آمار
| تعداد نشریات | 44 |
| تعداد شماره‌ها | 1,302 |
| تعداد مقالات | 16,019 |
| تعداد مشاهده مقاله | 52,485,304 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,212,968 |
عنوان: آیندهپژوهی فرایند تغییرات تراکم شهری (مطالعه موردی: منطقه 2 شهرداری تبریز) | ||
| جغرافیا و برنامهریزی | ||
| دوره 28، شماره 88 - شماره پیاپی 89، شهریور 1403، صفحه 20-1 اصل مقاله (1.64 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/gp.2022.49677.2950 | ||
| نویسندگان | ||
| شهریور روستایی* 1؛ کوثر عراقی2 | ||
| 1استاد، گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده برنامهریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| 2کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامهریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| امروزه با پیشرفت روزافزونی که در جامعه وجود دارد، یکی از مسائل مهم جامعه تغییر و تحول می‌باشد که همواره بوده و ادامه دارد. تمایل به پیشرفت بدون تغییر و تحول امکان‌پذیر نیست. آینده پیش روی، آینده‌ای مبهم و نامعلوم است و باید برای شناخت آن به کمک علم آیندهپژوهی همواره تلاش کنیم. در دهه‌‌های اخیر به دلیل تحولات و دگرگونی‌های روی‌داده در عرصه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی در شهرها نگاه انسان به آینده متفاوت شده است. این تحقیق با رویکرد آیندهپژوهی به موضوع تراکم و تغییرات آتی تراکم شهری می‌پردازد که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی می‌باشد و برای جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای- میدانی و دیدگاه نوین برنامهریزی (آیندهپژوهی) همچنین برای بهدست آوردن اطلاعات و جمع‌آوری نظرات کارشناسان از روش پویش محیطی و برای شناسایی پیشران‌ها، از روش تحلیل اثرات متقابل/ ساختاری و نرمافزار میک‌مک و برای تدوین سناریوهای مطلوب از نرمافزار سناریوویزارد استفاده گردید تا مهم‌ترین پیشران‌ها و میزان تأثیرگذاری این پیشران‌ها در وضعیت به‌وجود آمده و درنهایت تدوین سناریوهای مطلوب در وضعیت آینده تراکم شهری در منطقه ۲ شهرداری تبریز به دست آید.که به صورت خلاصه نتایج بهدست آمده چنین می‌باشد: از 60 عامل موثر شناسایی شده در تغییرات تراکمی شهر تبریز بااستفاده از نرمافزار میک‌مک 13 عامل پیشران بهدست آمد،سپس با تعیین47 وضعیت‌های احتمالی برای این13 عامل و وارد کردن آن‌ها در نرمافزار سناریوویزارد،تعداد سناریوهای قوی 4 و تعداد سناریوهای ضعیف 270 و تعداد سناریوهای با سازگاری بالا11 بهدست آمد که تحلیل‌های به دست آمده از سناریوها نشان می‌دهد که وضعیت آینده تغییرات تراکمی شهر تبریز با روند مطلوب در پیش خواهد بود هرچند نباید از وقوع شرایط بحرانی آینده غافل باشیم. | ||
تازه های تحقیق | ||
همانطور که میدانیم عامل قیمت زمین و مسکن با تراکم رابطه مستقیم دارد. درواقع هرچه قیمت زمین و مسکن بالا رود تراکم شهری نیز افزایش می یابد.در واقع افزایش قیمت زمین که ناشی از محدودیت آن و کشش ناپذیری عرضه در برابر تقاضاست و نیز ضرورت استفاده بهینه از آن، موجب افزایش تراکم ساختمانی و در پی آن تراکم جمعیتی می شود. از مطالعات بدست آمده در مورد تراکم ساختمانی، شاهد این موضوع می باشیم که در سال هایی که در ساخت و ساز رکود وجود داشته، رشد قیمت مسکن پایین بوده و برعکس آن در سال هایی که در ساخت و ساز رونق وجود دارد قیمت زمین نیز دارای رشد بالایی است.با توجه به ۱۳ عامل کلیدی و پیشران استخراج شده از وضعیت آینده تغییرات تراکمی شهر تبریز، عامل قیمت زمین با امتیاز 254 در تاثیرگذاری مستقیم و 261 امتیاز در تاثیرگذاری غیر مستقیم به عنوان اولین و مهم‌ترین عامل کلیدی انتخاب گردید. با توجه به تبعات افزایش قیمت زمین به ناچار عامل تقاضای کاربری مسکونی هم تحت تأثیر آن قرار میگیرد. که به عنوان عامل کلیدی در رتبه پنجم با عنوان رشد جمعیت و افزایش تراکم، با امتیاز 251 در تاثیرگذاری مستقیم و 257 در تاثیرگذاری غیر مستقیم جای میگیرد. بنابراین طبق اظهارات بهدست آمد از نتایج پژوهشی به این نتیجه می‌رسیم که زمین شهری و به‌تبع آن تقاضای کاربری مسکونی،که رشد جمعیت و افزایش تراکم را به دنبال خود افزایش می‌دهد از پیشران‌های مؤثر و مهم در تغییرات تراکم شهری می‌باشد. همانطور که مشخص شده عامل افزایش شدت استفاده از زمین به عنوان نهمین عامل کلیدی در وضعیت آینده تغییرات تراکمی شهر تبریز با امتیاز 245 در تاثیرگذاری مستقیم و امتیاز 251 در تاثیرگذاری غیر مستقیم قرار دارد. و شاهد تأثیر قیمت زمین برافزایش تراکم از نتایج بهدست آمده هستیم. چراکه با افزایش قیمت زمین شهری بلندمرتبه‌سازی رواج بیشتری یافته تا با استفاده از شدت زیاد استفاده از زمین بتوانند پاسخگوی تقاضای مسکن جامعه باشند.درمجموع نتیجه اصلی و سناریو بهینه در وضعیت آینده تغییرات تراکمی شهر تبریز ادامه شرایط بدین‌صورت می‌باشد که شرایط با روندی مطلوب خواهد بود هرچند که به‌صورت محدود و کم، وقوع شرایط بحرانی و بد وضعیت آینده را نیز نباید نادیده گرفت واز آن غافل شد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از سناریوها و تحلیل سناریوها برای دستیابی به سناریوی مطلوب و در مقابل آن جلوگیری و مانع از اتفاق افتادن سناریوهای نامطلوب در وضعیت آینده تغییرات تراکمی شهر تبریز راهبردهایی هرچند اندک را بدین منظور ارائه می‌دهیم. ۱- داشتن نظارت و بررسی‌های شدید و دقیق در مورد زمین‌های اطراف و داخل محدوده‌های شهر توسط دولت، تا مسئولین شهری بتوانند بر انواع ساختو ساز در مناطق مختلف شهر و همچنین از ساختو سازهای بوجود آمده خارج از برنامهها و طرحهای شهری بکاهند. 2- جلوگیری از وجود مسائلی چون رانت شهری، چراکه رانتی شدن سرمایه درکشورهایی از قبیل کشور ما از طریق درآمدهای نفتی حاصل میشود و به راحتی وارد کارهای عمرانی و بودجه شهرها میشود. و جلوگیری از افزایش شدت استفاده از انواع زمین‌و بورس‌بازی زمین‌های شهری توسط عدهای از افراد سودجو. 3- بسترسازی برای افزایش قدرت تأثیرگذاری نهادها و افزایش نقش دولت به‌صورت مستقیم در امور شهرداری‌ها و کارهای عمرانی در شهرها و همچنین افزایش کمک مالی دولت به شهرداری‌ها جهت تأمین هزینه‌های خود تا بدین منظور از افزایش بیش‌ازحد ساختو ساز، افزایش تراکم فروشی و افزایش صدور مجوز برای افزایش تراکم و... در شهرها جلوگیری به عمل آید. 4- همانطور که لوفور نیز معتقد است: دولت با کنترل بازار زمین و مسکن و با نظارت بر ساختو سازها میتواند نقشی اساسی در کنترل شهرها داشتهباشد. تلاش برای جلوگیری از افزایش قیمت زمین و مسکن و همچنین تلاش برای کنترل قیمت زمین، ازجمله عواملی است که میتواند در آینده تغییرات تراکمی شهر تبریز بسیار مؤثر و قابل تأمل باشد. 5- داشتن توجه ویژه و تمرکز بالا بر روی پیشران‌های کلیدی مؤثر در وضعیت آینده تغییرات تراکمی شهر تبریز جهت مدیریت کارآمد و مؤثر.
| ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آینده پژوهی؛ تراکم شهری؛ سناریونویسی؛ میک مک؛ سناریوویزارد؛ تبریز | ||
| مراجع | ||
|
پایا، علی (۱۳۸۹)، آیندهپژوهی پیشرفته، نگاهی ژرف به اصول، مبانی و روش‌های آیندهپژوهی، ماهنامه هنر نهم، شماره ۹، تهران
پورمحمدی، محمدرضا، کریم حسین زاده دلیر، رسول قربانی و نادر زالی، (۱۳۸۹)، مهندسی مجدد فرایند برنامهریزی با تأکید بر کاربرد آیندهنگاری، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره ۲۰. تبریز.
حبیبی، لیلا، مریم جعفری مهرآبادی، (۱۳۸۹) آیندهپژوهی و آینده کلان‌شهرها با تأکید بر کلان‌شهر تهران. فصلنامه جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، دوره ۲، شماره ۶، بروجرد.
خزائی، سعید، 1386، آیندهپژوهی، مفاهیم و ضرورت‌ها، سایت کشف آینده
ربانی، طاها، (۱۳۹۱) روش تحلیل ساختاری، ابزاری برای شناخت و تحلیل متغیرهای مؤثر بر آینده موضوعات شهری. اولین همایش ملی آیندهپژوهی، دانشگاه تهران.
روستایی، شهریور، اسماعیل اکبری، رباب حسین زاده، (۱۳۹۵)، بررسی عوامل کلیدی تأثیرگذار بر رشد شهرهای بزرگ (موردمطالعه: شهر ارومیه). نشریه پژوهش و برنامهریزی شهری، سال هفتم، شماره ۲۶.
زالی، نادر (۱۳۸۸)، آیندهنگاری توسعه منطقهای با رویکرد برنامهریزی سناریو مبنا (نمونه موردی: استان آذربایجان شرقی)، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تبریز.
زالی، نادر، (۱۳۹۲)، آیندهنگاری راهبردی در برنامهریزی توسعه منطقهای، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.
شهبازی، نجف علی و روحالله غلامی (۱۳۹۱)، آیندهپژوهی در مطالعات بینالملل با رویکرد شبیه‌سازی، نخستین همایش ملی آیندهپژوهی، ۲۶ بهمن تهران، ایران
عزیزی، محمدمهدی، (۱۳۸۸)، تراکم در شهرسازی اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری، چاپ چهارم، دانشگاه تهران، تهران.
کشاورزترک،عینالله، براتی،ناصر(۱۳۹۲)، آیندهپژوهی در برنامهریزی مدیریت شهری، مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران، شماره220،مدیریت فناوری اطلاعات و مرکز اسناد، تهران.
مرکز آمار ایران، (۱۳۹0)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹0.
مظفری، علی، (۱۳۸۸)، آیندهپژوهی، بستر عبور از مرزهای دانش، فصلنامه نظم و امنیت اجتماعی، شماره ۴، اصفهان.
ملکزاده، ندا، مهدی بزاز زاده و مجتبی رفعیان، (۱۳۹۵)، شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه شهری با رویکرد آیندهنگاری (مطالعه موردی: کلان‌شهر کرج). مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۵
ملکی فر، عقیل و همکاران، (۱۳۸۵)، الفبای آیندهپژوهی، کرانه علم، تهران.
ناظمی، امیر (۱۳۸۶)، آیندهنگاری منطقهای به‌مثابه آمایش سرزمین، اندیشکده آتی نگار، تهران.
نعیمی، کیومرث (۱۳۹۴)، آیندهپژوهی برنامهریزی و توسعه مسکن شهری با تأکید بر مسکن غیررسمی (مطالعه موردی: مساکن غیررسمی شهر سنندج)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تبریز.
نعیمی، کیومرث، محمدرضا پورمحمدی، (۱۳۹۵)، شناسایی عوامل مؤثر بر وضعیت آینده سکونتگاه‌های فرودست شهری سنندج با تأکید بر کاربرد آیندهپژوهی، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، شماره ۲۰، کردستان.
نقش محیط، مهندسین مشاور شهرسازی معماری، (۱۳۹۱)، مطالعات طرح جامع شهر تبریز، تبریز Bell, Wendell. (2003). Foundations of futures studies, History, Purposes and knowledge, human science for a new era, volume 1 Burke, T, Hulse,k. (2008), What foresight! Understanding Australia s housing future Coates JF.1985.Foresight in federal government policymaking .Futures Research Quarterly summer.29- 53 Georghiou, L. (2001). Third generation foresightintegrating the socio-economic dimension. The approach to and the potential for new technology foresight. Paper presented at the The Proceedings of an International Conference on Technology Foresight. Tokyo, Japan Godet, A. J., Meunier, M. F., Roubelat, F, (2003), Structural analysis with the MICMAC method &actors’ strategy with MACTOR method, Futures Research Methodology, No.2 Krawczyk elzbita, (2006),futures thinking in city planning processes: the case of Dublin. Dublin institute of technology Martin, B. (1995), “Foresight in Science and Technology”, Technology Analysis & strategic management, PP. 128-132 Khakee, 1985, futures-oriented municipal planning, technological foresighting and social change 28,63-83 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 549 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 232 |
||