آمار
| تعداد نشریات | 44 |
| تعداد شماره‌ها | 1,323 |
| تعداد مقالات | 16,270 |
| تعداد مشاهده مقاله | 52,954,431 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,625,017 |
لطایف فی الاصول کهن‌ترین دانشنامۀ منظوم فارسی از اواخر قرن هفتم ق | ||
| زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
| مقاله 10، دوره 76، شماره 248، اسفند 1402، صفحه 181-196 اصل مقاله (843.35 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2024.53468.3385 | ||
| نویسندگان | ||
| نسیم عظیمی‌پور1؛ علی محمدی* 2 | ||
| 1دانش آموختۀ دکتری، پژوهشگر فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران | ||
| 2گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
| چکیده | ||
| لطایف فی الاصول (تاریخ تألیف: 696 هجری قمری) از محمد بن محمد مرغینانی معروف به شمس دبیران کهن‌ترین دانشنامۀ منظوم فارسی است که به دست ما رسیده است. این منظومۀ 4897 بیتی در دو موضوعِ اصلی «علم اصول» (شامل معرفت صفات و افعال حق و نبوّت انبیا) و «اصول اشعار» (شامل صنایع ادبی، عروض و قافیۀ فارسی) سروده شده است. مؤلف که از ادبا و علمای اهل سنّتِ ماوراءالنهر بوده، این منظومه را پس از اقامت ده‌ساله در آسیای صغیر در سنین پیری برای ارشاد فرزندان خویش ساخته و به وزیر مقتدر ایلخانی، صدرالدین احمد خالدی زنجانی ملقّب به صدر جهان (متوفی رجب 697) تقدیم داشته است. در مقالۀ حاضر یگانه نسخۀ خطی این کتاب که به خط شاعر است، خود شاعر، مهدی‌الیه کتاب و موضوعات و علوم مطروحه در آن معرفی شده است. لطایف فی الاصول مرجعی است برای آگاهی از تنوّعات نسبی و سنن گاه متفاوت در طبقه‌بندی علوم، به‌ویژه علوم دینی، و سیر تحوّلات آن در میان دانشمندان اسلامی. تمرکز این مقاله اما بر وجوه ادبی متن است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شعر فارسی در آسیای صغیر؛ لطایف فی الاصول؛ صنایع ادبی؛ علم عروض و قافیه؛ محمد مرغینانی | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابن ابی‌الوفاء القرشی، محیی‌الدین ابی‌محمد عبدالقادر (1413ق). الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّۀ. تحقیق عبدالفتاح محمد الحلو، الجزء الثانی، الجیزة، هاجر للطباعة والنشر والتوزیع والإعلان، الطبعة الثانیة.
ابوعلی سینا (1331). الهیاتِ دانشنامۀ علائی. با مقدمه و حواشی و تصحیح محمد معین، تهران، انجمن آثار ملّی.
ابهری، اثیرالدین (بی‌تا). تنزیل الافکار فی تعدیل الاسرار. نسخۀ خطی شمارۀ 2662 مجموعۀ نور عثمانیه در کتابخانۀ سلیمانیه در استانبول، مورّخ 657ق.
اقبال، عباس (1388). تاریخ مغول. از حملۀ چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران، امیرکبیر، چاپ نهم.
جوینی، عطاملک (1911م). تاریخ جهانگشای. به سعی و اهتمام و تصحیح محمد قزوینی، جلد اول، لیدن، بریل.
راشکی علی‌آباد، جواد و جواد عباسی (1393). «همایون‌نامه، تاریخ منظوم زجاجی (بررسی نسخه‌شناختی و تاریخی اثر و محتوای آن)». جستارهای نوین ادبی، ش 187، زمستان.
رشیدالدین وطواط (۱۳۶۲). حدایق‌السحر فی دقایق‌الشعر. به تصحیح و اهتمام عباس اقبال، تهران، کتابخانۀ طهوری و کتابخانۀ سنایی.
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقایق غوامض‌التنزیل. نسخۀ شمارۀ 15518 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، مورّخ 740ق.
سفینۀ کهن رباعیات (1395). تصحیح و تحقیق ارحام مرادی و محمد افشینوفایی، تهران، سخن.
شمس قیس رازی (1338) (تاریخ مقدمه). المعجم فی معاییر اشعارالعجم. به تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، با مقابله و تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.
صفری آق‌قلعه، علی و نفیسه ایرانی (۱۳۹۵). کهن‌ترین فرهنگ‌نامۀ فارسی دانش استیفا: تصحیح و تحلیل بخش لغات و مصطلحات المرشد فی الحساب. تهران، میراث مکتوب.
قرشی، جمالالدین ابوالفضل محمد (1382). عراضة‌العروضیّین. به کوشش محسن ذاکرالحسینی، ضمیمۀ شمارۀ 13 نامۀ فرهنگستان، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
مرغینانی، محمد بن محمد، لطایف فی الاصول. نسخۀ خطی شمارۀ 4073 مجموعۀ فاتح در کتابخانۀ سلیمانیه در استانبول، مورّح 696ق.
ناصرالدین منشی کرمانی (1364). نسائم‌الاسحار من لطائم‌الاخبار. به تصحیح و مقدمه و تعلیق میرجلالالدین حسینی ارموی (محدث)، تهران، اطلاعات.
نصیرالدین محمد بن محمد طوسی (1389). معیارالاشعار. تصحیح محمد فشارکی، تهران، میراث مکتوب.
وصاف‌الحضره (1269ق). کتاب مستطاب وصاف‌الحضرة، به اهتمام محمدمهدی ارباب اصفهانی، بمبئی.
یواقیت العلوم و دراری النجوم (1345). به تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
Джамал ал-Карши; ал-Мулхакат би-с-сурах = الملحقات بالصراح ; вед., пер. с арабско-персидского, комм., текст, факсимиле Ш. Х. Вохидов, введ., пер. с арабско-персидского, комм., текст, факсимиле Б. Б. Аминов; Институт востоковедения им. Р.Б. Сулейменова. - Алматы: Дайк-пресс, 2005.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 270 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 186 |
||