور. (1379). فرهنگ نامهای شاهنامه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 رواقی، علی. (1390). فرهنگ شاهنامه. تهران: موسسۀ تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن (فرهنگستان هنر).
 سرکاراتی، بهمن. (1357). «بنیان اساطیری حماسۀ ملی ایران». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز. صص 61-1.
 شریفی، محمد. (1387). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: معین.
 شهیدی مازندرانی، حسین. (1377). فرهنگ شاهنامه (نام کسان و جایها). نیشابور: نشر بلخ.
 صداقتنژاد، جمشید. (1374). طومار کهن شاهنامۀ فردوسی. تهران: دنیای کتاب.
 صفا، ذبیحالله. (1333). حماسهسرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.
 عادل، محمدرضا. (1372). فرهنگ جامع نامهای شاهنامه. تهران: نشر صدوق.
 عبدی، محمدرضا و عبدالله واثق عباسی. (1396). «طوس زرینهکفش». پژوهشنامۀ ادب حماسی. شمارۀ 23. صص 113-89.
 طبری، محمدبن جریر. (1375). تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر.
 فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. بهکوشش جلال خالقی مطلق. تهران: انتشارات.
 قلیزاده، خسرو. (1388). «اسب در اساطیر هند و اروپایی». مجلۀ مطالعات ایرانی. شمارۀ 16. صص 232-199.
 قلیزاده، خسرو. (1387). فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایۀ متون پهلوی. تهران: نشر کتاب پارسه.
 کزازی، میرجلالالدین. (1390). نامۀ باستان. تهران: سمت.
 کریستنسن، آرتور. (1381). کیانیان. ترجمۀ ذبیحالله صفا. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
 کوروجی کویاجی، جهانگیر. (1399). بنیادهای اسطوره و حماسهی ایران. تهران: آگه.
 گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک. (1363). زینالاخبار. بهتصحیح عبدالحی حبیبی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
 منتظری، سید سعیدرضا. (1400). صد در نثر سد در بندهشن. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 مولایی، چنگیز. (1392). آبانیشت (سرود اوستایی در ستایش اردویسور اناهید). تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی.
 مولایی، چنگیز. (1397). «از آرایش بندگی گشتهای، (توضیحی دربارۀ مفهوم اصطلاحی «بنده» و «بندگی» در تفکرات ایرانیان باستان و بازتاب آن در شاهنامۀ فردوسی). زمانی میاسای از آموختن (مجموعه مقالات همایش ملّی شاهنامه و تعلیم و تربیت). بهکوشش دکتر سیدعلی کرامتیمقدّم. مشهد. ص 341-333.
 میرفخرایی، مهشید. (1367). روایت پهلوی. تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 مسعودی، علی بن حسین. (1382). مروجالذهب. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
 مسعودی، علی بن حسین. (1349). التنبیه و الاشراف. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
 مسکویه رازی، ابوعلی احمد بن محمد. (1376). تجاربالامم. ترجمۀ علینقی منزوی. تهران: توس.
 مقدسی، مطهربن طاهر. (1374). آفرینش و تاریخ. مقدمه، ترجمه و تعلیقات از محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگه.
 نظری فارسانی، محسن. (1397). کتاب هشتم دینکرد. آوانویسی، ترجمه، یادداشتها و واژهنامه. تهران: فروهر.
 نیبرگ، هنریک ساموئل. (1383). دینهای ایران باستان. ترجمۀ سیفالدین نجمآبادی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
 ولف، فریتس. (1377). فرهنگ شاهنامه. تهران: اساطیر.
 یاحقی، محمدجعفر. (1391). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
 یاحقی، محمدجعفر. (1397). «طوس». دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. بهسرپرستی اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی با همکاری انتشارات سخن.
 یعقوبی، احمدبن اسحاق. (1382). تاریخ یعقوبی. ترجمۀ محمدابراهیم آیتی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
 Bartholomae, C. (1904). Altiranisches Wörterbuch. Strassburg.
 Bivar, A. D. H. (1983). The political history of Iran under the Arsacids. In E. Yarshater (Ed.), The Cambridge history of Iran (Vol. III/1, pp. 21–99). Cambridge University Press.
 Mayrhofer, M. (1979). Iranisches Personennamenbuch (Vol. 1). Wien.
 Reichelt, H. (1911). Avesta Reader. Strassburg.
 Stiker, J. H. (2000). A history of disability (W. Sayers, Trans.). University of Michigan Pres | ||
| آمار تعداد مشاهده مقاله: 292 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 296 | ||