1دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران – ایران
2دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران - ایران
3کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تهران، تهران - ایران
چکیده
به طور معمول در کشورهای در حال توسعه، رشد شهری از ظرفیت دولت ها و شهرداری ها برای ارائه خدمات و زیر ساخت های مناسب برای جمعیت، بیشتر است. این مقوله باعث تشدید فقر شهری در شهرها و به ویژه شهرهای بزرگ این کشورها خواهد شد. هدف از پژوهش حاضر توانمندسازی فقر در سطح محله اسماعیل آباد، منطقه 19 شهرداری تهران می باشد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش جزء پژوهش های توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش حاضر محله اسماعیل آباد، منطقه 19 شهرداری تهران می باشد. ابتدا با استفاده از شاخص های اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و کالبدی، گستره های مواجهه با فقر شهری در سطح محله اسماعیل آباد، منطقه 19 شهرداری تهران شناسایی شدند. وزن دهی شاخص های پژوهش با استفاده از روش آنتروپی شانون صورت گرفته است، سپس برای رتبه بندی شاخص ها از مدل کمی سطح بندی ویکور (Vikor) استفاده گردید. برای نمایش و تحلیل فضایی فقر شهری در سطح محله ی اسماعیل آباد، منطقه 19 از نرم افزار ARC GIS استفاده شده است. هم چنین با استفاده از مدل QSPM راهبرد های درونی و برونی شناسایی شدند که تشکل های مردمی و سازمان های مردم نهاد به عنوان مهم ترین عامل محرک در توانمند سازی فقر در سطح محله ی مورد مطالعه در نظر گرفته شدند و پس از شناسایی محله هدف با استفاده از تکنیک (SWOT) به منظور ارتقای این محله با توجه به مشکلات و محدودیت ها برنامه ریزی صورت گرفت. نتایج حاصله بیانگر آن است که فقر شهری بر محله های تمرکز یافته اند که در حاشیه شهر قرار دارند. برای رفع مشکلات ساکنین محله هدف، تقویت تشکل های خود جوش محلی در ایجاد همبستگی و حفظ هویت محله ای، شناخت پتانسیل های توسعه، آموزش ساکنین و ارتقای آگاهی آنان، اجرای طرح های توانمند سازی برای کنترل محله.
ایراندوست، کیومرث (۱۳89)، جایگاه بخش غیررسمی در توانمندسازی اجتماعات فقیر، هفت شهر، شماره ۲۳-۲۴، صص 4.
افروغ، عماد (1388)، فضا و جامعه : فضا و نابرابری اجتماعی، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، تهران، صص115- 131.
ابراهیم زاده، عیسی، اسکندری ثانی، محمد، پور صغری، رمضان (1395)، راهبرد تعدیل فقر در محلات شهری با رویکرد اقتصاد
مقاومتی، مطالعه موردی: کلان شهر تهران، نشریه جغرافیا و توسعه دوره 14، شماره 44، صص 1 –
بزرگوار، علیرضا، زیاری، کرامت الله و تقوایی، مسعود، (۱۳۹۶)، سنجش مکانی پهنه های فقر شهری در شهرهای جدید (مورد مطالعه: شهر جدید هشتگرد)، فصلنامه علمی- پژوهشی مجلس و راهبرد، دوره ۲۴، شماره ۹۲، صص ۲۷-۵ .
بندر، زینب و نیک نامی، مهرداد (1392)، شناسایی عوامل اجتماعی – فرهنگی موثر بر توانمندسازی اعضاء تعاونی های روستایی زنان استان ایلام، مجله پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، شماره 3، صص 77 – 63 .
پاتر، رابرت؛ ایوانز، سلی لوید (1384)، شهر در جهان درحال توسعه، ترجمه کیومرث ایراندوست و میترا احمدی، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، تهران.
جواهری پور، مهرداد؛ داورپناه، بابک (۱۳۹۳)، سکونتگاه های ناپایدار اقشار کم درآمد شهری و بازبینی سیاست گذاری های دوران اخیر در زمینه اسکان غیررسمی یا نابسامان ، نشریه معماری و شهرسازی هفت شهر، دوره ۱ ،شماره ۸، ص ۸۲-۹۷.
حسن زاده، م.(1390)، بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر توانمندسازی کارکنان در یکی ازشرکت های فعال در زمینه خودرو، پایان نامه مدیریت دولتی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
حسینیان، شهامت، جعفری، محمد و بهرامی نکو، محمد (1390)، بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر توانمندسازی کارگاهان پلیس آگاهی فاتب، فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، شماره 3، سال3 صص 57 –
حیدری ساربان، وکیل، ملکی، ابوذر (1393)، ارزیابی نقش گردشگری روستایی در توانمندسازی اجتماعی روستایی (مورد مطالعه: روستای ده زیارت، شهرستان بوانات، استان فارس)، مجله توسعه روستایی، پاییز و زمستان1393، شمار11،صص 279- 298.
حسینی خواه، حسین(1393)، تحلیل جاذبه های اکوتوریستی شهر یاسوج و ارائه ی چالش ها و راهکارها، همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، همدان، ص14.
داداش پور، هاشم؛ حسین آبادی، سعید؛ پورطاهری، مهدی(1391)، تحلیل نقش توانمندسازی ساکنان در بهسازی کالبدی، محیطی سکونتگاه های غیررسمی، مطالعه موردی: شرق کال عیدگاه شهر سبزوار، مجله جغرافیا و برنامه ریزی، دوره۱۶،شماره ۴۱،صص،۶۵-۱۲۷.
رضایی، محمدرضا؛ علیان، مهدی؛ خاوریان، امیررضا (1393)، شناسایی و ارزیابی گستره های فضای فقر شهری در شهر یزد، مجله ی پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 46 ، شماره 3، ص 6 .
روستایی، شهریور، کریم زاده، حسین، زاد ولی، فاطمه (1395)، بررسی تحلیل فضایی گسترش فقر شهری در شهر تبریز طی سال های 1375- 1385، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال ششم، شماره 22، صص 125- 136.
زبردست، اسفندیار، رمضانی، راضیه. (۱۳۹۵)، سنجش فقر شهری و ارتباط آن با دسترسی به خدمات شهری در شهر قزوین، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، ۲۱(۲)، صص ۵۴ – ۴۵.
زاهدی مازندرانی، محمدجواد (۱۳۸8)، فقر روستایی، روند و اندازه گیری آن در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره ۱۷، صص ۳۲۶-۲۸۹.
زنگنه، علیرضا (۱۳۸۹)، شناخت الگوی فضایی گسترش فقر شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در شهر کرمانشاه طی سال های (۱۳۸۵-۱۳۷۵) پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر شهریور روستایی، دانشگاه زنجان، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری.
سبحانی، بهروز (1389)، شناخت پتانسیل های گردشگری منطقه ی آبگرم سردابه در استان اردبیل با استفاده از مدل swot، مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال اول، شماره چهارم، ص2.
شیعه، اسماعیل و فاتح کبیری (1388)، گردشگری پایدار در پارک های طبیعی حومه ی شهرها با استفاده از رویکرد تحلیل راهبردی swot ، آرمان شهر، شماره 3 ،ص40.
شکویی، حسین ( 1382 )، اندیشه نو در فلسفه جغرافیا، جلد دوم، فلسفه محیطی و مکتب های جغرافیایی، گیتا شناسی تهران.
شکویی، حسین (1384)، جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، انتشارات جهاد دانشگاهی تهران.
عسگری، علی (1390)، تحلیل های آمار فضایی با ARC GIS، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، تهران.
فتح زاده، حیدر، زهدانی، سید سعید زاهد (1394)، برنامه ریزی راهبردی، به منظور توانمند سازی محلات حاشیه نشین، محلات حاشیه نشین سیلاب، احمد آباد و یانوق دره سی تبریز، دو فصلنامه پژوهش های جامعه شناسی معاصر، شماره 6 بهار و تابستان 1394، صص 61 تا 88.
قرخلو، مهدی، میره، محمد (1386)، توانمندسازی اجتماعی، راه حلی برای حاشیه نشینی، شیخ آباد قم، فصلنامه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال دوم، شماره سوم، صص 126- 111.
وثوقی، منصور، سلیانی، مسعود (1396)، عوامل موثر بر استفاده از ظرفیت سازمان های مردم نهاد در نظارت بر عملکرد دولت در فرایند توسعه محلی، نشریه توسعه محلی (روستایی – شهری)،شماره 2، پاییز و زمستان 1395، صص 220 –
محمودی، وحید(1389)، فقر قابلیتی در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، گروه پژوهش و رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، سال چهارم، شماره 17 ، ص9-32.
مویدفر، سعیده، توکلی، نجمه، ذاکریان، ملیحه (1396)، نقش سازمان های مردم نهاد و تشکل های مردمی در باز آفرینی بافت های فرسوده شهری (مطالعه موردی: محله مهدیه واقع در ناحیه غرب شهر کرد)، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، دوره 12، شماره 4 صص 895 –
مجتبی، رفیعیان، سنگی، الهام (1392)، سنجش مطلوبیت سکونتی در توسعه میان افزای شهری با استفاده از مدل تصمیم گیری منطق فازی – نمونه موردی: منطقه 19 شهرداری تهران، نشریه معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 11، صص349 –
Curley, a (2010). Theories of urban poverty and implications for public housing policy. J. Soc. & Soc. Welfare, 32, 97.
Guo, Yingqi; Chang, Shu-Sen; Sha, Feng; Yip, Paul S. F. (2018). Poverty concentration in an affluent city: Geographic variation and correlates of neighborhood poverty rates in Hong Kong, journals PLOS, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0190566.
Liu, Yanhua; Xu, Yong (2016). A geographic identification of multidimensional poverty in rural China under the framework of sustainable livelihoods analysis, journals of Applied Geography, Volume 73, Pages 62-76.
Rosenbuam )2006(. "Promoting Safe and Healthy Neighborhoods:What Research Tells Us about Inhttps://fa.wikipedia.org/wiki.
United Nations Population Fund “UNFPA” (2007). State of World Population 2007 Unleashing the Potential of Urban Growth, unfpa.org.2007/12/10.
Widiati, Iis Roin (2017). Application of GIS in The Spatial Analysis to Assessing The Infrastructure Dynamics of Slum in Papua, Indonesia, Informatics and Computing (ICIC), 2017 Second International Conference on, PP:1 - 6.
Yuan,Y; Niu, T; Chen, Y (2020). Measuring urban poverty using multi-source data and a random forest algorithm: A case study in Guangzhou, journals Sustainable Cities and Society https://doi.org/10.1016/j.scs.2020.102014.
1؛ طاهر پریزادی2؛ وحید عیسی زاده3
