آمار
| تعداد نشریات | 44 |
| تعداد شماره‌ها | 1,303 |
| تعداد مقالات | 16,020 |
| تعداد مشاهده مقاله | 52,485,684 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,213,114 |
بررسی مدل MPI-ESM-LR در پیشنگری دمای ماهانه ایران تحت سناریوهای واداشت تابشی (RCPs) | ||
| جغرافیا و برنامهریزی | ||
| دوره 28، شماره 88 - شماره پیاپی 89، شهریور 1403، صفحه 377-355 اصل مقاله (1.23 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/gp.2023.56386.3130 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه تقوی نیا1؛ بتول زینالی* 2؛ عباسعلی داداشی رودباری3 | ||
| 1دانشجوی دکتری دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| 2دانشیار دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| 3محقق پسا دکتری دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| چکیده | ||
| تغییرات اقلیمی مسئول بیشتر بلایای مرتبط با آب و هوا در سراسر جهان است. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی بی‌نظیر و آب و هوای متنوعی که دارد بیش‌ترین تغییرپذیری آب و هوا را در جهان دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی کارایی مدل MPI-ESM-LR از سری مدلهای CMIP5 در پیشنگری دمای ماهانه ایران تحت سناریوهای واداشت تابشی (RCPs) با پروژه CORDEX-WAS است. در این پژوهش برای دوره تاریخی 2005-1980 از دادههای دمای هوای روزانه 49 ایستگاه سینوپتیک کشور و مدل MPI-ESM-LR تحت پروژه کوردکس استفاده شد. همچنین برای دوره آینده از دادههای دمای پیشنگری شده سناریوهای 5/8RCP، 5/4RCP و 6/2RCP مدل مذکور طی سه دوره آینده نزدیک (2050-2021)، آینده میانه (2075-2051) و آینده دور (2100-2076) استفاده شد. اعتبارسنجی مدل با سه شاخص آماری r، RMSE، MBE انجام شد. نتایج نشان داد که مدل از عملکرد خوبی برخوردار است. شیب روند دما در دادههای ایستگاهی و دادههای مدل در دوره تاریخی افزایشی بوده و در دوره آینده در 5/8RCP و 5/4RCP در تمام ماهها شیب روند افزایشی دما در هر دهه مشاهده شده است. در تمام ماهها بیشینه بیهنجاری دما تحت سناریوهای مورد مطالعه در هر سه دوره آتی در شمال غرب و ارتفاعات غربی دیده میشود. مناطق شرق و جنوب شرق ایران کمینه بیهنجاری دما را نشان دادهاند که به طور استثنا در 6/2RCP و 5/8RCP به ترتیب سواحل جنوب و ارتفاعات شمال شرق کشور نیز کمینه بیهنجاری دما را نمایانگر هستند. در نیمه سرد سال به صورت محدود پهنه کمینه بیهنجاری دما به ارتفاعات شمال غرب و نواحی کمارتفاع داخلی کشور نیز کشیده شده است. | ||
تازه های تحقیق | ||
تغییرات آتی در رویدادهای شدید آب و هوایی از جمله دما منجر به زیانهای بزرگ برای جامعه، اقتصاد و اکوسیستمهای طبیعی خواهد شد. به دلیل ماهیت پیچیده سیستم اقلیمی، مدلها به ویژه در سطوح منطقهای دارای درک ضعیف و ناکافی هستند و عدم قطعیت در پیشبینی مدلها وجود دارد. از انواع روشهای مقیاسکاهی برای پیشبینیهای قابل اعتماد استفاده میشود. در این راستا، پژوهش حاضر به بررسی کارایی مدل MPI-ESM-LR از سری مدلهای پروژه مقایسه مدلهای جفت شده فاز پنجم در پیشنگری دمای ماهانه ایران تحت سناریوهای واداشت تابشی با پروژه CORDEX-WAS برای دوره مشاهداتی (2005-1980) و آینده نزدیک (2050-2021)، میانه (2075-2051) و دور (2100-2076) پرداخته است. نتایج اعتبارسنجی مدل با سه شاخص آماری ضریب همبستگی پیرسون (99/0)، مجذور میانگین مربعات خطا (69/0)، میانگین انحراف خطا (20/2) در دوره مشاهداتی بیانگر کارایی بهتر این مدل در پیشبینی فراسنج دما در ایران میباشد. بر اساس مقیاس زمانی سالانه، در دورههای آینده وقوع بالاترین گرمایش هوا معادل 33/3 درجه سلسیوس در 5/8RCP نمایانگر است. در مقیاس ماهانه شیب روند دما در دادههای ایستگاهی و دادههای مدل در دوره (2005-1980) افزایشی بوده و در دوره آینده در 5/8RCP و 5/4RCP در تمام ماهها شیب روند افزایشی دما در هر دهه مشاهده شده است در حالی که در 6/2RCP به استثنای ماههای ژانویه، فوریه و مارس با شیب روند افزایشی، در بقیه ماهها شیب روند کاهشی دما پیشبینی شده است. گستره مکانی بیشینه دما در دوره مشاهداتی در سواحل جنوب و در اهواز و آبادان و کمینه دما در ارتفاعات مرتفع کوهستانی شمال غرب و غرب کشور نشان داده شده است. همچنین در دوره مورد مطالعه بیشینه تغییرات مکانی دما تحت سناریوها و دورههای مورد مطالعه در بخشهای شمال غربی و ارتفاعات غربی و به صورت محدود در بعضی از دورهها و سناریوها (همچون 6/2RCP و 5/8RCP ماه نوامبر) در نواحی کمارتفاع داخلی و ارتفاعات شرق و جنوب شرقی ایران دیده میشود. در نقطه مقابل، مناطق شرق و جنوب شرق ایران در مقیاس سالانه و ماهانه کمینه بیهنجاری دما را نشان دادهاند که به طور استثنا در 6/2RCP و 5/8RCP به ترتیب سواحل جنوب و ارتفاعات شمال شرق کشور کمینه بیهنجاری دما را نمایانگر هستند. در نیمه سرد سال به صورت محدود پهنه کمینه بیهنجاری دما به ارتفاعات شمال غرب و نواحی کمارتفاع داخلی کشور نیز کشیده شده است. نتایج بهدست آمده مبنی بر وقوع گرمایش هوا در ایران در دورههای آتی در پژوهش انجام یافته در راستای نتایج پژوهشهای انجام یافته توسط جعفربگلو و همکاران (1400)، زرین و داداشی رودباری (1400)، مهدویان و همکاران (1401)، رحیمی و همکاران (2020)، دارند (2020)، میری و همکاران (2021)، اوستا و همکاران (2022)، قاضی و جیحونی (2022) است که همگی بیانگر افزایش دمای هوا در آینده با مدلهای پروژه مقایسه مدلهای جفت شده در مناطق مختلف ایران هستند. با توجه به اقلیم ایران که بیشتر آن خشک است، به دنبال افزایش دما حتی در شرایط خوش بینانه، کشور نیازمند برنامه مدیریت یکپارچه منابع آب و چشمانداز بلندمدت مدیران و مسئولان مربوطه است. چرا که افزایش دما مشکلاتی را در زمینههای مختلف از جمله محیط زیست، کشاورزی، امنیت غذایی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، بینالمللی و غیره ایجاد میکند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ایران؛ بیهنجاری دما؛ پروژه مقایسه مدلهای جفت شده فاز پنجم؛ کوردکس؛ مدل ماکس پلانک | ||
| مراجع | ||
|
احمدی، حمزه؛ فلاح قالهری، غلامعباس؛ باعقیده، محمد. (1398). پیشنگری اثرات تغییر اقلیم بر بارش فصلی مناطق سردسیر ایران براساس سناریوهای واداشت تابشی (RCP). فیزیک زمین و فضا، 45(1): 177-196.
پویانفر، ناصر؛ مظفری، غلامعلی؛ امیدوار، کمال؛ مزیدی، احمد. (1401). روند تغییرات نیاز سرمایی گیاه پسته و پیشبینی آن با استفاده از مدل SDSM (مطالعه موردی: یزد). نشریه جغرافیا و برنامهریزی، 26(80): 60-45.
جعفربگلو، ناصر؛ خورشیددوست، علی محمد؛ رضایی بنفشه، مجید؛ رستمزاده، هاشم. (1400). بررسی تغییرات دماهای کمینه در شمالغرب کشور با استفاده از ریزمقیاس گردانی آماری خروجی مدلهای جهانیHadCM3 و MPEH5. نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، 25(77): 17-30.
زرین، آذر؛ داداشی رودباری، عباسعلی. (1400). پیشنگری دمای ایران در آیندة نزدیک (2021-2040) براساس رویکرد همادی چندمدلی CMIP6. پژوهشهای جغرافیای طبیعی، 53(1): 75-90.
عسگری، الهه؛ باعقیده، محمد؛ کامیار، اصغر؛ انتظاری، علیرضا؛ حسینی، مجید. (1399). چشمانداز تغییرات اقلیم‌شناختی دما و بارش در دامنة CORDEX جنوب آسیا (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز دز). جغرافیا و توسعه ناحیهای، 18(1): 225-252.
غلامپور شمامی، یوسف؛ مجنون حسینی، ناصر؛ بذرافشان، جواد؛ شریف زاده، فرزاد؛ کانونی، همایون. (1398). ارزیابی بارش و تبخیر-تعرق پتانسیل گیاه مرجع در شرایط اقلیم فعلی و تغییر اقلیم آینده تحت پروژه CORDEX در نواحی عمده تولید محصولات دیم استان کردستان. مجله تحقیقات آب و خاک ایران، 50(10): 2583-2594.
کامیار، اصغر؛ موحدی، سعید؛ یزدان پناه، حجت اله. (1396). چشمانداز دمای کمینه و بیشینه استان اصفهان در افق 2050-2017. پژوهشهای اقلیم شناسی، 29 و 30: 37-54.
لطفی قرانچای، شهرام؛ شکیبا، علیرضا؛ دشت بزرگی، آمنه؛ ربانی، فاطمه؛ اکبری ازیرانی، طیبه. (1400). مدلسازی و پیشبینی عناصر اقلیمی دما و بارش (مطالعه موردی: ایستگاه سینوپتیک اهر). جغرافیای طبیعی، 14(53): 57-74.
مهدویان، شیرین؛ زینالی، بتول؛ صلاحی، برومند. (1402). ارزیابی تغییرات کاربری اراضی حوضه کیوی چای و تحلیل روند تغییرات بارش و دمای آن در دورههای آتی با مدلهای CMIP5. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 292 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 115 |
||