حبیب نزاد, سید احمد, حق پناهان, زهره. (1401). فرایند ابتکار تقنینی و مؤلفه‌های مؤثر در آن با تأکید بر مخاطب قانون در پرتو مطالعات تطبیقی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 13(27), 71-100. doi: 10.22034/law.2022.45927.2896
سید احمد حبیب نزاد; زهره حق پناهان. "فرایند ابتکار تقنینی و مؤلفه‌های مؤثر در آن با تأکید بر مخاطب قانون در پرتو مطالعات تطبیقی". سامانه مدیریت نشریات علمی, 13, 27, 1401, 71-100. doi: 10.22034/law.2022.45927.2896
حبیب نزاد, سید احمد, حق پناهان, زهره. (1401). 'فرایند ابتکار تقنینی و مؤلفه‌های مؤثر در آن با تأکید بر مخاطب قانون در پرتو مطالعات تطبیقی', سامانه مدیریت نشریات علمی, 13(27), pp. 71-100. doi: 10.22034/law.2022.45927.2896
حبیب نزاد, سید احمد, حق پناهان, زهره. فرایند ابتکار تقنینی و مؤلفه‌های مؤثر در آن با تأکید بر مخاطب قانون در پرتو مطالعات تطبیقی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1401; 13(27): 71-100. doi: 10.22034/law.2022.45927.2896
فرایند ابتکار تقنینی و مؤلفه‌های مؤثر در آن با تأکید بر مخاطب قانون در پرتو مطالعات تطبیقی
2دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم
چکیده
تقویت و تعمیق حوزۀ ابتکارات تقنینی و نگارش پیش‌نویس متن قانون، ظرفیت قابل توجه و پیچیده‌ای است که می‌تواند در مواجهه با چالش‌های حوزۀ قانونگذاری، به‌عنوان راهکاری پیشگیرانه در خدمت وضع قوانین مطلوب قرار گیرد. با وجود این، به دلیل پیچیدگی و درهم‌تنیدگی مولفه‌های حوزۀ یادشده، برخورداری از چنین ظرفیتی در عمل آسان نبوده، نیازمند ملاحظۀ دقیق عناصر مرتبط، محاسبات واقع‌بینانه و قابل اجرا، خرد عملی و توانمندی بسیاری است. مطابق با مستندات موضوعی ارائه‌شده، روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای است. هدف موردنظر آن نیز مطالعۀ فرایند تدوین ابتکارات تقنینی و برشماری مؤلفه‌های مؤثر در نگارش ابتکارات تقنینی و برجسته‌سازی مؤلفۀ مخاطب قانون است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که اولاً درنظر داشتنِ مولفۀ مخاطب قانون در هنگام نگارش پیش‌نویس متن قانون به‌منظور تنظیم متون ساده، روشن، دقیق، صحیح، شفاف و غیرمبهم، هم موجب تشخیص چگونگی قالب و محتوای قانون می‌شود و هم میزانِ اجرای قانون از سوی مخاطبان را قابل پیش‌بینی و امکان‌پذیر می‌سازد. ثانیاً تا جایی که به حوزۀ تهیه و نگارش ابتکارات تقنینی مربوط می‌شود، قانون‌گذاریِ مطلوب در مقابله با چالش عدم اجرای قوانین، نیازمند ارزیابی‌ها و سنجش‌های دقیق و واقعی از حوزۀ اجرای قوانین، شرایط، الزامات اجرا و به‌خصوص شناخت هرچه بیشتر مخاطبان قانون است و به این ترتیب، در این راستا لازم است تا با بررسی مؤلفه‌های حوزۀ نگارش ابتکارات تقنینی، هم اهمیت مؤلفۀ مخاطب قانون لحاظ گردد و هم نقش دیگر مؤلفه‌ها و چگونگی تأثیر آنها در کیفیت پیش‌نویس متن قانون با تمرکز بر مخاطب قانون مد نظر قرار گیرد.
راسخ، محمد، بنیاد نظری اصلاح نظام قانونگذاری، (تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات حقوقی، 13۸4).
ریاست جمهوری سازمان برنامه و بودجه، خلاصۀ گزارش عملکرد قانون برنامۀ ششم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سال 1397، (تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه کشور، 1398).
قاضی شریعت پناهی، سید ابوالفضل، بایسته‌های حقوق اساسی، (تهران: نشر میزان، چ 51، 1394).
کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، ج 2، (تهران: شرکت سهامی انتشار، چ 5، 1393).
- مقاله‌ها
تورنتون، گرت. سی، «فرایند تهیۀ پیش‌نویس قانون»، ترجمۀ حسن وکیلیان، دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، ش 10015، (1388).
حبیب‌نژاد، سید احمد و تقی‌زاده، احمد، «نیازسنجی تقنینی؛ عنصری بایسته در قانونگذاری شایسته»، فصلنامۀ دانش حقوق عمومی، ش 26 (1398).
حبیب‌نژاد، سید احمد و عامری، زهرا، «قانون‌نویسی در نظام تقنینی ایران در پرتو مدل‌های پیش‌نویس‌نگاری تقنینی»، فصلنامۀ مجلس و راهبرد، ش 102 (1399).
دفاتر تخصصی معاونت‌های پژوهشی مجلس، «گزارش عملکرد تقنینی و نظارتی دورۀ دهم مجلس شورای اسلامی»، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، ش 17078، (1399).
زرشکی، محمد و جلالی، محمد، «تراکم‌زدایی حقوقی- اداری از تهران در پرتو قانون اساسی»، پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، ش 64 (1396).
صمدیه، مریم و ملایوسفی، مجید، «ارسطو و فرونسیس (حکمت عملی)»، فصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی آینۀ معرفت، دانشگاه شهید بهشتی، ش 53 (1396).
غلامپور، محمدرضا و سلحشور، حمیدرضا، «موانع اجرای قانون پیش‌فروش آپارتمان‌ها»، فصلنامۀ مطالعات حقوق، ش 11 (1396).
فلورز، ایمر. بی، «در جستجوی فلسفۀ قانونگذاری: مشروطه‌خواهی/ قانونگرایی»، در حسن، وکیلیان، گفتارهایی در قانون و قانونگذاری، (تهران: دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، چ 1، 1390).
مرکز مالمیری، احمد، «اختلال در ابتکار قانونگذاری در ایران؛ آموزه‌هایی برای مجلس یازدهم»، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی، ش 17139، (تیر 1399).
مرکز مالمیری، احمد و وکیلیان، حسن، «مقدمه‌ای بر فلسفۀ قانونگذاری: در تکاپوی ارتقای کیفیت قانون»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، ش 51 (1395).
مویل، کوئین جی، «ارتقای کارآمدی رویه‌های تقنینی پارلمان»، در حسن وکیلیان، گفتارهایی در قانون و قانونگذاری، (تهران: دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، چ 1، 1390).
میرزایی، اقبالعلى، «ارجاع قانون به قانون دیگر و دشواری‌های ناشی از آن»، فصلنامۀ دیدگاه‌های قضایی، ش 65 (1393).
میرزایی، اقبالعلى، «تصویب مجدد قانون و پیامدهای آن»، نشریۀ مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 9 (1393).
