آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,418 |
| تعداد مقالات | 17,436 |
| تعداد مشاهده مقاله | 56,208,701 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 18,535,217 |
کَوَرستان یا گَوِستان (پژوهشی در خصوص نام ماوراءالنّهر در شاهنامه) | ||
| زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
| مقاله 5، دوره 76، شماره 247، 1402، صفحه 89-106 اصل مقاله (1.09 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2023.56319.3478 | ||
| نویسنده | ||
| محمدحسن جلالیان* | ||
| گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تبریز. تبریز. ایران | ||
| چکیده | ||
| در سه داستان از شاهنامۀ فردوسی از سرزمینی در نواحی شمال شرقی ایران در حدود ماوراءالنهر یاد شده، که نام آن در دست‌نویسهای موجود به صورتهای گوناگونی ضبط شده است و مصححان شاهنامه و پژوهندگان جغرافیای آن در انتخاب از بین این صورت‌ها با یکدیگر اتفاق نظر ندارند. از بین رفتن صورت اصلی نام این سرزمین و ثبت مغشوش و نادقیق آن در متون پهلوی و وجود صورتهای متشابه آن در سرزمینهای شرقی و شمال شرقی ایران در منابع تاریخی و جغرافیایی پس از اسلام و نیز برداشت‌های نادرست و متناقض از گسترۀ جغرافیایی این ناحیه، علّت‌های اصلی گزینش‌های متفاوت مصحّحان شاهنامه گردیده‌اند. برخی از صورتهای منتخب یا پیشنهادی برای نام این سرزمین کورشان، کوشان، کروشان، کهستان، کورستان و کوی‌ساران‌اند. در این نوشتار با دقّت در جزئیّات داستان‌هایی که نام این سرزمین در آنها به کار رفته و نیز بهره‌گیری از آثار ایرانی باستان و متون فارسی میانه، خوانشی متفاوت از قرائت‌هایی که پیشتر مطرح شده‌اند و از پشتوانۀ برخی از دستنویس‌ها نیز برخوردار است، به شکل گَوِستان ارائه خواهد شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شاهنامه؛ جغرافیای تاریخی؛ ماوراءالنّهر؛ سغد؛ گَوِستان | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌اثیر، عزالدین ابی‌الحسن (۱۹۶۵)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
ابن‌بطوطه (۱۹۹۷) رحله ابن‌بطوطه (تُحْفَةَ النُّظّارْ فی غَرائِبَ الأمْصارْ و عَجائِبَ الأسْفارْ)، ویراستۀ عبدالهادی التازی، رباط، اکادمیه المملکه المغربیه.
ابن‌حوقل، محمد (۱۹۳۸-۱۹۳۹) صورة‌الأرض، تصحیح جِی. اچ. کرامرس، لیدن: بریل.
ادریسی، محمد بن محمد (۱۹۸۹) نزهة‌المشتاق فی إختراق الآفاق، بیروت، عالم الکتب.
اصطخری، إبراهیم (۱۹۲۷) مسالک‌الممالک، تصحیح ام. جِی دوخویه، لیدن، بریل.
انوری، حسن (۱۳۸۹)، «ایران در شاهنامه»، بخارا، ش. ۷۷ و ۷۸، صص 32-42.
بلاذری (۱۹۸۸) فتوح‌البلدان، بیروت، مکتبه الهلال.
بنداری، الفتح‌بن علی (۱۹۳۲)، الشاهنامه، تصحیح و تعلیق و مقدمه عبدالوهاب عزام، 2 جلد، قاهره: مطبعه دارالکتب المصریه.
بهار، مهرداد، (1369)، بندهش، تهران: توس.
جلالیان چالشتری، محمدحسن (1395)، «سغد چگونه هفت‌آشیان شد؟ تحلیل زبانیـ خطی نام سرزمین سغد در متون پهلوی»، پژوهش‌های ایرانشناسی، سال 6، شمارۀ 1، صص 21-34.
حدودالعالم من المشرق الی المغرب (۱۳۶۲) تصحیح منوچهر ستوده، تهران، طهوری.
خالقی مطلق، جلال (1380)، «نکاتی بر ملاحظاتی»، ایرانشناسی، سال 13، شمارۀ 2، صص 325-344.
دست‌نویس شاهنامۀ فردوسی همراه با خمسۀ نظامی مربوط به سدۀ ۸ هجری قمری (معروف به شاهنامهٔ سعدلو)، چاپ عکسی از روی نسخۀ متعلق به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، با مقدمهٔ فتح‌الـله مجتبایی.
دست‌نویس مکتبه الشرقیه وابسته به دانشگاه سن‌ژوزف بیروت، به نشان NC. 43، حدود ۷۰۰ قمری. (س‌ژ).
دیاکونوف، میخائیل میخائیلوویچ (1380)، تاریخ ایران باستان، ترجمۀ روحی ارباب، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1377)، تاریخ مردم ایران، ایران قبل از اسلام، تهران: امیرکبیر
سیدی فرخد، مهدی (1400)، فرهنگ جغرافیایی تاریخی شاهنامه، تهران، نشر نی.
شاپورشهبازی، علیرضا (1380)، «ملاحظاتی دربارۀ برخی نام‌های یادشده در شاهنامه»، ایرانشناسی، سال 13، شمارۀ 2، صص. 316-324.
طبری، ابی‌جعفر محمد بن جریر (بی تا)، تاریخ‌الطبری، تاریخ‌الامم والملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، 11 جلد، بیروت: بی نا
فرای، ریچارد نلسون (1377)، میراث باستانی ایران، ترجمۀ مسعود رجب‌نیا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فرای، ریچارد نلسون (1383)، «تاریخ سیاسی ایران در دورۀ باستان»، تاریخ ایران، پژوهش دانشگاه کمبریج، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمۀ حسن انوشه، ج3 ، قسمت اول، صص217-276، تهران: امیرکبیر.
فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۵۳)، شاهنامه، تصحیح ژول مول، هفت جلد، چاپ اوّل، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۹۳)، شاهنامه، پیرایش جلال خالقی‌مطلق، دو جلد، تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم (۱۹۶۰- ۱۹۷۱)، شاهنامه، متن انتقادی، تحت‌نظر عبدالحسین نوشین، مسکو: ادارۀ دانش، شعبۀ ادبیات خاور.
فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۸۶)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی‌مطلق، هشت جلد، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
فسایی، میرزا حسن حسینی (1382) فارسنامۀ فسایی، تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
قدامة بن جعفر (1981) الخراج و صناعة‌الکتابه، ویراستۀ محمدحسین الزبیدی، بغداد: دار الرشید للنشر.
کاشغری، محمود بن حسین بن محمد (1333-1335 ه. ق.)، دیوان لغات‌الترک، استانبول: مطبعه عامره.
کریستن‌سن، آرتور (1377)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.
کزّازی، میرجلال‌الدین (1390)، نامۀ باستان، ویرایش و گزارش شاهنامهٔ فردوسی، نه جلد. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
گردیزی، عبدالحیّ بن ضحاک (1363)، زین‌الأخبار، تصحیح و تحشیه و تعلیق عبدالحیّ حبیبی، تهران: دنیای کتاب.
گیرشمن، رومن (1375)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمۀ محمد معین، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مسعودی، علی بن حسین (بی تا)، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، تصحیح محمد محیی‌الدین عبدالحمید، 4 جلد، بیروت: دارالمعرفه.
مقدسی، محمد (1877) أحسن‌التقاسیم فی معرفةالاقالیم، تصحیح ام. جِی. دخویه، لیدن: بریل.
یاقوت حموی، ابوعبدالله (1995)، معجم‌البلدان، بیروت: دار صادر.
یعقوبی، احمد ابن ابی‌یعقوب (2002)، البلدان، ویراستۀ محمد امین ضنّاوی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
Agostini, D. & S. Thrope, (2020), The Bundahišn, The Zoroastrian Book of Creation, Oxford: Oxford University Press.
Anklesaria, B. T., (1956), Zand-Ākāsīh Iranian or Greater Bundahišn, Bombay: Published for the Rahnumae Mazdayasnan Sabha by its Honorary Secretary Dasur Framroze A. Bode.
Azarnouche, S., (2013), Husraw ī Kawādān ud Rēdag-ē, Khosrow Fils de Kawād et un Page, Paris: Association pour l’Avancement des Études Iraniennes.
Bailey, H., (1932), “Iranian Studies I”, Bulletin of the School of Oriental Studies, vol. 6, pp. 945-955.
Bailey, H., (1935), “Iranian Studies iv”, Bulletin of the School of Oriental Studies, vol. 7, pp. 755-778.
Bartholomae, Ch., (1904), Altiranisches Wörterbuch, Strassburg: Verlag von Karl J. Trübner.
Bosworth, C. E., https://www.iranicaonline.org/articles/mawara-al-nahr
Dastoor Hoshang Jamasp, (1907), Avesta text with Pahlavi translation and commentary, and glossarial index, 2 vol.s, Bombay: Govt. Central Book Depot
Gershevitch, I., (1959), The Avestan Hymn to Mithra, Cambridge: Cambridge University Press.
Herzfeld, E., (1930), Archeologische Mitteilungen aus Iran, Band II, Berlin: Verlag von Dietrich Reimer.
Ḥudūd al-ʾĀlam, “The Regions of the World,” a Persian Geography 372 A.H./982 A.D., translated and explained by V. Minorsky, edited by C. E. Bosworth, London, 1970.
Humbach, H., (1985), “About Gōpatšāh, His Country, and the Khwārezmian Hypothesis”, Acta Iranica 24, pp. 327-334.
Markwart, J., (1938), Wehrot und Arang, Untersuchungen zur mythischen und geschichtlichen Landerkunde von Ostiran, Leiden: Brill. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 455 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 484 |
||