آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,361 |
| تعداد مقالات | 16,731 |
| تعداد مشاهده مقاله | 53,983,114 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 16,667,543 |
حکایات مشایخ در منظومه‌های صوفیانه فارسی | ||
| زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
| مقاله 3، دوره 76، شماره 248، اسفند 1402، صفحه 47-68 اصل مقاله (799.1 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2024.59696.3609 | ||
| نویسندگان | ||
| سالومه صیاد راجبی1؛ محمد ابراهیم پور نمین* 2؛ خسرو جلیلی کهنه‌شهری1 | ||
| 1گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران | ||
| 2گروه زبان وادبیات فارسی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران. | ||
| چکیده | ||
| ادبیات صوفیه در دو صورت منثور و منظوم آن، بخشی بزرگ و مهم از ادبیات فارسی است با گونه‌ها و زیرگونه‌های متنوعی چون دستینه‌ها و آثار منثور و منظوم تعلیمی و نیز آثار خلاقه‌ای که گزارش‌گر لحظات شور و اشراق صوفی در زبانی غنایی یا رمزی(سمبلیک) است. یکی از مواد اصلی و مشترک در میان تقریباً تمامی این انواع گوناگون، نقل «حکایات» و «اقوال» مشایخ صوفی است. این پژوهش کوششی است برای ارائۀ تصویری دقیق و مستند از کمّ و کیفِ بازتابِ «حکایات» (و نه اقوالِ) مشایخ صوفی در مهم‌ترین منظومه‌های تعلیمی صوفیانۀ فارسی شامل حدیقةالحقیقۀ سنایی، مثنوی معنوی مولانا، و هفت‌اورنگ جامی. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد از مجموع 300 حکایت منقول در مجموع این آثار، گذشته از حکایات منسوب به پیران ناشناس (47 حکایت)، که بالاترین میزان حکایات را تشکیل می‌دهد، بیشترین حکایت‌ها به‌ترتیب مربوط به بایزید(با 24مورد)، ابوسعید ابوالخیر(با 21 مورد) و شبلی(با 20 حکایت) است. همچنین حدود یک‌چهارم از مجموع کل حکایات، «حکایات کرامات»اند و مضمون بقیۀ حکایات، تعلیم معارف و مفاهیم صوفیانه است. گفتنی است در نگاهی تاریخی و تطبیقی، به‌روشنی‌می‌توان افزایش توجه به نقل حکایاتِ کرامات را در فاصلۀ سنایی تا مولانا دید؛ چنان‌که در حدیقة‌الحقیقه، هیچ حکایت کرامتی نقل نشده اما از میان 26 حکایت منقول در دفاتر ششگانۀ مثنوی مولانا، 15 حکایت، (یعنی حدود 60درصد حکایات) کرامت‌محور است. درنهایت نیز می‌توان مجموع منظومه‌های صوفیانۀ فارسی را در مقایسه با انواعی همچون تذکره‌ها و اولیانامه‌ها و نیز عده‌ای از دستینه‌های کهن عربی، برخوردار از توجه کمتری به حکایات کرامات تلقی کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ادبیات تصوف؛ منظومه‌های صوفیانه فارسی؛ حکایات مشایخ؛ کرامت | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیمپور نمین، محمد (1399)، «اولیانامهنویسی متصوفه». نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال 73، شمارۀ 242.
ابی سعد، ابوروح لطفالله (1391). حالات و سخنان ابوسعید. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
بارت، رولان (1401). درآمدی به روایتشناسی. ترجمۀ هوشنگ رهنما، تهران: هرمس.
پورمظفری، داوود (1390). «گفتار نوشتهای صوفیان، بازشناسی یک گونه نوشتاری». نقد ادبی تربیت مدرس، دوره 4، شمارۀ 15.
تقوی، محمد (1387). «ویژگیهای ساختاری و روایتی حکایتهای مشایخ در مثنوی‌های عطار». اندیشه قدیریان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارۀ 160.
جامی، عبدالرحمن (1386). هفت‌اورنگ. مصحح مرتضی مدرس گیلانی، تهران: مهتاب، اهورا.
جبری، سوسن (1390). «حکایت و جهانبینی صوفیانه». مجله بوستان ادب دانشگاه شیراز، سال سوم، پیاپی 8، تابستان.
الجرجانی، علی بن محمد الشریف (1985م). التعریفات. بیروت: مکتبة لبنان.
حسن کلهری، شهلا (1381). بازتاب اندیشۀ مشایخ صوفیه در مثنوی مولانا جلالالدین بلخی (بایزید بسطامی– ابوسعید ابوالخیر– سنایی– عطار). راهنما دکتر جلیل تجلیل، دانشگاه آزاد رودهن، کارشناسی ارشد.
حیدری، علی (1381). سنجش حکایات مشابه مثنوی مولوی با مثنوی‌های عطار و سنایی. پایاننامۀ ارشد، راهنما سیروس شمیسا، دانشگاه علامه طباطبایی.
داورپناه، امیر (1390). بازتاب اندیشه و کلام مشایخ صوفی در مثنوی معنوی. استاد راهنما دکتر تقی پورنامداریان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، رسالۀ دکتری.
سرّاج طوسی، ابونصر عبدالله بن علی (1914م). اللمع فی التصوف. تصحیح رینولد الین نیکلسون، لیدن: مطبعۀ بریل.
سنایی غزنوی، مجدود بن آدم (1394). حدیقة‌الحقیقه و شریعةالطریقه. بهکوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سنایی غزنوی، مجدود بن آدم، (1401)، سیرالعباد الی المعاد. تصحیح و شرح دکتر مریم مشرف، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری سخن.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم، (1348)، مثنوی‌های حکیم سنایی. به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شهبازی، ایرج؛ علیاصغر ارجی، (1387)، سبع هشتم. چ اول. قزوین: سایهگستر.
شیمل، آنماری (1401). تصوف، مقدمهای بر عرفان اسلامی. ترجمۀ شاهرخ راعی، تهران: حکمت.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم (1399). اسرارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم (1399). الهینامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم (1399). تذکرةالاولیاء. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، 2 جلد، چاپ ششم، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمدبن ابراهیم (1399). مصیبتنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمدبن ابراهیم (1399) ، منطقالطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
محاسبی، الحارث بن اسد. (1420 ق). الرعایة لحقوق الله. تحقیق عبدالرحمان عبدالحمید البر، مصر: دار یقین.
مولوی، جلالالدین محمد بلخی (1375). مثنوی. به تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: توس.
نراقی، احمد(آرش) (1378). رسالۀ دینشناخت. مدلی در تحلیل ایمان ابراهیمی، تهران: طرح نو.
نوروزی، مرجان (1388) بازتاب گفتار و کردار مشایخ صوفیه در مثنوی و آثار منثور مولانا. پایاننامۀ ارشد، راهنما دکتر قدرتالله طاهری، دانشگاه تربیت مدرس.
هرمن، دیوید (1396). دانشنامۀ نظریههای روایت. ترجمۀ گروه مترجمان، ویراستار محمد راغب، تهران: نیلوفر.
یان، مانفرد (1402). روایتشناسی، مبانی نظریۀ روایت. ترجمۀ محمد راغب، تهران: ققنوس.
یاوری، علیرضا، هادی خدیور (1400). «بررسی عنصر شخصیت در حکایات مشترک هفت‌اورنگ جامی و مصیبتنامۀ عطّار». فصلنامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) ،دورۀ 13 ، شمارۀ 49، پاییز.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 342 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 268 |
||