تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,298 |
تعداد مقالات | 15,883 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,116,584 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 14,887,932 |
بررسی رباعیات مولانا بر اساس نظریۀ بینامتنیت ژنت با تکیه بر رباعیات شعرای متقدم | ||
زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
مقاله 6، دوره 77، شماره 249، شهریور 1403، صفحه 98-125 اصل مقاله (1.04 M) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2024.57979.3541 | ||
نویسندگان | ||
رحمان مشتاقمهر1؛ مهناز نظامی عنبران* 2 | ||
1استاد. گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران | ||
2فارغ التحصیل دکتری، زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه شهید مدنی آذربایجان،تبریز،ایران | ||
چکیده | ||
علاوه بر وجود تعداد قابل ملاحظهای از رباعیات شعرای متقدم در میان رباعیات منسوب به مولانا، رباعیاتی نیز در دیوان او یافت میشود که مولانا در سرایش آنها به رباعیات دیگران توجه داشته و از آنها الهام گرفتهاست. او گاه بیت یا مصرعی از یک رباعی را تضمین کرده و در موارد بسیاری نیز به تتبع از ساختار برخی از رباعیات، به استقبال رباعیات شعرای پیش از خود رفتهاست. در این پژوهش با بررسی و مقایسۀ رباعیات مولانا با رباعیات موجود و در دسترس شعرای پیشین، تا حدودی سرچشمهها و منابع الهامگیری و تأثیرپذیری مولانا از رباعیات پیشینیان مشخص گردید. در نقد ادبی معاصر، در زمینۀ رابطۀ یک متن با متون دیگر، این مقوله از رباعیات مولانا در نظریۀ بینامتنیت ژنت در دو حوزۀ بینامتنیت غیر صریح و ضمنی قرار گرفته و با آن قابل انطباق است. مولانا از شعرای متقدم بسیاری در رباعیاتش الهام گرفتهاست، اما در این میان عمدهترین سرچشمههای الهامگیری او در رباعیاتش به شعرایی از قبیل سنایی، اوحدالدین کرمانی، عطار و خیام نیشابوری تعلق دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
بینامتنیت؛ رباعیات مولانا؛ شعرای متقدم؛ متون کهن | ||
مراجع | ||
آذر، اسماعیل ( 1395). «تحلیلی بر نظریههای بینامتنیت ژنتی»، مجلۀ پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، شماره 24 دوره هفتم ، ص.11-31.
آلن، گراهام ( 1380). بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
اخسیکتی، اثیرالدین ( 1337). دیوان، به تصحیح و مقابلۀ رکنالدین همایون فرخ، تهران: انتشارات کتابفروشی رودکی.
اصفهانی، کمالالدین اسماعیل ( 1399). دیوان غزلیات و رباعیّات، تصحیح و تحقیق دکتر محمدرضا ضیاء، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
اهری، عبدالقادر ( 1358). الاقطاب القطبیه او البلغة فی الحکمة، تصحیح محمد تقی دانشپژوه، تهران: انجمن فلسفۀ ایران.
بهاءالدین ولد، محمد ( 1382). معارف، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: طهوری.
بهشتی، احمد ( 1356). رباعینامه، تهران: انتشارات روزنه.
بیلقانی، مجیرالدین ( 1358). دیوان، تصحیح دکتر محمد آبادی، تبریز: مؤسسۀتاریخ و فرهنگ ایران.
جبلی، عبد الواسع ( 1356). دیوان. به اهتمام و تصحیح و تعلیق ذبیحالله صفا، تهران: انتشارات امیرکبیر.
خویی، حسامالدین حسن بن عبدالمؤمن ( 1379). مجموعۀ آثار حسامالدین خویی، به کوشش صغری عباسزاده، تهران: میراث مکتوب.
خیام نیشابوری ( 1367). طربخانه، به اهتمام علامه جلالالدین همایی، چاپ دوم، تهران: موسسۀ نشر هما.
رازی، نجمالدین ( 1389). مرصادالعباد، به اهتمام دکتر محمدامین ریاحی، تهران: علمی فرهنگی.
رحیمی زنگنه، ابراهیم و دیگران (1396). «بازشناسی منبع 38 رباعی منسوب به مولانا در متون ادبی و تاریخی»، دوفصلنامۀ تاریخ ادبیات، دوره 10 شماره دوم. ص.35-48.
سمعانی، شهابالدین احمد بن منصور ( 1384). روحالارواح، به کوشش نجیب مایل هروی، تهران: علمی و فرهنگی.
سنایی غزنوی، ابوالمجدود ( 1388). دیوان. به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: سنایی.
سیفی نیشابوری، علی بن احمد ( 1399). رسائلالعشاق و وسائلالمشتاق، به کوشش جواد بشری، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار.
شروانی، جمال خلیل ( 1375). نزهةالمجالس. تصحیح و تحقیق محمدامین ریاحی، تهران: علمی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا ( 1387). غزلیات شمس تبریز ( دو جلد)، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا ( 1392). زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.
شمس تبریزی، محمدبن علی ( 1385). مقالات شمس تبریزی، تصحیح محمدعلی موحد، تهران: خوارزمی.
شمیسا، سیروس ( 1374). سیر رباعی در شعر فارسی، تهران: فردوس.
صادری، طه ( 1393). نسخهپژوهی رباعیّات مشترک بین خیام و پنج شاعر (عطار، بابا افضل، مولوی، مجد همگر و حافظ)، پایاننامۀ دکترای تخصصی، گروه ادبیّات، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
صباغی، علی ( 1391). «بررسی تطبیقی محورهای سهگانۀ بینامتنیت ژنت و بخشهایی از بلاغت اسلامی»، فصلنامۀ پژوهشهای ادبی، سال نهم، شمارۀ 38، ص. 59-71.
ظهیری سمرقندی، بهاءالدین محمد ( 1349). اغراضالسیاسة فی اعراضالریاسة، به کوشش دکتر جعفر شعار، تهران: دانشگاه تهران.
عطار نیشابوری، فریدالدین ( 1358). مختارنامه، تصحیح، مقدمه و حواشی محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: توس.
عوفی، محمد ( 1359). جوامعالحکایات و لوامعالروایات، (باب چهاردهم از قسم اول)، تصحیح دکتر امیر بانو مصفّا(کریمی)، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عوفی، محمد ( 1324). لباب الالباب، (2جلد) به کوشش ادوارد براون، لیدن: بریل.
عینالقضات همدانی ( 1377). نامههای عینالقضات همدانی، (3جلد)؛ به کوشش علینقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: اساطیر.
عینالقضات همدانی ( 1377). تمهیدات. به کوشش عفیف عسیران، تهران: کتابخانۀ منوچهری.
عینالقضات همدانی ( 1337). لوایح، به تصحیح دکتر رحیم فرمنش، تهران: هنر.
غزالی، احمد ( 1376). مجموعۀ آثار فارسی احمد غزالی، به کوشش احمد مجاهد، تهران: دانشگاه تهران.
غزنوی، سیدحسن ( 1362). دیوان. به تصحیح و مقدمۀ محمد تقی مدرس رضوی، تهران: اساطیر.
فرائدالسلوک ( 1368). به کوشش نورانی وصال و غلامرضا افراسیابی، تهران: پاژنگ.
قاضی اوش. (1354). قرةالعین، به اهتمام امین پاشا اجلالی، تبریز: انجمن استادان زبان و ادبیّات فارسی.
قوچانی، عبدالله ( 1371). اشعار فارسی کاشیهای تخت سلیمان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
قونوی، صدرالدین ( 1364). تبصرةالمبتدی و تذکرةالمنتهی، تصحیح نجفقلی حبیبی، مجلۀ معارف، 2(1). 69-128.
کاشانی، افضلالدین محمد (1311). رباعیّات بابا افضلالدین کاشانی، به اهتمام سعید نفیسی، تهران: کتابخانۀ دانشکده.
کراچی، روحانگیز ( 1397). تاریخ شعر زنان از آغاز تا سدۀ هشتم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کرمانی، اوحدالدین ( 1366). دیوان رباعیّات، به اهتمام احمد ابومحبوب و مقدمۀ محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: سروش.
کمالالدین اسماعیل اصفهانی ( 1399). دیوان، به اهتمام و تصحیح دکتر محمدرضا ضیاء، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار.
لمعةالسراج لحضرةالتاج ( 1348). به کوشش محمد روشن، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
لوئیس، فرانکلین دی (1383). مولوی: دیروز و امروز، شرق و غرب، ترجمۀ فرهاد فرهمندفر، تهران: نشر ثالث.
محمد بن منور ( 1381). اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابوالخیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
مرادی، ارحام؛ وفایی، محمدافشین ( 1395). سفینۀ کهن رباعیّات، تهران: سخن.
مستوفی قزوینی، حمدالله ( 1364). تاریخ گزیده، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
مشتاقمهر، رحمان، و دیگران ( 1400). «مآخذ نویافتۀ 75 رباعی از دیوان کبیر مولانا با تکیه بر نزهة المجالس»، دو فصلنامۀعلمی پژوهشی کهننامۀ ادب پارسی، سال دوازدهم، شمارۀ اول، ص. 296-334.
منهاجالسراج عبدالحیّ ( 1363). طبقات ناصری. تهران: دنیای کتاب.
مولوی، جلالالدین محمد بلخی ( 1371). مکتوبات، به کوشش توفیق سبحانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مولوی، جلالالدین محمد بلخی ( 1363). کلیات شمس یا دیوان کبیر، ج8، با تصحیح و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، تهران: دانشگاه تهران.
مویّد بغدادی، بهاءالدین محمد ( 1385). التوسّل الی الترسّل، به کوشش احمد بهمنیار، تهران: اساطیر.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین ( 1363)،کشفالاسرار و عدةالابرار، به کوشش علیاصغر حکمت، تهران: امیر کبیر.
میرافضلی، سید علی ( 1382). رباعیّات خیام در منابع کهن. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
میرافضلی، سید علی (1394). جنگ رباعی: بازیابی و تصحیح رباعیّات کهن پارسی، تهران: سخن.
میرافضلی، سید علی (1376). «مروارید کرمانی و رباعیّات سرگردان»، مجلۀ معارف، شمارۀ سوم، ص. 24 ـ 36.
میرافضلی، سیدعلی (1379). «رباعیّات اوحدالدین کرمانی در کهنترین منابع»، معارف، 17شمارۀ هفدهم، ص.53-89.
نامور مطلق، بهمن ( 1386). «ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با متون دیگر»، مجلۀ پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ پنجاه و ششم، ص. 83- 98.
نامور مطلق، بهمن ( 1391). «بینامتنیتها»، کتاب تخصصی نقدنامۀ هنر، شمارۀ دوم، ص. 57-84.
نظامی، مهناز و دیگران ( 1399). «ردیابی 35 رباعی منسوب به مولانا در نسخ خطّی و چاپی دیوان سنایی و متون کهنتر»، مجلۀ زبان فارسی و گویشهای ایرانی، دوره پنجم شماره 2، ص. 51-77.
نیشابوری، رضیالدین. (1382). دیوان، به کوشش ابوالفضل وزیرنژاد، مشهد: محقق.
هزار حکایت صوفیان. (1389). به کوشش دکتر احمد خاتمیپور، تهران: سخن.
یغمور، محمد ( 1396). سفینۀ ترمد، به کوشش امید سروری و همکاری سید باقر ابطحی، تهران: انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار.
نسخ خطی:
الاقطاب القطبیة یا البلغة فی الحکمة، نسخۀ شمارۀ 777، قطبالدین ابوالفضایل عبدالقادر بن حمزه بن یاقوت اهری، (کتابت 666)، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
جنگ اشعار، نسخۀ شمارۀ 900، ( اواخر قرن 7 یا اوایل قرن 8) کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
دیوان عبدالواسع جبلی، نسخۀ شمارۀ 2/248، (کتابت699ق)، کتابخانۀ موقوفۀ مرحوم مجتبی مینوی.
سفینۀ تبریز، نسخۀ شمارۀ 14590،ابوالمجد محمد بن مسعود تبریزی، (کتابت 721-723ق) کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مجموعۀ اشعار، نسخۀ شمارۀ 275 (681ق)، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
مجموعۀ اشعار، نسخۀ شمارۀ 1/8284، دیوان رضیالدین نیشابوری، کتابخانۀ مجلس شورا، (کتابت 1260 ق)
مجموعۀ اشعار، نسخۀ شمارۀ 270 (686ق) کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
مجموعۀ اشعار و مراسلات، شمارۀ 487 کتابخانۀ لالا اسماعیل ترکیه، و میکروفیلم شمارۀ 573ف، (کتابت نیمۀ اول سدۀ هشتم)،کتابت محمد بن حیدر حسینی عبدالکریم بن اصیل جاربردی، حمزۀ بن عبدالله طواشی، محمد بن عبدالرزاق، عبدالمجیب بن محمد بن عفیف اصفهانی و حاجی محمد گویندۀ تبریزی. یک انجامۀ آن به سال 727ق است. کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
مجموعۀ اشعار فارسی، نسخۀ شمارۀ 2051 کتابخانۀ ایا صوفیه، میکرو فیلم شمارۀ 108ف، به خط محمود ابن احمد سراج تبریزی، (کتابت 730ق)، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
مطالعالایمان، میکرو فیلم شمارۀ 2/557 ف، منسوب به صدرالدین قونوی (در نسخه اوحدالدین نوشته شده)، (کتابت: 660ق)، به خط علی بن سلیمان بن یونس قونوی معلم، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 233 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 69 |