آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,386 |
| تعداد مقالات | 16,980 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,654,865 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 17,235,963 |
سنجش شاخص‌های شکوفایی شهری در شهرهای میانه اندام ایران (مطالعه موردی: شهر زنجان) | ||
| جغرافیا و برنامه‌ریزی | ||
| دوره 28، شماره 90، 1403، صفحه 62-46 اصل مقاله (1.12 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/gp.2023.58116.3183 | ||
| نویسندگان | ||
| احمد اسدی* 1؛ محسن احدنژاد2 | ||
| 1گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بزرگمهر قائنات، قاین، ایران | ||
| 2دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران | ||
| چکیده | ||
| امروزه، با توجه به رشد فزاینده‌ی جمعیت شهرها، مسائل و مشکلات متعددی دامن‌گیر شهرها شده است. بدین منظور سازمان اسکان بشر به‌منظور مواجهه با این مسائل و مشکلات و تحقق پایداری شهرها، رویکرد شکوفایی شهری را با تأکید بر پنج بعد بهره‌وری، توسعه‌ی زیرساخت‌ها، کیفیت زندگی، برابری و مشارکت اجتماعی و پایداری محیط‌زیست مطرح کرده است. با توجه به تأثیر رابطه‌ی شکوفایی شهری و توسعه‌ی پایدار، هدف از تحقیق حاضر سنجش شاخص‌های شکوفایی شهری در شهر زنجان می‌باشد. در این راستا، روش تحقیق آمیخته (کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی-اکتشافی است. به‌منظور تحلیل داده‌ها نیز از معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس با روش حداقل مربعات جزئی در نرم‌افزار Smart-pls استفاده شده است. همچنین جامعه‌ی آماری تحقیق شامل مدیران شهری، نخبگان دانشگاهی و کارشناسان مسائل شهری زنجان است که با توجه به مشخص نبودن تعداد جامعه‌ی آماری، با استفاده از روش کوهن در سطح اطمینان 95 درصد، حجم نمونه 100 نفر تعیین گردیده که دسترسی به آنها بر مبنای الگوی غیرتصادفی هدفمند می‌باشد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بیشترین مطلوبیت در بین شاخص‌های شکوفایی شهری در شهر زنجان مربوط به شاخص‌های بهره‌وری و زیرساخت‌ها می‌باشد. همچنین از بین 25 متغیر مورد بررسی تنها 5 متغیر «دسترسی مناسب به انواع خدمات اساسی (آب، برق، گاز و تلفن)، امنیت پایدار فردی و اجتماعی برای تمامی گروه‌های سنی-جنسی، تراکم جمعیت مناسب در سطوح مختلف شهر، دسترسی به مساکن بادوام و جمع‌آوری و دفع مناسب زباله‌ها و فاضلاب شهری» دارای ارزش آماره‌ی بالاتری از 96/1 بوده و در وضعیت مطلوب قرار داشته‌اند. | ||
تازه های تحقیق | ||
شکوفایی شهری، رویکردی نوین و اساسی برای تبیین چشم‌انداز و مسیر تحقق توسعه و نمونه‌ی خاص‌تر آن یعنی پایداری در شهرهای امروزی محسوب می‌گردد که با مشکلات عدیده‌ای در ابعاد مختلف روبه‌رو می‌باشند. از طرفی مفهوم این رویکرد ارتقاءدهنده‌ی یک الگو یا مدل جدید از طراحی شهری بر مبنای نظریات جهانی و در عین حال تطابق‌پذیر با شرایط، ماهیت و پویایی‌های زمینه‌ای و محلی است. بنابراین شکوفایی شهری عملکردی دوگانه دارد، اولاً به‌عنوان بستری برای مقایسه‌پذیری عمل می‌کند که در آن شهرها می‌توانند وضعیت خود را نسبت به شاخص‌های ارائه‌شده توسط مرکز اسکان بشر ملل متحد ارزیابی کنند؛ ثانیاً به‌عنوان ابزار سیاست استراتژیک عمل می‌کند که در آن داده‌ها و اطلاعات با نیازهای محلی متناسب سازگار می‌شوند و برای سنجش پیشرفت و شناسایی نقص در ابعاد مختلف رفاه استفاده می‌گردد. با توجه به ضرورت تحقق شاخص‌های این رویکرد در شهرها به‌منظور تحقق پایداری و نیاز به ظرفیت‌سنجی شهرها در راستای برنامه‌ریزی استراتژیک، هدف از تحقیق حاضر ارزیابی تحقق‌پذیری شاخص‌های شکوفایی شهری در شهر زنجان بوده است. بررسی‌های به‌عمل آمده در شهر زنجان حاکی از آن است که این شهر از منظر شاخص‌های شکوفایی شهری در وضعیت نامطلوبی می‌باشد. عدم کارایی نظام مدیریت شهری، عدم آموزش شهروندان و ارتقاء مهارت‌های آنها، عدم توزیع فضایی مناسب انواع خدمات و امکانات شهری، عدم تأکید بر هوشمندسازی شهر در ابعاد مختلف، سطح پایین کیفیت زندگی و سرزندگی و هویتمندی فضاهای شهر، توزیع ناعادلانه‌ی امکانات، منابع و منافع در سطح شهر و گسترش گروه‌های آسیب‌پذیر و بافت‌های فرسوده و غیررسمی و همچنین ناپایداری محیط‌زیست شهری ازجمله مهمترین علل عدم تحقق شکوفایی شهری در زنجان می‌باشد. بنابراین ضروری است در ابعاد 5گانه‌ی شکوفایی شهری به کاربست اصول زیر اقدام نمود: الف) بهره‌وری بهره‌وری در وهله‌ی اول رشد اقتصادی و افزایش اشتغال را مورد هدف قرار داده و در وهله‌ی دوم بر ارتقاء کارایی در ابعاد مختلف تأکید می‌کند. به عبارتی در این بعد بایستی با تنوع‌بخشی به اقتصاد و کسب‌وکارها، ارتقاء مهارت‌های شهروندی از طریق آموزش مناسب شهروندان، بهره‌مندی از سازه‌ها و اصول مقاوم در معماری بناها، ایجاد و طراحی فضاهای شهری مناسب در راستای ایجاد احساس آرامش و بسترسازی تعاملات اجتماعی، بهره‌مندی از افراد باصلاحیت دانشی در نظام مدیریتی و شفافیت و پاسخگویی در عملکردهای مختلف مقدمات شکوفایی شهری را فراهم نمود. ب) زیرساخت‌ها در راستای تحقق شکوفایی شهری، توسعه‌ی زیرساخت‌ها و خدمات استاندارد از ضروریات اساسی می‌باشد. در این بعد بایستی به هوشمندسازی عملکردهای مختلف، افزایش سرانه‌های کاربری‌ها و ارتقاء آنها، توسعه‌ی حمل‌ونقل سبز و ایجاد مسیرهای مناسب پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری و نظارت مستمر بر خدمات مختلف و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها در بازه‌های زمانی مشخص اقدام نمود. ج) کیفیت زندگی در راستای تحقق شاخص کیفیت زندگی می‌توان به اقدامات گسترده‌ای دست زد. علاوه بر ارتقاء ابعاد دیگر شکوفایی شهری، ارتقاء فضاهای شهری بر مبنای همه‌شمولی از نظر گروه‌های سنی-جنسی، تحقق امنیت پایدار در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست‌محیطی، طراحی مناسب فضاهای عمومی به‌منظور افزایش هویت فضاها و ارتقاء حس تعلق مکانی و افزایش سرزندگی فضاهای شهری ضروری می‌باشد. د) برابری و مشارکت عدات‌محوری در ابعاد مختلف یکی از ضعف‌های اساسی در نظام مدیریت شهری ایران و زنجان محسوب می‌گردد. عدم توجه به الگوی شهر فراگیر و نیازسنجی گروه‌های مختلف جنسی و سنی از یک‌سو و همچنین در حاشیه قرار گرفتن گروه‌های کم‌درآمد و آسیب‌پذیر از مسائل و مشکلات اساسی شهر زنجان می‌باشد. بنابراین عدالت‌محوری در توزیع انواع امکانات فرهنگی، تفریحی و آموزشی راهکاری در جهت جذب و تشویق مشارکت شهروندان در اداره‌ی بهتر شهر، شناسایی افراد آسیب‌پذیر و ارائه‌ی برنامه‌هایی در راستای توانمندسازی آنها و ایجاد سازوکاری برای مشارکت شهروندان در نظام اداره‌ی شهر ضروری به‌نظر می‌رسد. ه) پایداری محیط‌زیست در راستای پایداری محیط‌زیست و جلوگیری از آلایندگی و تخریب محیط‌زیست نیاز به ایجاد قوانین الزام‌آور در راستای برخورد با عوامل تخریب محیط زیست طبیعی، هوشمندسازی عملکردهای حمل‌ونقل و خدمات شهری به‌منظور کاهش تردد وسایل نقلیه و جلوگیری از آلودگی هوا، صدا و ... احساس می‌گردد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| توسعه‌ی پایدار؛ شکوفایی شهری؛ مدل حداقل مربعات جزئی؛ شهر زنجان | ||
| اصل مقاله | ||
|
امروزه، با توجه به رشد فزاینده‌ی جمعیت شهرها، مسائل و مشکلات متعددی دامن‌گیر شهرها شده است. بدین منظور سازمان اسکان بشر در راستای مواجهه با این مسائل و مشکلات و تحقق پایداری شهرها، رویکرد شکوفایی شهری را با تأکید بر پنج بعد بهره‌وری، توسعه‌ی زیرساخت‌ها، کیفیت زندگی، برابری و مشارکت اجتماعی و پایداری محیط‌زیست مطرح کرده است. با توجه به تأثیر رابطه‌ی شکوفایی شهری و توسعه‌ی پایدار، هدف از تحقیق حاضر ارزیابی تحقق‌پذیری شاخص‌های شکوفایی شهری در شهر زنجان می‌باشد. در این راستا، روش تحقیق آمیخته (کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی-اکتشافی است. به‌منظور تحلیل داده‌ها نیز از معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس با روش حداقل مربعات جزئی در نرم‌افزار Smart-pls استفاده شده است. همچنین جامعه‌ی آماری تحقیق شامل مدیران شهری، نخبگان دانشگاهی و کارشناسان مسائل شهری زنجان است که با توجه به مشخص نبودن تعداد جامعه‌ی آماری، با استفاده از روش کوهن در سطح اطمینان 95 درصد، حجم نمونه 100 نفر تعیین گردیده است که دسترسی به آنها بر مبنای الگوی غیرتصادفی هدفمند می‌باشد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بیشترین تحقق‌پذیری در بین شاخص‌های شکوفایی شهری در شهر زنجان مربوط به شاخص‌های بهره‌وری و زیرساخت‌ها می‌باشد. همچنین از بین 25 متغیر مورد بررسی تنها 5 متغیر «دسترسی مناسب به انواع خدمات اساسی (آب، برق، گاز و تلفن)، امنیت پایدار فردی و اجتماعی برای تمامی گروه‌های سنی-جنسی، تراکم جمعیت مناسب در سطوح مختلف شهر، دسترسی به مساکن بادوام و جمع‌آوری و دفع مناسب زباله‌ها و فاضلاب شهری» دارای ارزش آماره‌ی بالاتری از 96/1 بوده‌اند و تحقق یافته‌اند. | ||
| مراجع | ||
|
احدنژاد، محسن و حاضری، صفیه. (1399). رتبه‌بندی نواحی شهری بر اساس شاخص‌های کالبدی شکوفایی شهری (مطالعه موردی: شهر تبریز). جغرافیا و توسعه‌ی فضای شهری، 7(13)، 148-125.
اکبری، محمود. (1401). سنجش توسعه‌ی پایدار اجتماعی در کلان‌شهرهای ایران با استفاده از تکنیک‌های آیداس و میرکا. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 26(79)، 259-239.
بوچانی، محمدحسین و قادری، علی. (1397). شکوفایی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جهانی، داریوش؛ نظم‌فر، حسین، معصومی، محمدتقی و صمدزاده، رسول. (1401). ارزیابی و سنجش شاخص‌های شکوفایی شهری در شهر اردبیل. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 13(51)، 18-1.
رهسپار طلوعی، غزاله؛ حبیب، فرح و سادات سعیده زرآبادی، زهرا. (1398). سنجش کیفیت زندگی در محله‌ی نارمک تهران بر اساس مدل توسعه‌یافته‌ی شاخص شکوفایی شهری (CPI-QL). مطالعات محیطی هفت حصار، 8(29)، 76-65.
علوی، سعیده؛ نظم‌فر، حسین و عشقی چهاربرج، علی. (1399). ارزیابی و سنجش شاخص‌های شکوفایی شهری (CPI) در کلان‌شهر تهران. برنامه‌ریزی فضایی، 10(38)، 97-77.
فرج‌الهی، عاطفه؛ پورمحمدی، محمدرضا، حیدری چیانه، رحیم و مختاری، داود. (1401). تحلیل تطبیقی زیست‌پذیری شهری با تأکید بر شاخص‌های کالبدی مناطق ده‌گانه‌ی کلان‌شهر تبریز. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 26(81)، 189-173.
گرمسیری‌نژاد، سروش؛ خرم‌بخت، احمدعلی و موغلی، مرضیه. (1401). تدوین الگوی تحقق‌پذیری توسعه‌ی پایدار برمبنای شاخص‌های شکوفایی شهری (نمونه موردی: شهر جدید عالیشهر). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 12(45)، 204-189.
محتشمی، نگار؛ مهدوی‌نژاد، محمدجواد و بمانیان، محمدرضا. (1395). عوامل رشد و موانع بازدارنده‌ی شکوفایی شهری. دومین کنفرانس بین‌المللی یافته‌های نوین پژوهشی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری. تهران، کنفدراسیون بین‌المللی مخترعان جهان (IFIA)، دانشگاه جامع علمی کاربردی.
محمودزاده، حسن؛ نعیمی پیوستی، ابولفضل و مسعودی، حسن. (1400). تحلیل تبعات محیط‌زیستی توسعه‌ی شهر سردرود و الحاق آن به مادرشهر تبریز با رویکرد آینده‌نگاری. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 25(75)، 222-207. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 497 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 140 |
||