آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,405 |
| تعداد مقالات | 17,242 |
| تعداد مشاهده مقاله | 55,680,731 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 17,862,709 |
واکاوی نظریه حقوق شهرندی در باز تولید فضای عمومی شهر براساس نیازمندی گروه های آسیب‌پذیر ( مطالعه موردی: شهر زنجان) | ||
| جغرافیا و برنامه‌ریزی | ||
| دوره 28، شماره 88 - شماره پیاپی 89، 1403، صفحه 462-444 اصل مقاله (1.04 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/gp.2023.54145.3059 | ||
| نویسندگان | ||
| داریوش جهانی1؛ مجید حضرتی2؛ محمدتقی حیدری* 3؛ جعفر مهدیون4 | ||
| 1عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور. تهران. ایران | ||
| 2دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه زنجان،زنجان،ایران. | ||
| 3استادیار دانشگاه زنجان،زنجان،ایران. | ||
| 4کارشناس ارشددانشگاه آزاد زنجان،زنجان،ایران. | ||
| چکیده | ||
| ساماندهی و تولید فضا براساس رعایت اصل حقوق شهروندی یکی از نیازهای اساسی در برنامه‌ریزی و طراحی شهری است. فضاهای شهری در وهله اول باید توانایی پذیرش افراد و تامین خدمات رفاهی تمام اقشار جامعه با توانمندی‌ها و ضعف‌های متفاوت را داشته باشد. اهمیت ارج نهادن بر اقشار آسیب‌پذیر شهر و نقش معلولان در ساخت و تربیت اجزا کوچک‌تر جامعه نشان از ضرورت توجه به حق معلولین در شهر دارد. تحقیق حاضر با روش پیمایشی-تحلیلی، بدنبال واکاوی نظریه حقوق شهرندی در باز تولید فضای شهر براساس نیازمندی گروه‌های آسیب‌پذیر در شهر زنجان است. گردآوری داده‌ها با مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای انجام شد. جامعه آماری شامل معلولین شهر زنجان به تعداد 5560نفر است، که با نمونه‌گیری کوکران 359نفر انتخاب گردید. برای تحلیل داده‌ها نیز از آزمون تحلیل واریانس، روش حداقل مربعات جزئی با کمک نرم‌افزار SPSS.19، Smart PLS.3 استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان داد که، میانگین رضایت جامعه آماری از شاخص حقوق شهروندی برابر 94/2 است. همچنین، براساس تحلیل واریانس، در شاخص «نوع معلولیت»، بین گروه‌های مختلف در زمینه وضعیت حقوق شهروندی اختلاف نظر وجود دارد. چراکه فضاهای عمومی شهر براساس انواع معلولیت شهروندان مناسب‌سازی نشده است. همچنین، ضریب تحلیل مسیر برای تاثیر حق استفاده از فضای شهری بر مولفه حقوق شهروندی برابر 802/0 و تاثیر حق مشارکت برابر 824/0 است. در نتیجه، طراحی شهر بر مبنای حق استفاده از فضای شهری و حق مشارکت تاثیر مطلوبی بر مولفه حقوق شهروندی دارند و با تقویت این دو مولفه می توان فضای شهری مطلوب و متناسب با نیازهای معلولین ایجاد نمود. | ||
تازه های تحقیق | ||
در بحث ساماندهی فضاهای شهر و تولید فضا براساس نیاز شهروندان و رعایت اصل حقوق شهروندی این موضوع مطرح است که فضا و محیط های شهری در وهله اول باید توانایی پذیرش افراد و تامین خدمات رفاهی و آسایش تمام اقشار مختلف جامعه با توانمندی‌ها و ضعف های متفاوت را داشته باشد. در غیر این صورت، محیط شهر به‌صورت سلیقه‌ای و براساس اصل تنازع بقا برنامه ریزی و سازماندهی می‌گردد، و به‌مرور جامعه به سمت محله بندی اکولوژیک و شکل گیری طبقات اجتماعی-اقتصادی متضاد حرکت خواهد کرد. این رویه برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه بویژه معلولین نامطلوب خواهد بود. در این رابطه، فراهم نبودن زیرساخت های لازم برای افراد معلول و کم‌توان جسمی و حرکتی، دسترسی آنان به امکانات شهری را با مشکل مواجه می‌کند و نابسامانی فضاهای شهری و عدم انطباق آن با نیازها و خواسته‌های این افراد سبب منزوی شدن آنها شده است. بررسی ها نشان می‌دهد با اینکه فضاهای عمومی شهر زنجان برای حضور اقشار آسیب‌پذیر (بویژه معلولین) مناسب‌سازی شده است. اما هنوز به وضعیت استاندارد و فراگیر نرسیده، است. لذا شرایط موجود نیازمند برنامه ریزی برای بازطراحی فضاهای عمومی کل شهر است. بنابراین، در حال حاضر به نظر می‌رسد حقوق شهروندی در شهر زنجان امر مغفولی در برنامه ریزی و مدیریت شهری بوده است. بررسی جامعه آماری با آزمون تحلیل واریانس نیز نشان داد که شهروندان معلول با نوع معلولیت متفاوت، درک واحدی از وضعیت شاخص حقوق شهروندی در شهر زنجان ندارند. و گروه‌های مختلف «نابینا؛ ناشنوا؛ اختلال گفتار؛ قطع دست؛ نقص دست؛ قطع پا؛ نقص پا؛ نقص تنه؛ معلول چند نقص» معتقدند که فضای عمومی شهر بر اساس ناتوانی های جسمانی شهروندان بویژه معلولین طراحی و مناسب‌سازی نشده است. و هر یک از این گروه‌ها، نظرات متفاوتی نسبت به سطح زندگی شهری دارند. بنابراین، عدم برخورداری از حق شهروندی در بین معلولین ساکن در شهر زنجان، یکی از جلوه‌های آشکار نقض حقوق شهروندی است. همچنین، بررسی شاخص‌های حقوق شهروندی و میزان تاثیرگذاری هر کدام بر فضای شهری با آزمون تحلیل مسیر نیز نشان داد که، مقدار اثر کل مولفه حق استفاده از فضای شهری بر مولفه حقوق شهروندی برابر 802/0 است. و مقدار اثر کل مولفه حق مشارکت برابر 824/0 است. این روند نشان می‌دهد که از نظر جامعه آماری، مولفه‌های حق استفاده و حق مشارکت تاثیر مطلوبی بر مولفه حقوق شهروندی دارند و با تقویت این دو مولفه می‌توان فضای شهری مطلوب و متناسب با نیازهای اقشار مختلف به ویژه معلولین ایجاد نمود. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع حقوق شهروندی معلولین به عنوان بخشی از ظرفیت های مکنون اجتماعی-اقتصادی جامعه و بی توجهی به حقوق این گروه، منجر به عادی شدن عدم رعایت حقوق شهروندی در جامعه خواهد شد. باتوجه به نتایج بدست آمده مبنی بر اهمیت رعایت حقوق شهروندی در طراحی و بازتولید فضای شهری و مناسب‌سازی فضاهای عمومی برای حضور هر چه بیشتر معلولان در جامعه، شهر زنجان در مسیر مناسب‌سازی قرار دارد. و برنامه ریزان و مدیران شهری، مناسب‌سازی فضاهای عمومی را به عنوان یک سیاستگذاری عمومی طراحی شهری، مورد توجه قرار داده اند، تا به سطح ایده آل حقوق شهروندی برسند. در این رابطه، برخی تحقیقات مرتبط نیز بر اهمیت رعایت حقوق شهروندی معلولان در طراحی شهری تاکید داشته اند. از جمله باتیسلو و همکاران (2020) بر نقش محیط شهری بر دامنه فعالت های فیزیکی و اجتماعی؛ گل و همکاران (2020) بر توسعه اماکن پیاده محور؛ حیدری و همکاران (1400) بر بهبود وضعیت حق‌به‌شهر سالمندان؛ حرمتی و نورمحمدی (1399) بر ضرورت اجرای ضوابط متناسب با نیاز معلولین و واحد شیرتری و همکاران (1397) بر مناسب‌سازی فضای شهری تاکید داشته اند. لذا اغلب تحقیقات همسو با نتایج تحقیق حاضر بوده، و بر ضرورت مناسب‌سازی فضاهای عمومی شهر برای حضور پذیری معلولان در جامعه تاکید داشتند. با این تفاوت که، مناسب‌سازی فضای شهری براساس نیاز معلولان، در شهر زنجان شروع شده، و می‌توان به ارزیابی و بازتولید فضا پرداخت. در صورتی که در تحقیقات مشابه، بر لزوم توجه به مناسب‌سازی تاکید می‌گردد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حقوق شهروندی؛ معلولین در شهر؛ مناسب سازی شهری؛ شهر زنجان | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیم پور، مجید (1393). جهان‌های ممکن: هانری له فور و حقوق شهروندی، انسان شناسی و فرهنگ.
احمدی، قادر و گلشاهی، مرتضی و باقری، علی (1396). ارزیابی شاخص‌های شهروند الکترونیک از منظر شهروندان (نمونه موردی: کلان‌شهر شیراز). برنامه‌ریزی و آمایش فضا; ۲۱ (۳) :۲۶-۱
آرمیده، سیاوش (1392). بررسی فقهی و حقوقی چالش‌های جبران خسارت ناشی از ایجاد معلولیت در حوادث، فصلنامه علمی تخصصی تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره8
بهزادپور، محمد و صفردوخت اصل، محمد (1399). بررسی مشکلات عبوری معلولین جسمی و حرکتی در پیاده روها و پارک ها شهر کرج با تاکید بر ضوابط و مقررات معلولین. فصلنامه شباک. 6(5): 251-260.
پیران، پرویز (1394). سخن آغازین: حق مشخص به شهر مشخص، نشریه هفت شهر، 4(50-49): 51-8.
تقوایی، مسعود و مرادی، گلشن و صفرآبادی، اعظم (1389). بررسی و ارزیابی وضعیت پارک‌های شهر اصفهان بر اساس معیارها و ضوابط موجود برای دسترسی معلولان و جانبازان. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 21(2)، 47-64
تقوایی، علی اکبر، عزیزی، داود و احمد یزدانیان (1394). بررسی نقش نظریه حقوق شهروندی در تولید و بازتولید فضای شهری، نشریه هفت شهر، شماره 50-49: 99-88.
جمعه‌پور، محمود و عیسی‌لو، علی اصغر و عیسی‌لو، شهاب الدین. (1395). توانسنجی فضاهای شهری در پاسخدهی به نیاز گروه‌های کم توان جسمی- حرکتی، مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر قم. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 7(26)، 21-36
حبیبی، سید محسن و مریم امیری (1394). حقوق شهروندی؛ شهر موجود و شهر مطلوب آنچه هست و آنچه باید باشد، نشریه پژوهش های انسان شناسی، 5(2): 30-9.
رحمانی، مهدی (1399). حقوق کودکان معلول، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق، گرایش خصوصی، پردیس بین الملل
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و دیانی، لیلا و افتخاری، احسان (1395). تحلیل محتوایی حقوق شهروندی روستایی در برنامه‌های پنج ساله توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، 20(2)، 191-250.
رفیعیان، مجتبی و نینا الوندی پور (1395). مفهوم پردازی اندیشه حقوق شهروندی؛ در جستجوی مدلی مفهومی، مجله جامعه شناسی ایران، 16(2): 47-25.
رهبری، لادن (1391). احساس امنیت در فضاهای شهری و حق زنان، اولین همایش علمی پوهشی زنان و زندگی شهری، شهرداری تهران.
رهبری، لادن و محمود شارع پور (1393) جنسیت و حقوق شهروندی: آزمون نظریه لوبر در تهران، مجله جامعه شناسی ایران، 14(1): 141-116.
زنگنه، یعقوب و هنرمندی، نیلوفر و زنگنه، مهدی (1397). تحلیلی بر رابطه آگاهی از حقوق شهری بر شهروندی فعال (مطالعه موردی: مناطق ۱ و ۵ شهرداری مشهد) . برنامه‌ریزی و آمایش فضا. ۱۳۹۷؛ ۲۲ (۴) :۱۹۰-۱۷۰
سازمان بهزیستی زنجان (1400). گزارش سالانه، انتشارات سازمان بهزیستی زنجان، زنجان
شهناز، علی اکبر (1399). ارزیابی و اولویت بندی فضاهای عمومی شهری باتوجه به نیازهای معلول وکم توان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان
فروغمند اعرابی، هوشنگ و کرمی فرد، لیلا (1394). شهر دوستدار معلول و معیارهای طراحی مراکز تعاملات اجتماعی معلولی با رویکرد سلامت روان، نشریه مدیریت شهری، شماره 39: 7-24.
کمان رودی کجوری، موسی. (1389). آسیب شناسی ساختاری مدیریت توسعه شهری تهران با تاکید بر مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان. مدیریت شهری، 8(25)، 99-114.
گوتدینر، مارک و لزلی باد (1399). مفاهیم اساسی در مطالعات شهری، ترجمه عبدالرضا ادهمی، تهران، بهمن برنا، چاپ اول.
مرکز آمار ایران(1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان زنجان 1395، انتشارات مرکز آمار ایران، تهران.
واحدشیرتری، مصطفی و حسنی، علیرضا و آقایی بجستانی، مریم (1397). بررسی نحوه جبران خسارات قابل مطالبه جانبازان و معلولان ناشی از عدم مدیریت مناسب‌سازی محیط شهری. مدیریت شهری، 17(52): 229-219.
یاری حصار، ارسطو و سعیدی زارنجی، سمیرا و فرزانه سادات زارنجی، ژیلا و اسکندری عین الدین، هادی (1399). ارزیابی مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان و افراد کم‌توان جسمی-حرکتی (مطالعه موردی شهر اردبیل)، مجله مطالعات شهری، 9(36): 132-117.
یغفوری، حسین؛ آقائی، واحد؛ موذنی، مهدی و بدلی، احد (1396). نقش شاخص‌های مدیریتی و سرمایه اجتماعی در ارتقای میزان مشارکت شهروندان در امور شهری (مطالعه موردی: شهر پارس آباد مغان)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 7(27): 133-146.
الیوت، آنتونی و برایان ترنر (1399). برداشت‌هایی در نظریه اجتماعی معاصر، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران: جامعه شناسان، چاپ اول. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 541 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 339 |
||