دانشگاه تبریز
فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

 آمار

تعداد نشریات43
تعداد شماره‌ها1,262
تعداد مقالات15,535
تعداد مشاهده مقاله51,553,347
تعداد دریافت فایل اصل مقاله14,493,472
آریان فر, حمیدرضا. (1402). بازتاب دین مداری پادشاهان صفوی در تحولات نهاد حسبه. سامانه مدیریت نشریات علمی, 14(37), 1-21. doi: 10.22034/jiiph.2023.56066.2423
حمیدرضا آریان فر. "بازتاب دین مداری پادشاهان صفوی در تحولات نهاد حسبه". سامانه مدیریت نشریات علمی, 14, 37, 1402, 1-21. doi: 10.22034/jiiph.2023.56066.2423
آریان فر, حمیدرضا. (1402). 'بازتاب دین مداری پادشاهان صفوی در تحولات نهاد حسبه', سامانه مدیریت نشریات علمی, 14(37), pp. 1-21. doi: 10.22034/jiiph.2023.56066.2423
آریان فر, حمیدرضا. بازتاب دین مداری پادشاهان صفوی در تحولات نهاد حسبه. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1402; 14(37): 1-21. doi: 10.22034/jiiph.2023.56066.2423

بازتاب دین مداری پادشاهان صفوی در تحولات نهاد حسبه

فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
دوره 14، شماره 37، دی 1402، صفحه 1-21    اصل مقاله (557.57 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2023.56066.2423
نویسنده
حمیدرضا آریان فر*
استادیار بنیاد ایران‌شناسی، تهران
چکیده
در دورۀ صفوی برخی از وجوه ساختاری و عملکردی مناصب حکومتی دچار دگرگونی‎هایی شد و در جریان آن برخی از نهادها به‌منظور اجرای قوانین شرع توسعه و تکامل یافت و برخی به سبب کثرت وظایف، توسط پادشاهان صفوی تفکیک و به نهادهای مختلف واگذار گردید. ازجمله نهاد حسبه که از مؤسسات وابسته به دستگاه قضایی و بر پایه احکام دینی و عرفی جامعه، در دوران اسلامی با فراز و نشیب‎هایی ادامه یافته بود، در این دوره با تغییراتی که در ساختار حکومتی و مذهبی رخ داد، دستخوش تحولات بسیاری گردید و بسیاری از وظایف آن به دیگر نهادها و مؤسسات جدیدالتأسیس واگذار شد. در این مقاله تلاش شده‌است براساس منابع تاریخی و با روش توصیفی‎تحلیلی، تحولات یکی از مهم‎ترین نهادهای حکومتی، هم‌زمان با روی کار آمدن حکومت شیعی‌مذهب صفوی و تأثیر دین‎مداری پادشاهان این سلسله در وظایف و کارکردهای این نهاد مورد بررسی قرار گیرد. مهم‎ترین یافته های پژوهش حاضر نشان‌دهندۀ انجام برخی وظایف نهاد حسبه توسط شاهان صفوی و واگذاری کارکردهای گستردۀ آن (برخلاف دوره‎های گذشته) بین دیگر نهادهاست. نتیجۀ این تحولات در پایان این دوره، محدود شدن اختیارات این نهاد همراه با تغییرات اساسی در کارکردهای آن بوده‌است.
کلیدواژه‌ها
نهاد حسبه؛ دین مداری؛ کارکرد؛ محتسب الممالک؛ صفویه
سایر فایل های مرتبط با مقاله
مراجع
کتاب‎ها

  • ابن‎اخوه، محمد بن محمد (۱۳۶۰). معالم‌القربه فی احکام‌الحسبه (آیین شهرداری در قرن هفتم)، ترجمه جعفر شعار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • اسکندربیک منشی (۱۳۷۷). عالم‌آرای عباسی، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
  • آقاجری، سید هاشم (۱۳۸۹). مقدمه‎ای بر مناسبات دین و دولت در ایران عصر صفوی، تهران: طرح نو.
  • پیگولوسکایا، ن. و. (۱۳۶۷). شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمۀ عنایت‎الله رضا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
  • تاورنیه، ژان باتیست (1369). سفرنامۀ تاورنیه، ترجمۀ ابوتراب نوری، اصفهان: انتشارات کتابخانه سنایی.
  • جعفریان، رسول (۱۳۸۹). صفویه در عرصۀ‎ دین، فرهنگ و سیاست، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • جها‎‎نگشای خاقان(تاریخ شاه‌اسماعیل اول) (1364). اسلام‎آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
  • خاتون‎آبادی، عبدالحسین (۱۳۵۲).‎ وقایع‌السنین و الاعوام، به کوشش محمدباقر بهبودی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  • دلاواله، پیترو (1370). سفرنامۀ دلاواله، ترجمه شعاع‎الدین شفا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • روملو، حسن بیک (۱۳۵۷). احسن‌التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
  • ساکت، محمدحسین (۱۳۸۲). دادرسی در حقوق اسلامی، تهران: نشر میزان.
  • سانسون، مارتین (۱۳۴۶). سفرنامه سانسون، ترجمۀ تقی تفضلی، تهران: ابن سینا.
  • سبزواری، محمد باقر (1377). روضة‎الانوار عباسی، به کوشش اسماعیل چنگیزی، تهران: میراث مکتوب.
  • شاردن، ژان (۱۳۷۲-۱۳۷۵). سفرنامه ژان شاردن، ترجمۀ اقبال یغمایی، تهران: توس.
  • شاه‌طهماسب (1343). تذکرۀ شاه‌طهماسب صفوی: شرح وقایع و احوالات زندگانی شاه‌طهماسب صفوی بقلم خودش، برلین.
  • شیخ بهایی، محمد بن حسین (بی‎تا).‎ جامع عباسی، تبریز: کتابفروشی فردوسی
  • صدر حاج سید جوادی، احمد (1376). دایرة‎المعارف تشیع، ‎ تهران: نشر شهید سعید محبی.
  • صفت‎گل، منصور (۱۳۸۱). ساختار نهاد و اندیشۀ دینی در ایران عصر صفوی، تهران: موسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
  • قزوینی، محمد طاهر (1329). عباسنامه، تصحیح و تحشیه ابراهیم دهگان، اراک: کتابفروشی داوودی.
  • قمی، قاضی احمد (۱۳۵۹). خلاصةالتواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران: دانشگاه تهران.
  • کارری، جملی (۱۳۸۳). سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • کروسینسکی (۱۳۶۳). سفرنامه کروسینسکی، ترجمه عبدالرزاق دنبلی، تصحیح مریم میراحمدی، تهران: توس.
  • کریستین سن، آرتور (۱۳۷۴). ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: نشر نگاه.
  • کمپفر، انگلبرت (۱۳۶۳). سفرنامه کمپفر، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
  • کوک، مایکل (۱۳۸۴). امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در اندیشۀ اسلامی، ترجمۀ احمد نمایی، مشهد: بی‌نا.
  • کیوانی، مهدی (۱۳۹۵). پیشه‎وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی، ترجمۀ یزدان فرخی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • لکهارت، لارنس (۱۳۶۴). انقراض سلسلۀ صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ترجمه مصطفی قلی عماد، تهران: مروارید.
  • لمبتون، آن. ک. اس. (۱۳۶۰). نگرشی بر جامعۀ اسلامی، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: نشر مولی.
  • مشایخی، قدرت‌الله (۱۳۷۶). حسبه یا نظارت بر سلامت اجرای قانون، قم: انتشارات انصاریان.
  • منجم یزدی، ملاکمال (1334). زبده ‎التواریخ، تصحیح و تحشیه ابراهیم دهگان، اراک: بی‎نا.
  • موسوی بجنوردی، محمدکاظم (1392). دایرة‎المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایره‎المعارف بزرگ اسلامی.
  • میرزا رفیعا، محمدرفیع بن حسن (۱۳۸۵). دستورالملوک، به کوشش محمداسماعیل مارچینکوفسکی، ترجمۀ علی کردآبادی، تهران: مرکز اسناد تاریخ دیپلماسی.
  • میرزا سمیعا، (۱۳۶۸). تذکرةالملوک، به کوشش سیدمحمد دبیرسیاقی و تعلیقات مینورسکی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • نصرآبادی، محمدطاهر (۱۳۷۹). تذکره نصرآبادی، به کوشش احمد مدقق یزدی، یزد: دانشگاه یزد.
  • نصیری، محمدابراهیم بن زین‌العابدین (۱۳۷۳). دستور شهریاران، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
  • نصیری، میرزا علینقی (1372). القاب و مواجب دورۀ سلاطین صفویه، تصحیح یوسف رحیم لو، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
  • نوایی، عبدالحسین (۱۳۶۰). اسناد و مکاتبات سیاسی ایران از سال 1038-1105 ق، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  • نوایی، عبدالحسین (۱۳۵۰). شاه‌طهماسب صفوی (مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی)، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
 

مقالات

  • بادکوبه هزاوه، احمد (1380). اولین نشانه‌های حسبه در سرزمین‌های اسلامی، تاریخ اسلام، 2(۷)، 1380، 125-136.
  • حق‎پرست، ذوالفقار؛ پنجه‌پور، جواد و بهارلوئی، سیامک (1398). بررسی تاریخی نهاد حسبه در فقه امامیه و حقوق ایران، فقه و تاریخ تمدن، 15(1)، 12-35.
  • ثواقب، جهانبخش و شهیدانی، شهاب (1395). کارکرد نهاد حسبه در برقراری امنیت اجتماعی شهرها، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، 7(24)، 81-104.
  • رضایی، امید (1392). سند انتصاب محتسب قزوین در سال 1058ق.، پرونده 139 قزوین، تاریخ ایران، (15)، 43-52.
  • سری‎، ابوالقاسم (1374). منصب محتسب در ایران، حکومت اسلامی، (3) ، 1374
  • قاسمیان، سلمان (1399)، بررسی نقش اجتماعی نهاد حسبه در بحرین عصر صفوی، مطالعات خلیج‌فارس، بنیاد ایران‎شناسی، 6(23)، 15-26.
  • گراوند، مجتبی و هدیه یگانه (1396)، نهاد حسبه در حکومت‎های محلی عصر فترت ایران از سقوط ایلخانان تا روی کار آمدن تیموریان، مطالعات تاریخ اسلام، 9(34)، 107-130.
  • میرجعفری، حسین و مجید هاشمی‎اردکانی (1353). فرمان شاه‌طهماسب به مولانا رضی‎الدین، بررسی‌های تاریخی، 9(2)، 95-110.
منابع عربی

  • ابن‎تیمیه، احمد (بی‌تا)، الحسبه فی الاسلام، به کوشش عبدالرحمان محمد قاسم، مکتبة ابن‎تیمیه.
  • ماوردی، علی بن محمد (۱۴۱۰ق)، الاحکام السلطانیه، به کوشش خالدبن عبداللطیف السبع العلمی، بیروت: دارالکتاب العربی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 128
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 165


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب