تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,020 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,489,270 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,216,898 |
موقوفالمعانی ، نقد و تحلیل یکی از صنایع مهم و مبهم ادبی | ||
زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
مقاله 3، دوره 75، شماره 246، اسفند 1401، صفحه 44-73 اصل مقاله (831.01 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2023.51458.3315 | ||
نویسنده | ||
سعید شفیعیون* | ||
دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
چکیده | ||
موقوفالمعانی یکی از آرایههای ادبی است که هنوز به درستی مورد بررسی قرار نگرفته است. وسعت دامنه و نقشی که به عنوان هنرسازه در ساخت چند قالب و گونه ادبی دارد و نیز کارکردش در تعلیق سخن آن را به تعدادی از صنایع و انواع ادبی پیوند میزند. در این میان برخیشان مانند «تضمین» و «مُدرج» و «زشت و زیبا» زیرقسمهای موقوفالمعانی به حساب میآید و برخی هم مانند «استدراک» و متفرّعاتش با موقوفالمعانی در تعدادی ویژگیهای مهم همپوشانی دارد، که ما از آن با عنوان آرایههای همسنگ یاد میکنیم. نظر به این که موقوف در ادب پارسی مانند بسیاری از آرایههای ادبی، سابقه استعمال در ادب عربی دارد و بسیار هم متأثر از دیدگاه بلاغیّون ادب عربی است، در پژوهش حاضر پیش از بررسی آرای بلاغی ادیبان فارسی، به تتبع در منابع بلاغی عربی هم پرداخته شده است. با این توضیح که موقوف المعانی در غالب منابع کهن عربی با عنوان «تضمین» شناخته میشده و جزو عیوب قافیه مورد بررسی قرار میگرفته است؛ در حالی که بخشی از آن در غالب کتابهای بلاغی فارسی عیب نبوده و حتی جزو محسّنات شعر به شمار میآمده است. این تحقیق به دنبال تعریف و ماهیتسنجی دقیقتری از این صنعت بلاغی است. | ||
کلیدواژهها | ||
بلاغت؛ موقوفالمعانی؛ تضمین؛ قافیه؛ نوع ادبی | ||
مراجع | ||
آقاسردار، نجفقلی میرزا (1362). درّۀ نجفی. به تصحیح حسین آهی، [بیجا]: کتابفروشی فروغی.
ابناثیر، ابوالفتح ضیاءالدین (1995م). المثلالسائر، تحقیق: محمد محیالدین عبدالحمید، بیروت: المکتبة العصریة.
ابناثیر، ابوالفتح ضیاءالدین (1375ق). الجامع الکبیر فی صناعة المنظوم والمنثور، تحقیق: جواد مصطفی، بغداد، المجمع العلمی العراقی.
ابن جنی، عثمان (2008م). الخصائص. تحقیق: عبدالحمید هنداوی، بیروت، دارالکتبالعلمیة.
ابن سنان خفاجی، محمد بن عبدالله (1402ه). سرّالفصاحة. بیروت: دارالکتبالعلمیه.
ابنطباطبا علوی، ابوالحسن محمد بن احمد (1405ق). عیارالشعر. تحقیق: عبدالعزیز بن ناصر المانع، ریاض: دارالعلوم.
ابن معصوم مدنی، سیدعلی صدرالدین (1388ق). انوارالربیع فی انواع البدیع. تحقیق شاکر علی شکر. الجزءالسادس. نجف اشرف: مطبعةالنعمان.
ابنوهب، اسحاق ابن ابراهیم (بیتا). البرهان فی وجوه البیان، تقدیم وتحقیق: الدکتور حنفی محمد شرف. القاهره: مکتبة الشباب.
اخفش، ابیالحسن سعید بن مسعده (1970م). کتابالقوافی، تحقیق عزّة حسن، دمشق: احیاء التراث القدیم.
التونجی، محمد (1419ق). المعجم المفصل فی الادب. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
انوشه، حسن (1376). دانشنامه ادبی فارسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
تاجالحلاوی، علی بن محمد (1962م). دقائق الشعر. به تصحیح محمدکاظم امام. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
تربیت، محمدعلی (1376). دانشمندان آذربایجان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: نشر ابو.
تنوخی، ابوعبدالله محمد (1327ق). الاقصیالقریب فی علم البیان. القاهرة: مطبعة السعادة.
تنوخی، عبدالله بن محسن (1978م). کتاب القوافی. تحقیق عونی. عبدالرؤوف. قاهره: مکتبة الخانجی.
تهانوی، محمدعلی (1996م). موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم. تحقیق عبدالله خالدی و ... . بیروت: مکتبة لبنان.
ثعلب، احمد بن یحیی (1995م). قواعد الشعر. تحقیق رمضان عبدالتواب. قاهره: مکتبة الخانجی.
جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر (2002م). البیان والتبیین. تحقیق علی بوملحم. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
جرجانی، علی بن محمد الشریف (1365). التعریفات. تهران: ناصرخسرو.
جنگ خطی، شمارة 513 متعلق به کتابخانة لالااسماعیل.حسینی، امیرسید برهانالدین عطاءالله بن محمود (1384). بدایع الصنایع. تصحیح رحیم مسلمانیان قبادیانی. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
خانآرزو، سراجالدین علی (1383). مجمعالنفایس. تصحیح زیبالنسا علیخان، اسلامآباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
خطیب تبریزی، یحیی بن علی (2008م). الکافی فیالعروض و القوافی، حاشیة ابراهیم شمسالدین. بیروت: دارالکتب العلمیة.
دبروین، یوهانس (1378). شعر صوفیانة فارسی، ترجمة مجدالدین کیوانی، تهران: نشر مرکز.
ذکایی بیضایی، نعمتالله (1364). نقدالشعر، تهران: سلسلة نشریات ما.
رادفر، ابوالقاسم (1375). فرهنگ بلاغی- ادبی، تهران: اطلاعات.
رادویانی، عمربن محمود (1362). ترجمان البلاغة. تصحیح احمد آتش. تهران: اساطیر.
راستگو، محمد (1382). هنر سخنآرایی. تهران: سمت.
رامی، شرفالدین (1341). حقایق الحدایق. تصحیح سید محمد کاظم امام، تهران: دانشگاه تهران.
رمانی، علی بن عیسی (1976م). النکت فیاعجاز القرآن. تحقیق محقق محمد خلف الله و محمد زغلول سلام. الطبعة الثلاثة. القاهره: دارالمعارف بمصر.
سرخوش، محمدافضل (1389). کلمات الشعرا، تصحیح علیرضا قزوه، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
سکاکی، ابویعقوب (1407ق). مفتاح العلوم. ضبطه وکتب هوامشه وعلق علیه : نعیم زرزور. الطبعة الثانیة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر (1363). الاتقان فی علوم القرآن. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. چاپ افست قم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1373)، موسیقی شعر. تهران: نشر آگاه.
شفیعیون و میرمحمدی (1398). «پیشنهادهایی برای سامان دهی تشتّت تعاریف استعاره و تقسیماتش در بلاغت فارسی». کهن نامه ادب پارسی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) . 34-1.
شفیعیون و میرمحمدی (1388). «تزریق، نوعی نقیضة هنجار ستیزِ طنزآمیز در ادبیات فارسی». ادب پژوهی گیلان سال سوم زمستان. شماره ۱۰. 56-27.
شفیعیون و میرمحمدی (1400). «فخریه در ادب فارسی». جستارهای نوین ادبی. ش215، زمستان، 26-1.
شفیعیون و میرمحمدی (1390). «شعر بی معنا در ادبیات فارسی و انگلیسی». نقد ادبی. پاییز 139. دوره شماره15. 186-165.
شمسالعلمای گرکانی، محمد حسین (1377). ابدعالبدایع. تصحیح حسین جعفری. تبریز، انتشارات احرار تبریز.
شمس فخری اصفهانی، محمدبن فخرالدین سعید (1389). معیار جمالی و مفتاح ابواسحاقی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
شمس قیس رازی (1360). المعجم فی معاییر اشعارالعجم. تصحیح محمد قزوینی. تهران: زوار.
صائب تبریزی (1376). دیوان صائب تبریزی، تصحیح محمد قهرمان. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
صهبایی دهلوی، امامبخش (بیتا). قول فیصل. لکهنو: مطبعة منشی نولکشور.
ضیف، شوقی (1396). تاریخ و تطور علوم بلاغت. ترجمۀ محمدرضا ترکی. چاپ چهارم. تهران: سمت.
طباطبایی، محمد (1367). فرهنگ اصطلاحات صناعات ادبی. مشهد: آستان قدس رضوی.
طوسی، خواجه نصیر (1388). معیارالاشعار به همراه میزانالافکار فی شرح معیارالاشعار از ملامحمد سعدالله مفتی مرادآبادی. تصحیح محمد فشارکی، تهران: میراث مکتوب.
عزام، هاشم احمد (1428ق). «التضمینالعروضی». مجلة جامعة القری. ذوالحجة. ش43. 504-481.
عسکری، ابوهلال (1981م). الصناعتین. تحقیق مفید قمیحة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
عکاوی، انعام فوال (1427ق). المعجم المفصل فی علومالبلاغه. بیروت: دارالکتب العلمیة.
فرهنگ اردو لغت (1992م). کراچی: اردولغت بورد.
قدامة بن جعفر (1978م). نقدالشعر. تحقیق عبدالمنعم خفاجی. القاهره: مکتبة الازهریه.
قیروانی، ابن رشیق (1981م). العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده. تحقیق محمد محیالدین عبدالحمید. بیروت: دارالجیل.
کاشفی سبزواری، میرزا حسین واعظ (1369). بدایعالافکار فی صنایعالاشعار. تصحیح میرجلالالدین کزازی تهران: نشر مرکز.کافی، غلامرضا (1391). «کارکرد دیگرگون قافیه در غزل معاصر»، کاوشنامه. سال سیزدهم، ش25، 163-135.
کزازی، میرجلالالدین (1373). بدیع. تهران: نشر مرکز.
مرزبانی، ابوعبدالله محمد بن عمران (1995م). الموشّح فی مآخذ العلماء علی الشعراء. تحقیق محمدحسین شمسالدین. بیروت: دارالکتب العلمیة.
مسعود سعد سلمان (1390). دیوان مسعود سعد سلمان. تصحیح محمد مهریار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مطلوب، احمد (2006م). معجم المصطلاحات البلاغیة وتطورها. بیروت: دارالعربیة الموسوعات.
محمد صدیق (1349). «امیدی تهرانی». هلال. شماره 101 اسفند. 27-23.
معروف، یحیی (1378). العروضالعربیالبسیط. تهران: سمت.
میرصادقی (ذوالقدر)، میمنت (1373). فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فن شعر و سبکها و مکتبهای آن. تهران: کتاب مهناز.
نشاط، محمود (1351). زیب سخن. تهران: شرکت انتشارات سهامی چاپ کتب ایران.
وطواط، رشیدالدین محمد (1362). حدائقالسحر فی دقائقالشعر. تصحیح عباس اقبال. تهران: سنائی.
هدایت، رضاقلیخان (1331). مدارج البلاغة. شیراز: کتابفروشی معرفت.
همایی، جلالالدین (1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: اهورا.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 299 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 933 |