دانشگاه تبریز
فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

 آمار

تعداد نشریات43
تعداد شماره‌ها1,229
تعداد مقالات15,075
تعداد مشاهده مقاله50,610,166
تعداد دریافت فایل اصل مقاله13,701,811
سلیمی, زهرا, احمدوند, عباس, فروزش, سینا. (1402). واکاوی مظاهر دین‎داری عوامانه (بررسی موردی: کاربرد استخاره در دورۀ ناصرالدین‎شاه قاجار تا محمدعلی شاه). سامانه مدیریت نشریات علمی, 14(36), 113-135. doi: 10.22034/jiiph.2023.55281.2407
زهرا سلیمی; عباس احمدوند; سینا فروزش. "واکاوی مظاهر دین‎داری عوامانه (بررسی موردی: کاربرد استخاره در دورۀ ناصرالدین‎شاه قاجار تا محمدعلی شاه)". سامانه مدیریت نشریات علمی, 14, 36, 1402, 113-135. doi: 10.22034/jiiph.2023.55281.2407
سلیمی, زهرا, احمدوند, عباس, فروزش, سینا. (1402). 'واکاوی مظاهر دین‎داری عوامانه (بررسی موردی: کاربرد استخاره در دورۀ ناصرالدین‎شاه قاجار تا محمدعلی شاه)', سامانه مدیریت نشریات علمی, 14(36), pp. 113-135. doi: 10.22034/jiiph.2023.55281.2407
سلیمی, زهرا, احمدوند, عباس, فروزش, سینا. واکاوی مظاهر دین‎داری عوامانه (بررسی موردی: کاربرد استخاره در دورۀ ناصرالدین‎شاه قاجار تا محمدعلی شاه). سامانه مدیریت نشریات علمی, 1402; 14(36): 113-135. doi: 10.22034/jiiph.2023.55281.2407

واکاوی مظاهر دین‎داری عوامانه (بررسی موردی: کاربرد استخاره در دورۀ ناصرالدین‎شاه قاجار تا محمدعلی شاه)

فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
دوره 14، شماره 36، مهر 1402، صفحه 113-135    اصل مقاله (597.04 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2023.55281.2407
نویسندگان
زهرا سلیمی* 1؛ عباس احمدوند2؛ سینا فروزش3
1دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
2دانشیار دانشگاه شهید بهشتی تهران
3دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
چکیده
یکی از انواع دین‎داری، دین‎داری‌ای است که تحت‌تأثیر باورهای بعضاً غیر‎مستند و عوام‎‌گرایانه قرار گرفته و به‌اصطلاح عامیانه نامیده می‎شود. دین‎‌داری عامیانه مانند دیگر انواع و اقسام دین‎داری مظاهر و تجلیاتی اجتماعی و فرهنگی داشت که یکی از آن‌ها، توسل به استخاره و تصمیم‎گیری‎های خرد و کلان بر اثر آن بود. در عصر قاجار، ایران خواه‌ناخواه وارد دنیای مدرن شد و تحت‌تأثیر مناسبات و روابط و مسائل خاص جاری در آن شد. هیئت‌حاکمه، دولت‌مردان و حتی مردمان عادی که خود را در شرایط و زمانۀ تازه‎ای می‎دیدند، برای آرامش خود یا وابستگانشان و یا پایین آوردن ضریب یا احتمال خطا در تصمیم‎گیری، ناگزیر به استخاره که به معنای انعکاس اراده خداوندش می‎پنداشتند، پناه می‎بردند و آن را مبنای تصمیمات خود قرار می‎دادند. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از رویکرد زمینه‎شناسی تاریخی و استفاده از اسناد و مدارک و منابع مربوط به حوزۀ دین‎داری، سیاست و فضای غالب عمومی، رواج و کارکردهای استخاره، به‌ویژه در بستر سیاست را در عصر قاجار، در بازه زمانی سلطنت ناصرالدین شاه (حک: 1264-1313ق) تا محمدعلی شاه (حک: 1324-1327ق) مورد بررسی قرار داده‌است. بررسی‎های صورت‌گرفته نشان می‎دهد علل و دلایلی چون ماهیت فردی و استبدادی حکومت، عدم اعتماد عمومی، پایین بودن میزان آگاهی طبقات گوناگون، نیازهای روحی و فردی، ترس از مواجهه با نتایج تصمیمات غلط، توجیه خود و دیگران، رسیدن به آرامش و پرهیز از تردید و البته فرار از مسئولیت تصمیمات بزرگ و انتساب آن به خداوند، موجب رواج استخاره در دورۀ زمانی موردبحث بوده‌است.
کلیدواژه‌ها
قاجاریه؛ ناصرالدین‎شاه؛ محمدعلی شاه؛ دین و دولت؛ استخاره؛ استخاره‎های سیاسی؛ دین‎داری عامیانه
سایر فایل های مرتبط با مقاله
مراجع
کتاب‌ها

  • قرآن کریم.
  • آلمانی هانری، رنه د (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری، تهران: امیرکبیر.
  • ابن اثیر، مجدالدین (1364). النهایه فی غریب الحدیث، تحقیق طاهر احمد الزاوی ‌و محمود الطناحی، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  • ارفع الدوله، رضا خان (1345). ایران دیروز (خاطرات پرنس ارفع الدوله)، تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
  • احتشام السلطنه، محمود(1367). خاطرات احتشام السلطنه، کوشش سید محمد مهدی موسوی، تهران: زوار.
  • اعتمادالسلطنه، محمدحسن(1345). روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
  • اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1390). روزنامۀ خاطرات، تهران: امیرکبیر.
  • افشاری، پرویز (1383). نخست‌وزیران سلسله قاجار، تهران: مرکز اسناد و خدمات پژوهشی وزارت امور خارجه.
  • بامداد، مهدی (1374). شرح‌حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری، تهران: زوار.
  • بکفورد، جیمز (1389). دین و نظریه اجتماعی، ترجمه مسعود آریایی نیا، تهران: دانشگاه امام صادق.
  • جاهودا، گوستاو (1371). روان‌شناسی خرافات، تهران: البرز.
  • دولت‌آبادی، یحیی (1371). حیات یحیی، تهران: عطار.
  • راوندی، مرتضی (1354). تاریخ اجتماعی ایران، تهران: امیرکبیر.
  • ردنر، دنیزی و مایکل (1373). علم و نابخردی، ترجمه آزیتا قدسی، تهران: انجمن فیزیک ایران.
  • سالور، قهرمان میرزا (1374). روزنامه خاطرات عین السلطنه، کوشش ایرج افشار و مسعود سالور، تهران: اساطیر.
  • سپهر، عبدالحسین (1386). مرات الوقایع مظفری، مصحح عبدالحسین نوایی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
  • سرنا، کارلا(1362). سفرنامه کارلا سرنا آدما و آیینها در ایران، ترجمه علی اصغر سعیدی، تهران: زوار.
  • سریع‌القلم، محمود (1380). عقلانیت و توسعه‌یافتگی ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات.
  • شهری باف، جعفر(1383). تهران قدیم، تهران: معین.
  • صفایی، ابراهیم(1363). رهبران مشروطه، تهران: جاویدان.
  • طوسی، محمد بن حسن (1365). تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • عین السلطنه(1374). روزنامه خاطرات عین السلطنه، کوشش ایرج افشار و مسعود سالور، تهران: اساطیر.
  • غفاری کاشانی، احمد بن محمد (1404). تاریخ نگارستان، مصحح ‌مرتض‌مدرس گیلانی، تهران: کتاب‌فروشی حافظ.
  • فسایی، حسن بن حسن (1382). فارسنامه ناصری، تهران: امیرکبیر.
  • فورویه، ژوانس (1385). سه سال در دربار ایران (1306-1309 ق)، ترجمه عباس اقبال آشتیانی، تهران: نشر علم.
  • قراگوزلو همدانی، عبدالله بن مصطفی قلی (1382). مجموعه آثار حاجی عبدالله خان قراگوزلو امیرنظام همدانی، مصحح عنایت‌الله مجیدی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
  • کرمانی، علویه(1386). روزنامه عتبات عالیات و دربار ناصری، مصحح رسول جعفریان، قم: مورخ.
  • کمره­ای، محمد (1384). روزنامه خاطرات سید محمد کمره‌ای، گردآورنده محمدجواد مرادی نیا، تهران: اساطیر.
  • لایارد، اوستین هنری (1397). سفرنامه لایارد، ماجراهای اولیه در ایران. ترجمه مهراب امیری، تهران: دنیای کتاب.
  • مستوفی، عبدالله (1384). شرح زندگانی من، تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه از آقا محمدخان تا آخر ناصرالدین‌شاه، تهران: زوار.
  • منتظم الدوله، محمد( 1379). خاطرات منتظم الدوله، کوشش محمود رنجبر فخری و سید جمال ترابی طباطبائی، تبریز: سرخاب.
  • موسی‌پور، ابراهیم (1395). دین زیسته و زندگی روزانه پژوهشی در فرهنگ دینی مردم عادی ایران از آغاز عصر صفوی تا پایان دوره قاجار، تهران: ‍پژوهشکده تاریخ اسلام.
  • ناصرالدین شاه(1371). روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر سوم فرنگستان، کوشش اسماعیل رضوانی و فاطمه قاضیها، تهران: مدیریت پژوهش و انتشارات سازمان اسناد ملی ایران.
  • نجفی، محمدحسن (1365). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • نظام‌السلطنه مافی، حسین قلی (1362). خاطرات و اسناد حسین قلی خان نظام السطنه مافی، تهران: تاریخ ایران.
  • نواب صفا، اسماعیل(1366). شرح حال فرهاد میرزا معتمدالدوله، تهران: زوار.
  • وهوسه، ‌‌ بابن (1362). سفرنامه جنوب ایران، ترجمه محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: دنیای کتاب.
  • هدایت، صادق (1381). فرهنگ عامیانه مردم ایران، تهران: نشر چشمه.
  • هدایت، مهدی‌قلی (1385). خاطرات و خطرات، تهران: زوار.
مقاله‌ها

  • خالق پناه، کمال و جلوند، اختر(1394). دین عامه، ناکامی‌های عینی و استراتژی زنانه امیدواری: مطالعه تجربه دعانویسی در شهر سنندج، پژوهش‌نامه مددکاری اجتماعی، 2(4)، 1-32. Doi:10.22054/rjsw.2015.7064  
  • طالبی، ابوتراب و سلامی، احمد(1395). دین‌داری عامیانه: واکاوی عریضه‌نویسی برای چاه جمکران از منظر عریضه‌نویسان، فصلنامه علوم اجتماعی، 23(72)، 73-107. Doi:10.22054/qjss.2016.5710.
  • علیزاده بیرجندی، زهرا و ناصری، اکرم (1398). باز روایت تاریخ فرهنگی- اجتماعی دوره قاجار بر مبنای اشعار عامیانه آن دوره، فصل نامه علمی تاریخ نامه ایران بعد از اسلام ، 10(24)، 145-169. Doi:10.22034/jiiph.2020.12328.
منابع انگلیسی

  • Kapal ,J (2006). Text context and performance, Boston: Brill.
  • Long, Charles H (1987) .popular religion,the encyclopedia of religion, edited by Mircea Eliade, N ewYork: Macmillan
  • Show, D (1999). Underestanding folk religion, Paris:Baker Academic,
  • Vrijhof (1979).Official religion and popular religin, Analysis of theme for religious studies, Edited by Pieter Hendrik and Jacques waardenburg, Paris-Newyork: mouton publishers.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 56
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 75


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب