آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,385 |
| تعداد مقالات | 16,968 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,608,223 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 17,215,493 |
ارزیابی وضعیت منطقه چهار کلانشهر تبریز از منظر شهر دوستدار سالمند | ||
| جغرافیا و برنامه‌ریزی | ||
| دوره 28، شماره 88 - شماره پیاپی 89، 1403، صفحه 79-47 اصل مقاله (1.5 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/gp.2023.54153.3060 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن محمودزاده* 1؛ توکل آقایاری هیر2؛ داود حاتمی3 | ||
| 1استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| 2دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز | ||
| 3دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری گروه جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه تبریز | ||
| چکیده | ||
| هدف این پژوهش ارزیابی وضعیت منطقه چهار کلانشهر تبریز از منظر شهر دوستدار سالمند می‌باشد. این پژوهش از نظر ماهیت کاربردی است. روش تحقیق این پژوهش ترکیبی است از روش‌های توصیفی ـ تحلیلی، اسنادی، تحلیل ثانویه و پیمایشی است. برای تحلیل و ارزیابی نما‌گرهای جمعیت‌شناسی سالمندان منطقه چهار کلانشهر شهر تبریز از اطلاعات و داده‌های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 استفاده شده است. در بخش پیمایشی تحقیق با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه محاسبه و پس از برآورد به صورت تصادفی ساده بین نمونه‌های هدف پخش شده و پرسشنامه‌ها پس از تکمیل شدن توسط مردم جمع‌آوری شده‌اند. برای سنجش وضعیت منطقه چهار کلانشهر تبریز از منظر شهر دوستدار سالمند از پرسشنامه استاندارد سازمان بهداشت جهانی که در 8 شاخص و 81 گویه تهیه شده استفاده شده است. تحلیلهای آماری در این پژوهش به کمک نرم‌افزار SPSS نسخه 26 انجام شده. نتایج بررسی و سنجش هشت شاخص دوستدار سالمند در این منطقه نشان داد؛ شاخص فضاهای بیرونی و ساختمان‌ها با84/2، در رتبه یک، شاخص حمل و نقل با77/2، در رتبه دوم، شاخص ارتباطات و اطلاعات با 67/2، در رتبه سوم، شاخص حمایتهای اجتماعی و خدمات سلامت با 58/2، در رتبه چهارم، شاخص تکریم و تلفیق اجتماعی با 48/2، در رتبه پنجم، شاخص مشارکت اجتماعی با 46/2، در رتبه ششم، شاخص مشارکت در امور مدنی و اشتغال با 41/2، در رتبه هفتم و شاخص مسکن با 38/2، در رتبه هشتم قرار دارد. با توجه به میانگین‌های به دست آمده؛ مشخص می‌گردد که میانگین همه شاخصهای بررسی شده کمتر از حد وسط طیف لیکرت(عدد 3)، می‌باشد. لذا نتیجه می‌گیریم که منطقه چهار شهرداری کلان شهر تبریز دوستدار سالمند نیست و تا رسیدن به حد مطلوب فاصله زیادی دارد. | ||
تازه های تحقیق | ||
یکی از مسائل عمده‌ی جمعیتی در کشورهای جهان، ایران و شهر تبریز مسئله‌ی سالخوردگی جمعیت و پیامدهای ناشی از آن است. لذا لازم است که برنامه‌ریزی آینده‌نگر برای کنترل مسائل مربوط به این گروه از جمعیت صورت گیرد. به دلیل این که سالمندان به‌عنوان یک گروه ویژه، نیازهای خاص خود را دارند؛ ضروری است که سکونت‌گاه‌ها به‌ویژه شهرها با این نیازها تطبیق یابند. از آن‌جا که هدف این پژوهش ارزیابی وضعیت منطقه چهار کلانشهر تبریز از منظر شهر دوستدار سالمند بوده است؛ لذا نگارندگان برای این‌کار اقدام به بررسی و تحلیل هشت شاخص عمده‌ی شهر دوستدار سالمند شامل شاخص فضاهای بیرونی و ساختمان‌ها با 11 سوال، شاخص حمل‌و‌نقل با 17 سوال، شاخص مسکن با 7 سوال، شاخص مشارکت اجتماعی با 8 سوال، شاخص احترام و فعالیت اجتماعی با 8 سوال، شاخص مشارکت در امور مدنی و اشتغال با 8 سوال، شاخص ارتباطات و اطلاعات با 10 سوال و شاخص حمایت های اجتماعی و خدمات سلامت با 12 سوال)، در سطح منطقه چهار شهرداری کلانشهر تبریز نموده‌اند. نتایج بررسی و سنجش هشت شاخص دوستدار سالمند در این منطقه به ترتیب از بیشترین امتیاز تا کم‌ترین امتیاز بدین شرح است: شاخص فضاهای بیرونی و ساختمان‌ها با84/2، در رتبه یک، شاخص حمل و نقل با77/2، در رتبه دوم، شاخص ارتباطات و اطلاعات با 67/2، در رتبه سوم، شاخص حمایتهای اجتماعی و خدمات سلامت با 58/2، در رتبه چهارم، شاخص تکریم و تلفیق اجتماعی با 48/2، در رتبه پنجم، شاخص مشارکت اجتماعی با 46/2، در رتبه ششم، شاخص مشارکت در امور مدنی و اشتغال با 41/2، در رتبه هفتم و شاخص مسکن با 38/2، در رتبه هشتم قرار دارد. با توجه به میانگین‌های به دست آمده؛ مشخص می‌گردد که میانگین همه شاخصهای بررسی شده کمتر از حد وسط طیف لیکرت(عدد 3)، می‌باشد. ضمناً نتایج حاصل از آزمون t نشان داد که از بین هشت فرضیه تحقیق فقط فرضیه اول(به نظر می‌رسد فضاهای بیرونی و ساختمان ها در منطقه چهار شهرداری کلانشهر تبریز مطابق با نیازهای سالمندان طراحی نشده است)، رد شده و هفت فرضیه دیگر تایید شده‌اند. به بیانی دیگر با این‌که برخی از گویه‌های مختلف این هشت شاخص نمره قابل قبولی کسب کرده‌اند؛ ولی به صورت کلی میانگین‌های به دست آمده پایین‌تر از میانگین حد وسط بوده است. لذا نتیجه می‌گیریم که منطقه چهار شهرداری کلان شهر تبریز دوستدار سالمند نیست و تا رسیدن به حد مطلوب فاصله زیادی دارد. لازم به ذکر است که بیشترین میزان نارضایتی از هر شاخص توسط سالمندان منطقه چهار کلانشهر تبریز به شرح زیر مشخص شده است: در شاخص فضاهای بیرونی و ساختمان‌ها؛ بیشترین میزان نارضایتی سالمندان مربوط به سرویس‌های بهداشتی عمومی به لحاظ کمی(تعداد) و کیفی(نحوه نگهداری)، بوده است با 36/66% ، در شاخص حمل و نقل بیشترین میزان نارضایتی سالمندان مربوط به نبود محل‌های در دسترس ویژه‌ای جهت پارک اتومبیل‌های سالمندان و افراد معلول بوده با 83/73 % ، در شاخص مسکن؛ بیشترین میزان نارضایتی سالمندان مربوط به نبود پراکنش خدمات مورد نیاز سالمندان ناتوان و آسیب‌پذیر در سطح منطقه چهار با 77/74 %، در در شاخص مشارکت اجتماعی؛ بیشترین میزان نارضایتی سالمندان مربوط به نبود خدمات و امکانات خاصی برای سالمندانی که درمعرض انزوای اجتماعی قراردارند با 03/71 % ، در شاخص احترام و فعالیت اجتماعی؛ بیشترین درصد نارضایتی سالمندان و خصوصاً سالمندانی که لحاظ سلامتی در وضعیت مناسبی نبودند مربوط به نبود، کمبود و دسترسی سالمندان به سرویس‌های خدماتی عمومی، گروه‌های داوطلب و بخش‌های خصوصی جهت رفع احتیحات این گروه سنی بود با با 22/68 % ، در شاخص مشارکت در امور مدنی و اشتغال بیشترین میزان نارضایتی سالمندان مربوط به نبود و کمبود فرصت‌های خود اشتغالی برای سالمندان و مورد حمایت نگرفتن این گروه سنی از طرف نهادهای مربوطه است با 90/72 % ، در شاخص ارتباطات و اطلاعات؛ بیشترین میزان نارضایتی سالمندان مربوط به نبود دسترسی وسیع به سیستم‌های کامپیوتری و اینترنت با هزینه‌ی پایین در اماکن عمومی مانند ادارات و کتابخانه‌ها بوده با 36/66 % ، و در شاخص حمایتهای اجتماعی و خدمات سلامت؛ بیشترین میزان نارضایتی سالمندان مربوط به کاهش نیافتن موانع اقتصادی فراروی سرویس‌های خدماتی مورد نیاز سالمندان در این زمینه بوده است با 62/62 % . با توجه به رشد جمعیت سالمندان پاسخ به نیازهای جسمی ـ روانی و اجتماعی این قشر از شهروندان از الزامات مدیریت شهری است که باید به صورت خاص و ویژه به آن پرداخته شود. لذا مناسب‌سازی فضاهای شهری و تسهیل حضور اجتماعی آنان در فعالیت‌های مختلف شهر و در یک کلام توجه به خواسته‌های آنان می‌تواند بستری مناسب برای بهبود و ارتقای وضعیت آن‌ها در شهر ایجاد کرد. لذا با توجه به نتایج به دست آمده مسولان متولی می‌توانند با اولویت دادن به شاخص‌ها و گویه‌هایی که بیشترین میزان نارضایتی را از طرف سالمندان داشته‌اند؛ اقدام به اصلاح موارد مورد نظر بپردازند و به مرور زمان در جهت دوستدار سالمند بودن منطقه چهار کلانشهر تبریز حرکت کرده و شرایط و محیطی قابل قبول برای افراد سالمند فراهم کنند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سالمندی جمعیت؛ شهر دوستدار سالمند؛ منطقه چهارتبریز؛ شاخص رضایت مندی | ||
| مراجع | ||
|
ادیب روشن، فرشته، طالب‌پور، مهدی، پیمانی‌زاد، حسین، پور‌غزت، علی‌اصغر(1399)، شناسایی مختصات شهر دوستدار سالمند در ایران 2050، فصلنامه چشم‌انداز شهرهای آینده، دوره اول، شماره دوم، پیاپی 2، تابستان.
استبصاری، فاطمه، رحیمی خلیفه‌کندی زهرا، استبصاری، کیمیا، مصطفایی، داود(1399)، مفاهیم و شاخصهای شهر دوستدار سالمندان، فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران، دوره‌ی هشتم، شماره‌ی اول، بهار.
اصغری زمانی, اکبر, ولیزاده کامران, خلیل, رحمانی, رباب. (1401). بررسی تطبیقی وضعیت خط آسمان شهری با استفاده از تحلیل های سه بعدی GIS، مطالعه موردی: شهرک ولیعصر و رشدیه تبریز. نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی, 26(80), 1-26. doi: 10.22034/gp.2022.45719.2832
آرایی، علی، نظم‌فر، حسین، عزت‌پناه، بختیار(1400). ارزیابی میزان رضایت‌مندی از تحقق ابعاد شهر دوستدار سالمند از منظر اجتماع محلی(مطالعه موردی: منطقه ۳ کلانشهر کرج)، فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 13(4)، 81-106.
پورمحمدی, دکتر محمدرضا, قربانی, رسول, علی زاده, غفور. (1401). "راهبردهای کاهش آسیب‌پذیری مکانی مراکز ثقل تهدید پذیر کلانشهر تبریز از منظر پدافند غیرعامل". نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی, 26(79), 79-91. doi: 10.22034/gp.2022.10840
تقیزادفانید، ابوالقاسم، مقنی‌جانسوز، منیر. (1401). بررسی رابطه مشارکت مردم و توسعه گردشگری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز). نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی, 26(80), 83-98. doi: 10.22034/gp.2021.45212.2813.
حسینقلی‌زاده، علی، جلوخانی‌نیاکی، محمدرضا، نخستین‌روحی، محمدرضا، حاجیلو، فخرالدین(1399)، تحلیل مکانی و ارزیابی فضاهای شهری از منظر شهر دوستدار سالمند(مطالعه‌ی موردی: منطقه‌ی 6 شهر تهران)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره‌ی 8، شماره‌ی 2، تابستان.
حیدری، محمد‌تقی، محمدی، شهرام، رحمانی، مریم(1400)، پایش نظریه حق به شهر در بازتولید فضای شهر دوستدار سالمند (مطالعه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره‌ی 53، شماره 1، بهار.
دری، صفورا، حکیمی، حمیده، رفیعی، فروغ، اشقلی، فراهانی، منصوره، محمدی، حسین(1398)، مفهوم سالمندی فعال در سایه ابتلا به دیابت: یک مقاله کیفی، مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران(حیات)، دوره 25، شماره3، پاییز.
زرقانی، سید‌هادی، خوارزمی، امید‌علی، جوهری، لیلا.(1394). ارزیابی شاخصهای فضایی-کالبدی شهر مشهد در راستای تبدیل‌شدن به شهر دوستدار سالمند، جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، شماره 15، تابستان.
سیفی‌سرای، ریحانه(1397)، سلامت روان و ارتباط آن با توانمندی سالمندان مراجعه کننده به مراکز سلامت شهر تبریز، پایان‌نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد روان پرستاری، دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز.
صدیقی‌اقدس، علیرضا، عزت‌پناه، بختیار، بیگ‌بابایی، بشیر(1399)، تبیین زیست‌پذیری بخش مرکزی کلانشهر تبریز با رویکرد آینده‌نگاری، فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا(برنامه‌ریزی منطقه‌ای)سال دهم، شماره 2، بهار.
ضرغامی، حسین، فریمانه، محمود(1394)، بررسی تحلیلی ویژگی‌های جمعیتی و اقتصادی - اجتماعی سالمندان کشور، مجله ی بررسی‌های آمار رسمی ایران، سال 26 ، شماره ی 2، پائیز و زمستان.
ضرغامی، حسین، میرزایی، محمدی(1394)، سالخوردگی جمعیت ایران در چهار دهه پیشرو، دو فصلنامه علمی – پژوهشی الگوی پیشرفت اسلامی – ایرانی، مقاله 3، پاییز و زمستان.
عبدالهی، ولی، بیگ‌بابایی، بشیر، عزت‌پناه، بختیار(1399)، بازشناسی قابلیت‌های بازآفرینی در بافت های ناکارآمد(مطالعه موردی: منطقه چهار شهرداری کلانشهر تبریز)، فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا(برنامه‌ریزی منطقه‌ای)سال دهم، شماره 4، پاییز.
کلانتری، عبدالحسین، نصر‌اصفهانی، آرش، آرام، هاشم(1392)، عدالت در شهر(5)، شهر دوستدار سالمند، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، گروه پژوهش‌های راهبردی اجتماعی و فرهنگی، گزارش شماره 208، شهریورماه.
کیائی، مژگان، مطلبی، سیده آمنه، میرزاده، منیرالسادات، محمدی، فاطمه(1398)، ارزیابی شاخصهای شهر دوستدار سالمند شهر قزوین: فضاهای باز شهری، ساختمان‌ها و مکان‌های عمومی، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، دوره 23، شماره 5 ، آذر و دی.
- محمودزاده، حسن، آقایاری‌هیر، توکل، حاتمی، داود(1399)، بررسی و تحلیلی بر وضعیت سالمندی جمعیت شهری استان خوزستان، فصلنامه مطالعات عمران شهری، دوره چهارم، شماره دوازدهم، بهار.
محمودزاده، حسن، آقایاری‌هیر، توکل، حاتمی، داود(1400)، بررسی و تحلیل وضعیت سالمندی جمعیت ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره ۳۷، شماره ۱، زمستان.
مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن،کل کشور، سال 1395. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 774 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 388 |
||