دانشگاه تبریز
فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

 آمار

تعداد نشریات43
تعداد شماره‌ها1,225
تعداد مقالات15,038
تعداد مشاهده مقاله50,581,320
تعداد دریافت فایل اصل مقاله13,671,208
اورجی, فاطمه, همارا, فاطمه. (1402). آغاز‎نامۀ وقایع‎نگاری‎های اسلامی‎ قرون نخستین اسلامی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 14(36), 25-51. doi: 10.22034/jiiph.2023.54870.2395
فاطمه اورجی; فاطمه همارا. "آغاز‎نامۀ وقایع‎نگاری‎های اسلامی‎ قرون نخستین اسلامی". سامانه مدیریت نشریات علمی, 14, 36, 1402, 25-51. doi: 10.22034/jiiph.2023.54870.2395
اورجی, فاطمه, همارا, فاطمه. (1402). 'آغاز‎نامۀ وقایع‎نگاری‎های اسلامی‎ قرون نخستین اسلامی', سامانه مدیریت نشریات علمی, 14(36), pp. 25-51. doi: 10.22034/jiiph.2023.54870.2395
اورجی, فاطمه, همارا, فاطمه. آغاز‎نامۀ وقایع‎نگاری‎های اسلامی‎ قرون نخستین اسلامی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1402; 14(36): 25-51. doi: 10.22034/jiiph.2023.54870.2395

آغاز‎نامۀ وقایع‎نگاری‎های اسلامی‎ قرون نخستین اسلامی

فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
دوره 14، شماره 36، مهر 1402، صفحه 25-51    اصل مقاله (590.7 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2023.54870.2395
نویسندگان
فاطمه اورجی* 1؛ فاطمه همارا2
1دانشیار دانشگاه تبریز
2کارشناسی ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه تبریز
چکیده
در یک نگاه به تواریخ عمومی قرون نخستین اسلامی، یعنی آثار تألیف‎شده در دو برهۀ نیمۀ دوم قرن 3 و نیمۀ اول قرن 5 هجری نکته‎ای که به چشم می‎آید، نقطۀ آغازین این تاریخ‎هاست. تواریخِ عمومی محدودۀ زمانی نخست همچون کتاب‎های تاریخ دینوری، تاریخ یعقوبی و تاریخ طبری، اگرچه به‎نظر می‎رسد که آغازِ تاریخِ خود را از بحث زمان شروع می‎کنند و نه خلقت یا حتی نخستین انسان، ولی از دیدۀ آنان، آغاز زمان و تاریخ با خلقت حضرت آدم شروع می‎شود؛ بنابراین، نگارشِ تاریخ را با روایتِ داستانِ خلقتِ حضرت آدم به‌عنوان نخستین انسان به تعبیر قرآن کریم و البته سایر ادیان ابراهیمی آغاز می‎کنند؛ و آثار دورۀ زمانی دوم، تواریخی همچون تجارب‎الامم، تاریخ ثعالبی و تاریخ گردیزی روایت تاریخ را با داستان نخستین پادشاهان ایرانی برطبق خداینامه‎های ایرانی آغاز می‎کنند. برای یافتن دلایل این ‎امر، یعنی چرایی تفاوت سبک مورخان در آغاز تاریخ‎هایشان طی انجام یک مطالعۀ تطبیقی میان این آثار و با بررسی احوال و آثار تاریخ‌نگارانۀ این مورخان در دو بحث جداگانه از طریق روش توصیفی‌تحلیلی به این نتیجه رسیدیم که مورخان دورۀ نخست به دلیل داشتن بینش دینی نسبت به تاریخ و با هدف استفاده از آن در خدمت دین و شریعت، تاریخ‎هایشان را با نظر به روایات اسلامی آغاز می‎کنند اما مورخان دورۀ بعد با داشتن نگاه غیردینی و عمل‌گرایانه نسبت به تاریخ و استفاده از آن در راستای اندیشه و اعمال سیاسی مرسوم تاریخ خود را با داستان نخستین فرمانروایان ایرانی شروع می‎کنند.
کلیدواژه‌ها
تواریخ عمومی؛ آغاز تاریخ؛ بینش دینی؛ نگرش غیردینی؛ نخستین بشر
سایر فایل های مرتبط با مقاله
مراجع
کتاب‎ها

  • آئینه‎وند، صادق (1387)، علم تاریخ در گسترۀ تمدن اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • اسکات میثمی، جولی (1391)، تاریخ‌نگاری فارسی، ترجمۀ محمد دهقانی، تهران، نشر ماهی.
  • اشپولر، برتولد (1364)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمۀ جواد فلاطوری، تهران، علمی فرهنگی.
  • اشپولر، برتولد و باسورث، ادموند و کاهن، کلود (1388)، تاریخ‌نگاری در ایران، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران، گستره.
  • أمین، أحمد (2012)، ظهرالإسلام، الجزء الأول، القاهرة، مؤسسة هنداوی للتعلیم و الثقافة.
  • بیات، عزیز‎الله (1392)، شناسایی منابع و مآخذ تاریخ ایران، تهران، امیرکبیر.
  • ترحینی، محمد أحمد (بی‌تا)، المؤرخون و التاریخ عند العرب، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  • الثعالبی النیسابوری، ابی‌منصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل (بی‎تا)، غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم، تصحیح و نشر اچ. زتنبرگ، بی‎جا، بی‎نا.
  • ثعالبی نیشابوری، عبدالملک بن محمد (1368)، تاریخ ثعالبی؛ مشهور به غرراخبار ملوک فرس و سیرهم، ترجمۀ محمد فضائلی، بی‎جا، نقره.
  • الحموی الرومی، یاقوت (1993)، معجم‎الادبا (ارشادالاریب الی معرفةالادیب)، تحقیق احسان عباس، الجزء الاول، الجزء الثانی، الجزءالسادس، بیروت، دارالغرب الاسلامی.
  • خضر، عبدالعلیم عبدالرحمن (1995)، المسلمون و کتابة التاریخ، بی‎جا، المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
  • دوری، آ.آ.، (1361)، «مکتب تاریخ‌نگاری عراق در قرن سوم هجری»، در: تاریخ‌نگاری در اسلام (مجموعۀ مقالات)، ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران، گستره.
  • دینوری، ابوحنیفه احمد ‎بن‎ داود (1364)، اخبار‎الطوال، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی.
  • دینوری، ابی‌حنیفه احمد بن داود (1346)، اخبارالطوال، ترجمۀ صادق نشأت، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
  • الدینوری، ابی حنیفه احمد بن داود (بی‎تا)، الاخبار‎الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، بی‎جا، منشورات الشریف الرضی.
  • رابینسون، چیس اف. (1389)، تاریخ‌نگاری اسلامی، ترجمۀ مصطفی سبحانی، تهران، پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
  • رابینسون، چیس اف. (1392)، تاریخ‌نگاری اسلامی، ترجمۀ محسن الویری، تهران، سمت.
  • روزنتال، فرانتس (1365)، تاریخ تاریخ‌نگاری در اسلام، ترجمۀ اسد‎الله آزاد، مشهد، مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
  • زرین‎کوب، عبدالحسین (1392)، تاریخ ایران (بعد از اسلام)، تهران، امیرکبیر.
  • سجادی، صادق و عالم‎زاده، هادی (1393)، تاریخ‌نگاری در اسلام، تهران، سمت.
  • صفا، ذبیح‎الله (1374)، حماسه‎سرایی در ایران، تهران، فردوسی.
  • طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1351)، تاریخ‌الرسل و الملوک، ترجمۀ صادق نشأت، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • الطبری، ابی‌جعفر محمد بن جریر (بی‎تا)، تاریخ‌الطبری (تاریخ الرسل و الملوک)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بی‎جا، دارالمعارف بمصر.
  • طبری، محمد بن جریر (1352)، تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  • فرای، ر. ن. (1390)، تاریخ ایران کمبریج، گردآوری ر. ن. فرای، ترجمۀ حسن انوشه، تهران، امیرکبیر.
  • کرمر، جوئل (1375)، احیای فرهنگی در عهد آل‎بویه، انسان‎گرایی در عصر رنسانس اسلامی، ترجمۀ محمدسعید حنایی کاشانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  • کریستین‎سن، آرتور (1363)، نمونه‎های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‎ای ایرانیان، ترجمۀ احمد تفضلی و ژاله آموزگار، تهران، نشو.
  • گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود (1363)، تاریخ گردیزی، تصحیح و مقابلۀ عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
  • گیپ، ه. آر. (1361)، «تطور تاریخ‌نگاری در اسلام»، در: تاریخ‌نگاری در اسلام (مجموعۀ مقالات) ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران، گستره.
  • مسکویه، ابوعلی احمد بن محمد (1377)، الحکمة الخالدة (جاویدان خرد)، حققه و قدم له عبدالرحمن بدوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  • مسکویه، ابوعلی احمد بن محمد (1377)، الحکمۀ الخالدۀ (جادیدان خرد)، حققه و قدم له عبدالرحمن بدوی، تهران، دانشگاه تهران.
  • مسکویه الرازی ، ابوعلی (1987)، تجارب‌الامم، حققه و قدم له ابوالقاسم امامی، طهران، دارسروش للطباعة و النشر.
  • مسکویه رازی، ابوعلی (1366)، تجارب‌الامم، ترجمۀ محمد فضائلی، بی‎جا، زرین.
  • هامین-آنتیلا، یاکو (1400)، خداینامگ، شاهنامۀ فارسی میانه، ترجمۀ مهناز بابایی، تهران، مروارید.
  • هوار، کلمان (1361)، «ادبیات جغرافی‎نگاری و تاریخ‌نگاری در اسلام»، تاریخ‌نگاری در اسلام (مجموعۀ مقالات)، ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران، گستره.
  • یعقوبی، ابن واضح (1347)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • الیعقوبی، ابن واضح (1964)، تاریخ الیعقوبی، قدم له و علق علیه محمدصادق بحرالعلوم، نجف، منشورات المکتبة الحیدریة و مطبعها فی‎النجف.
مقاله‌ها

  • بیات، علی و دهقان‎پور، زهره (1390)، «بررسی تاریخ‌نگاری یعقوبی به لحاظ منابع»، تاریخ تمدن اسلامی، 44(2)، 9-29.
  • جلیلیان، شهرام (1391)، «ایرانگرایی در اخبار‎الطوال ابوحنیفۀ دینوری»، تاریخ اجتماعی و اقتصادی، 1(2)، 25-42.
  • خلیفه، مجتبی؛ الهی‎زاده، محمدحسن و غفاری بیجار، ستاره (1397)، «بررسی رویکردهای تاریخ‌نگاری ثعالبی»، جستارهای تاریخی، 9(1)، 109-130.
  • صیامیان گرجی، زهیر (1388)، «تبارشناسی ایران‎گرایی فرهنگی در سنت تاریخ‎نگاری اسلامی ـ ایرانی تا عهد تیموری»، تاریخ اسلام، 1(3)، 77-102.
  • فروزانی، ابوالقاسم (1379)، «زین‌الاخبار گردیزی اثری که باید از نو شناخته شود»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، -(4)، 16-17.
  • مجربی، حسن و رضوی، سیدابوالفضل (1396)، «بررسی تاریخ‎نگاری مسکویه در تجارب‎الامم با تأکید بر منابع»، تاریخ‎نامۀ ایران بعد از اسلام، 8(14)، 211-233.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 48
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 86


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب