شناسایی پیشران های حیاتی موثر بر وضعیت حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس

    حکمروایی خوب شهری رویکردی نو در مدیریت مناطق آزاد و اثرگذاری بالای آن در دستیابی به توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی جوامع امروزی، بعنوان یکی از مهمترین عوامل توسعه همه جانبه پایدار در سطوح بین المللی شناخته می گردد. جهت رسیدن به افق  چشم انداز مناطق آزاد در ایران و پایداری مناطق آزاد بکارگیری عوامل کلیدی و پیشران های تاثیرگذار حکمروایی خوب شهری دور از انتظار نیست. مهمترین هدف این پژوهش تعیین و شناسایی عوامل کلیدی و تاثیرگذار بر آینده حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس می باشد.

   آنچه از وضعیت صفحه پراکندگی متغیرهای مؤثر بر وضعیت آینده حکمروایی خوب شهری در  منطقه آزاد ارس می‌توان فهمید، وضعیت ناپایداری سیستم است که در حال حرکت به سمت پایداری بوده ولی با مطلوبیت کامل فاصله زیادی دارد. در جمع بندی تحقیق می توان گفت که موفقیت در دستیابی به حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس با توجه به ناپایداری سیستم طبق یافته های حاصل از وضعیت نقشه پراکندگی متغیرها، وابسته به تعامل موثر و هدفمند بین عوامل کلیدی و یا پیشران های اصلی حکمروایی خوب شهری فوق است. از مهمترین نتایج تحقیق می توان به این موضوع اشاره نمود که با استفاده از پیشران های کلیدی شناسایی شده و با در نظر گرفتن اهمیت، اولویت و اثرگذاری و اثرپذیری آنها بر یکدیگر می توان به پایداری آینده حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس پی برد و راهکارها و منابع لازم جهت حفظ وضعیت مطلوب و یا امکانات لازم جهت تبدیل وضعیت نامطلوب به مطلوب را در ابعاد مختلف تدوین و اجرا کرد. در اینجا ذکر این نکته لازم است که توجه کافی و لازم مسئولان، صاحبنظران، تصمیم گیران و تصمیم سازان و کلیه ذینفهان منطقه آزاد به عوامل کلیدی تاثیر گذار بر تبیین چشم انداز آینده حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس، اولویت بندی و مدنظر قراردادن روابط پیشران ها با یکدیگر، زمینه لازم را برای توسعه مطلوب همه جانبه منطقه آزاد ارس فراهم خواهد کرد، به گونه ای که تعادل، توسعه و پایداری بلند مدت را در همه ابعاد و سطوح تضمین نموده و الگویی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی و سایر مناطق آزاد باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که ما در برقراری حکمروایی شایسته در مناطق آزاد چالش های اساسی در سطوح مختلف روبرو هستیم که از جمله اهم موارد می توان به تمرکززدائی در نظام تصمیم گیری دولتی(سطح کلان)، ضعف جامعه مدنی و نهادهای عمومی و آگاهی پایین و عدم اعتماد شهروندان(سطح میانی و خرد) اشاره کرد. با نظر گرفتن نتایج بدست آمده به منظور تحقق حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس پیشنهادات زیر ارائه می گردد:

• بکارگیری مدیریت واحد مبتنی بر رویکردهای نو از جمله حکمروایی خوب شهری با پشتوانه محکم قانونی و حمایت نهادهای بالادستی.
• تغییر در فرآیند برنامه ریزی از برنامه ریزی متمرکز به برنامه ریزی راهبردی و مشارکتی.
• افزایش اعتماد و رضایتمندی شهروندان با استفاده از ایجاد فضاهای تبادل نظر و دوستانه فی مابین مسئولان و ارسوندان و استفاده از افراد معتمد محلی، تحت عنوان طرح «تمرین مشارکت، شهروندی آگاه و اعتماد سازی متقابل».
• آموزش، توانمندسازی و تامین منابع برای نهادهای غیردولتی جهت مشارکت فعال در حکمرانی منطقه.
• شفافیت در عملکردها و آزادی رسانه‌ها و مطبوعات و کاهش روندهای محدودکننده ابراز نظر.

     با توجه به چالش های پیش رو در نحوه و نوع مدیریت مناطق آزاد از جمله ساختار مدیریتی غیر دموکراتیک، درآمد ناپایدار، عدم شفافیت، پاسخگویی، پیچیدگی و تنوع الگوهای مدیریتی که از آن به عنوان روندها یاد می شود. جهت دستیابی به آینده ای روشن برای منطقه آزاد ارس، شناسایی و ترسیم پیشران های کلیدی ضروری است. پژوهش حاضر، با نگرش آینده پژوهی، درصدد شناسایی عوامل حیاتی موثر بر وضعیت حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس و بررسی میزان اثرگذاری این عوامل بر یکدیگر می پردازد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از روش های کتابخانه ای، پیمایشی، ماهیت آن بر پایه روش های نو در آینده پژوهی با رویکرد تحلیلی و اکتشافی با بکارگیری مدل های کمی و کیفی و روش تحلیل و اثرات متقاطع ساختاری ماننده میک مک و روش دلفی بهره گرفته است. بر این اساس، طی جلسات متعدد بحث و اخذ نظر کارشناسان و گروه خبره و صاحب نظران منطقه آزاد ارس به تعداد 15 نفر به عنوان نمونه آماری جامعه هدف، 60 گویه یا متغیر در قالب 8 شاخص اصلی حکمروایی خوب شهری شناسایی گردید. سپس، متغیرهای فوق در قالب ماتریس60*60 اثرات متقاطع توسط گروه نخبه وزن دهی و در نرم افزار میک مک تعریف گردید. آنچه از وضعیت نقشه پراکندگی متغیرها قابل فهم می باشد، ناپایداری سیستم است. لذا با توجه به رتبه‌بندی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرها و امتیازدهی آنها، تعداد 21 متغیر که دارای وزن بیشتر در هر دو حالت بودند که به عنوان پیشران اصلی حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد شناسایی شدند. از بین متغیر ها  اعتماد شهروندان و مسئولان به همدیگر بیشترین امتیاز و حیاتی ترین عامل موثر بر حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس و پایبندی مدیران به قانون، بینش راهبردی، عدالت اجتماعی در رده های بعدی قرار گرفته اند.