نقد و تصحیح دوازده بیت از حافظ بر اساس مستندات متنی و شگردهای بلاغی

جعفریان هریس, میثم; موسی زاده, محمدعلی

doi:10.22034/perlit.2023.55765.3461

فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

تعداد نشریات	41
تعداد شماره‌ها	1,130
تعداد مقالات	13,890
تعداد مشاهده مقاله	48,862,442
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	12,586,071

	نقد و تصحیح دوازده بیت از حافظ بر اساس مستندات متنی و شگردهای بلاغی
زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)
مقاله 4، دوره 75، شماره 246، اسفند 1401، صفحه 74-102 اصل مقاله (880.99 K)
نوع مقاله: علمی- پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2023.55765.3461
نویسندگان
میثم جعفریان هریس¹؛ محمدعلی موسی زاده ²
¹گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدة ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
²استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
چکیده
رسم پیشین در تصحیح متون این بوده است که اقدم نسخ را مطلقاً اساس قرار داده و به‌جز در مورد غلط‌های فاحشِ نسخة اقدم، عدول از قدیمی‌ترین ضبط را جایز نمی‌دانسته‌ا‌ند. این روش هرچند در اغلب متون مصحَّح، قرین صواب بوده، لیکن سرشت و سرگذشت دیوان اشعار حافظ و شیوة تدوین غزلیات او به گونه‌ای است که در کار تصحیح شعر او، تکیۀ صِرف بر اقدم نسخ، همیشه به کشف ضبط برتر منجر نمی‌شود. از یک سو حافظ پیوسته در کار تکمیل جنبه‌های مختلف شعر خود و احیاناً حک و اصلاح آنها بوده و از دیگرسو، خود اقدام به تدوین اشعارش نکرده است و قدیم‌ترین نسخة مدوّن دیوان حافظ، مورّخ به تاریخی بعد از وفات اوست که به قول مشهور، به دست محمد گلندام سامان یافته است. محتمل است علاوه بر او، کسان دیگری نیز به جمع و تدوین غزلیات حافظ همت گماشته باشند. بر این اساس، علاوه بر اینکه با چندین نسخة اصل یا همان مادرنسخه مواجه هستیم، وجود نسخه‌های متعدد فرعی و نیز تصرفات کاتبان دیوان او، تعدد ضبط‌ها را باعث شده به گونه‌ای که صِرف مراجعه به نسخ کهن‌تر موجب از میان‌برخاستن اختلاف نظرها در مورد ضبط برتر نمی‌شود. در چنین حالتی یکی از راه‌ها بررسی ابیات مورد اختلاف بر اساس مستندات متنی و شگردهای بلاغی است. در این مقاله ضمن توجه کامل به وضعیت نسخ در خصوص دوازده بیت از دیوان حافظ، ضبط نهایی آنها را بر اساس همان مستندات و شگردها پیشنهاد کرده‌ایم.
کلیدواژه‌ها
نقد و تصحیح؛ مستندات متنی/معنایی/بلاغی؛ حافظ

مراجع
قرآن کریم. ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان. 1386 استعلامی، محمد. (1388). درس حافظ. تهران: سخن اسلامی ندوشن، ‎محمد علی. (1388). ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ. تهران: یزدان انوری، محمد. (1376). دیوان. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. 2ج. تهران: علمی و فرهنگی اوحدی مراغی، اوحدالدین. (1340). دیوان. تصحیح سعید نفیسی. تهران: امیرکبیر جهانبخش، جویا. (1390). راهنمای تصحیح متون. تهران: میراث مکتوب حافظ، شمس‎الدین محمد (1390). حافظ به سعی سایه. نشر کارنامه: تهران حافظ، شمس‎الدین محمد (1388). دیوان حافظ. به تصحیح سلیم نیساری. تهران: سخن حافظ، شمس‎الدین محمد (1387). دیوان حافظ. به تصحیح قزوینی و غنی. ‎به کوشش جربزه‎دار. تهران: اساطیر حافظ، شمس‎الدین محمد (1385). دیوان حافظ. تصحیح رشید عیوضی. تهران: امیرکبیر حافظ، شمس‎الدین محمد (1378). قرائت‎گزینی انتقادی. به کوشش هاشم جاوید و بهاءالدین خرمشاهی. تهران: فرزان روز حافظ، شمس‎الدین محمد (13۶۲). دیوان حافظ. به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری. 2ج. تهران: خوارزمی حافظ، شمس‎الدین محمد (1372). دیوان حافظ. به تصحیح جلالی نائینی و نورانی وصال. تهران: سخن / نقره حمیدیان، سعید. (1395). شرح شوق. تهران: قطره خاقانی، بدیل. (1387). دیوان. ویراستۀ میرجلال‎الدین کزازی. 2ج تهران: مرکز خرمشاهی، بهاءالدین. (1390). ذهن و زبان حافظ. تهران: ناهید دهخدا، علی‎اکبر. (1377). لغت‎نامه. چاپ دوم از دورۀ جدید. تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران سعدی، مصلح‎الدین. (1393). کلیات. تصحیح بهاءالدین خرمشاهی. تهران: دوستان سعدی، مصلح‎الدین.. (1384). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی سنایی، مجدود. (1382). حدیقه الحقیقه. تصحیح مریم حسینی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی سودی، محمد. (1395). شرح غزل‎های حافظ. ترجمۀ عصمت ستارزاده. تهران: نگاه شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1397). این کیمیای هستی. 3ج. تهران: سخن عبید زاکانی، عبیدالله. (1384). کلیات. تصحیح پرویز اتابکی. تهران: زوار عطار نیشابوری، محمد. (1389). منطق‌الطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن عیوضی، رشید. (1384). حافظ برتر کدام است؟. تهران: امیرکبیر کمال‎الدین اسماعیل اصفهانی. (1348). دیوان. به اهتمام بحرالعلومی. تهران: کتابخانه دهخدا کزازی، جلال الدین. (1386). گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی. تهران: مرکز مرتضوی، منوچهر. (1388). مکتب حافظ. دو جلد. تهران: توس مصفی، ابوالفضل. (1388). فرهنگ اصطلاحات نجومی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی مک گن، جرم.ج. (1394). نقد متن‎پژوهی مدرن. ترجمۀ سیما داد. تهران: میراث مکتوب مولوی بلخی، محمد. (1396). مثنوی معنوی. تصحیح محمدعلی موحد. 2ج. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی-هرمس مولوی بلخی، محمد. (1393). فیه ما فیه. تصحیح بهمن نزهت. تهران: سخن نصر، حسین. (1393). علم و تمدن در اسلام. ترجمۀ احمد آرام. تهران: علمی و فرهنگی نظامی عروضی، احمد. (1382). چهارمقاله. تصحیح محمد قزوینی. شرح سعید قره‌بگلو- رضا انزابی‌نژاد. تهران: جامی نیساری، سلیم. (1385). دفتر دگرسانی‎ها در غزل‎های حافظ. دو جلد. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیکلسون، رینولد. (1393). شرح مثنوی مولوی. ترجمۀ حسن لاهوتی.4ج. تهران: علمی و فرهنگی وصاف‌الحضره، شهاب الدین عبدالله. (1388). تاریخ وصاف‌الحضره. تصحیح علیرضا حاجیان‌نژاد. ج4. تهران: دانشگاه تهران هروی، حسینعلی. (1392). شرح غزل‎های حافظ. 4ج. تهران: نشر نو یاحقی، محمدجعفر. (1372). فرهنگنامۀ قرآنی. مشهد: آستان قدس رضوی مقالات محجوب، محمدجعفر. (1373). «دربارۀ حافظ به سعی سایه». در کلک. شمارۀ60. صص 310-252 نسخه‎های خطی: حافظ، ‎شمس‎الدین محمد. (1394). دیوان حافظ. کهن‎ترین نسخۀ شناخته شدۀ کامل. کتابت 801 هجری. دستنویس شمارۀ 5194 کتابخانۀ نور عثمانیۀ استانبول. نسخه‎برگردان. به کوشش بهروز ایمانی. تهران: میراث مکتوب
آمار تعداد مشاهده مقاله: 90 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 102

Journal Management System. Designed by sinaweb.

پیوندهای مفید

آمار

نقد و تصحیح دوازده بیت از حافظ بر اساس مستندات متنی و شگردهای بلاغی