دانشگاه تبریز
فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

 آمار

تعداد نشریات45
تعداد شماره‌ها1,418
تعداد مقالات17,445
تعداد مشاهده مقاله56,282,590
تعداد دریافت فایل اصل مقاله18,632,164
صادقی, مقصود علی, کریمی, علیرضا, دهقانی, رضا, دولت آبادی, مرتضی. (1400). زمینه‎های ایجاد، عملکرد و دگرگونی‎های منصب سرداریِ خراسان در دوره متأخّر صفوی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 12(29), 97-124. doi: 10.22034/jiiph.2021.14381
مقصود علی صادقی; علیرضا کریمی; رضا دهقانی; مرتضی دولت آبادی. "زمینه‎های ایجاد، عملکرد و دگرگونی‎های منصب سرداریِ خراسان در دوره متأخّر صفوی". سامانه مدیریت نشریات علمی, 12, 29, 1400, 97-124. doi: 10.22034/jiiph.2021.14381
صادقی, مقصود علی, کریمی, علیرضا, دهقانی, رضا, دولت آبادی, مرتضی. (1400). 'زمینه‎های ایجاد، عملکرد و دگرگونی‎های منصب سرداریِ خراسان در دوره متأخّر صفوی', سامانه مدیریت نشریات علمی, 12(29), pp. 97-124. doi: 10.22034/jiiph.2021.14381
صادقی, مقصود علی, کریمی, علیرضا, دهقانی, رضا, دولت آبادی, مرتضی. زمینه‎های ایجاد، عملکرد و دگرگونی‎های منصب سرداریِ خراسان در دوره متأخّر صفوی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1400; 12(29): 97-124. doi: 10.22034/jiiph.2021.14381

زمینه‎های ایجاد، عملکرد و دگرگونی‎های منصب سرداریِ خراسان در دوره متأخّر صفوی

فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
مقاله 6، دوره 12، شماره 29، دی 1400، صفحه 97-124    اصل مقاله (476.54 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2021.14381
نویسندگان
مقصود علی صادقی1؛ علیرضا کریمی2؛ رضا دهقانی3؛ مرتضی دولت آبادی* 4
1دانشیار دانشگاه تربیت مدرس تهران
2دانشیار دانشگاه تبریز
3دانشیار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران
4دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تبریز
چکیده
اگرچه صفویه ساختار اداری حکومت‎های پیشین را اخذ کردند؛ لیکن با توجّه به دگرگونی‎ها و تحوّلات کوچک و بزرگی که خود در پی آن بودند، در این ساختار نیز دگرگونی‎ها و تحوّلاتی پدید آوردند؛ ازجملۀ این تغییرات، ایجاد منصبی نوین در امور نظامی ایالت خراسان و سرزمین‎های پیرامون آن به نام منصب «سرداری خراسان» بود. این منصب در دورۀ شاه‎صفی به دیگر مناصب نظامی افزوده شد و تا پایان حکومت صفوی، بخش بزرگی از امور نظامیِ جغرافیایِ وسیعی از طریق آن سامان ‎یافت. این جغرافیا شامل نواحی مختلف خراسان (هرات، مرو و مشهد) و همچنین کم‌وبیش سرزمین‎های پیرامون آن مانند استرآباد، قندهار و سیستان بود. در جستار حاضر نگارندگان کوشیده‎اند به این پرسش پاسخ دهند که زمینه‎های ایجاد منصب سرداری خراسان و همچنین عملکرد و دگرگونی‎ها و تحوّلات آن چه بوده است؟ جستار به روش توصیفی‎ـ‎‎تحلیلی و از طریق گردآوری داده‎های موجود در منابع صورت گرفته است. یافته‎ها بیانگر آن است که سرداری خراسان، نتیجۀ احساس ضرورت به نشان دادنِ واکنشی یکپارچه و هماهنگ در آغاز در برابر یورش‎ها و حملات ازبکان و سپس اقوام دیگری چون گورکانیان، بلوچ‎ها و افغان‎ها و همچنین در راستای سیاست نفوذِ هرچه بیشترِ حکومت مرکزی در امور ایالات بوده است. این امر با گماشتن یکی از بزرگانی که ‎عموماً وابسته به دربار بوده‎اند به سرداری و اعزام به خراسان صورت پذیرفته است و بسته به عواملی مانند میزان قدرت و اقتدار شاهان و اهتمام به امور خراسان در دوره‎هایی مانند دوره شاه‎سلیمان و مقطعی از پادشاهی شاه‎سلطان‎حسین به‌شدّت تضعیف شده است. همچنین این منصب در تاریخچۀ خود دچار دگرگونی‎هایی ازجمله جمع بین سرداری و ایالت شده و تا واپسین سال‎های حکومت صفوی (سقوط اصفهان) و حتّی پس از آن ادامه یافته است.
کلیدواژه‌ها
سرداری خراسان؛ خراسان؛ ساختار اداری؛ امور نظامی؛ صفویه
مراجع
منابع کتاب ها

  • ابن‎خواندمیر، امیرمحمود (1370)، ایران در روزگار شاه‎اسماعیل و شاه‎طهماسب صفوی، به‎کوشش غلامرضا طباطبائی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  • ‎استرآبادی، میرزامهدی‎خان (1377)، جهانگشای نادری، تصحیح سیّدعبدالله انوار، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • ‎اصفهانی، محمّدمعصوم‎بن‎خواجگی (1368)، خلاصه‎السیر تاریخ روزگار شاه‎صفی صفوی، زیر نظر ایرج افشار، تهران، علمی.
  • افوشته‎ای‎نطنزی، محمودبن‎هدایت‎الله (1373)، نقاو‎‎ه‌الآثار فی ذکرالاخیار فی تاریخ الصفویه‎، تصحیح احسان اشراقی، تهران، علمی و فرهنگی.
  • انصاری، محمدرفیع (1380)، دستورالملوک، به‎کوشش محمدتقی دانش‎پژوه و ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  • بیات، فضعلی (1389)، یادداشتهایی دربارۀ افاغنه و اوزبکان به مرزهای شمال‎شرقی ایران پیوست3بدایع‎الاخبار(وقایع بهبهان در زمان حملۀ محمود افغان)، مصحح سیّدسعید میرمحمدصادق، تهران، میراث مکتوب.
  • تاورنیه، ژان باتیست (1383)، سفرنامه تاورنیه، مترجم حمید ارباب‎شیرانی، تهران، نیلوفر.
  • ثواقب، جهانبخش، «نگرشی بر شورش شیرخان افغان در عصر شاه‎صفی»، مجله علمی‎ـ ‎پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش40، 1384.
  • جعفریان، رسول (1398)، کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران، مقالۀ «حکایتی عبرت‎آموز از شیخ‎علی‎خان زنگنه وزیر بزرگ عصر صفوی» https://historylib.com/articles/ 1855/.
  • الحسینی، السیدجمال‎الدین (1379)، تاریخ ایران و تاریخ‎الافغان، اعداد و تقدیم سیّدهادی خسرو‎شاهی، تهران، کلبه شروق.
  • حسینی، خورشاه بن قباد (1379)، تاریخ ایلچى، نظام‎شاه، مصحح محمدرضا نصیرى و کوئیچى هانه‎دا، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‎.
  • حسینی‎تفرشی، محمدحسین (1388)، مبادی تاریخ زمان نواب رضوان‎مکان (شاه‎صفی)، تصحیح محسن بهرام‎نژاد، تهران، میراث مکتوب.
  • حسینی‎خاتون‎آبادی، سیدعبدالحسین (1352)، وقایع‎السنین و الاعوام‎، مصحح محمدباقر بهبودى، تهران، کتابفروشى اسلامیه‎.
  • حسینی‎قمی، قاضى‎احمد (1383)، خلاصه‎التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران.
  • خواندمیر، غیاث‎الدین (1380)، تاریخ حبیب‎السیر، زیر نظر دبیرسیاقی، تهران، خیام.
  • رجبعلی‎پور، مهدی، «اشتباهات گاه‎شمار قمری صحیفه‎الارشاد»، ایران‎نامه، 2016م.
  • ‎رحمتی، محسن «روابط و مناسبات خاندان عربشاهی خوارزم با صفویان»، پژوهش‌های تاریخی، ش2، 1390.
  • رهربرن، کلاوس میشائل (1349)، نظام ایالات در دوره صفویه، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • ریاض‎الاسلام (1391)، تاریخ روابط ایران و هند (در دوره صفویه و افشار)، ترجمه محمّدباقر آرام و عباسقلی غفاری‎فرد، تهران، امیرکبیر.
  • ‎سانسون (1346)، سفرنامه سانسون، ترجمه تقی تفضّلی، تهران، ابن‎سینا.
  • سوانح‎نگار تفرشی، ابوالمفاخر (1388)، تاریخ شاه‎صفی (تاریخ تحولات ایران در سال‌های 1038ـ1052ه.ق)، تصحیح محسن بهرام‎نژاد، تهران، میراث مکتوب.
  • سیستانی، محمّداعظم (1383)، رستاخیز قندهار و فروپاشی دولت صفویۀ ایران، کلن، د افغانستان د کلتوری ودی تولنه.
  • ‎‎سیوری، راجر (1382)، تحقیقاتی در تاریخ ایران عصر صفوی، ترجمه عباسقلی غفاری‎فرد و محمدباقر آرام، تهران، امیرکبیر.
  • شاردن (1372)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، تهران، توس.
 

  • شاملو، ولی‎قلی بن داودقلی (1371)، قصص‎الخاقانی، تصحیح سیدحسن سادات‎ناصری، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • طهرانی، محمدشفیع (1382)، مرآت واردات (تاریخ سقوط صفویان، پیامدهای آن و فرمانروایی ملک‎محمود سیستانی)، تصحیح منصور صفت‎گل، تهران، میراث مکتوب.
  • فلور، ویلم (1365)، برافتادن صفویان، برآمدن محمود افغان، ترجمه ابوالقاسم سرّی، تهران، توس.
  • فلور، ویلم (1388)، دیوان و قشون در عصر صفوی، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران، آگه.
  • فومنى‎گیلانى،‎ ملاعبدالفتاح (1349)، تاریخ گیلان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
  • قزوینی، ابوالحسن (1367)، فوایدالصفویه‎، تصحیح مریم میراحمدی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‎.
  • ‎قزوینی، یحیی‎بن‎عبداللطیف (1386)، لبّ‎التواریخ، تصحیح میرهاشم محدّث، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • کاشانی، نورالدین‎محمدشریف (1394)، تاریخ کشیک‎خانه همایون، تصحیح اصغر دادبه و مهدی صدری، تهران، میراث مکتوب.
  • کرمانی، ملامحمدمؤمن (1384)، صحیفه‎الارشاد، تصحیح محمدابراهیم باستانى‎پاریزى‎، تهران، علم.
  • کمپفر، انگلبرت (1363)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
  • کندهاری‎شینواری، علی‎محمّد (1388)، حالنامۀ حضرت میاروشان، تصحیح فضل‎الرحمن فاضل، کابل، وزارت اطلاعات و فرهنگ.
  • متی، رودی (1393)، ایران در بحران، زوال زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمه حسن افشار، تهران، مرکز.
  • ‎مرعشی‎صفوی، میرزامحمّدخلیل (1362)، مجمع‎التواریخ، ‎مصحح عبّاس اقبال‎آشتیانى‎، تهران، کتابخانه طهورى و سنایى‎.
  • مروی، محمدکاظم (1369)، عالم‎آرای نادری، تصحیح محمّدامین ریاحی، تهران، علم.
  • مستوفی، محمدمحسن (1375)، زبده‎التواریخ، مصحح بهروز گودرزى، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  • مشیزی، میرمحمّدسعید (1369)، تذکره صفویه کرمان، تصحیح باستانی‎پاریزی، تهران، علم.
  • منشی، محمّدیوسف (1380)، تذکره مقیم‎خانی، مصحح فرشته صرّافان، تهران، میراث مکتوب.
  • ‎منشی‎‎قزوینی، بوداق (1387)، جواهر‎الاخبار، تصحیح محسن بهرام‎نژاد، تهران، میراث مکتوب.
  • موسوی، سیدولی‎اله و دیگران، بررسی تحلیلی شورش حاکم ایالت قندهار در دوره شاه‎صفی اوّل، خراسان بزرگ، ش18، 1394.
  • ‎‎موسوی‎فندرسکی، سیّدابوطالب (1388)، تحفه‎العالم در اوصاف و اخبار شاه‎سلطان‎حسین، تصحیح رسول جعفریان، ‎تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى‎.
  • نصیری، محمدابراهیم بن زین‎العابدین (1373)، دستور شهریاران، مصحح محمّدنادر نصیرى‎مقدّم، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  • نصیری، میرزاعلی‎نقی (1371)، القاب و مواجب در دورۀ سلاطین صفویه، مصحح یوسف رحیم‎لو، مشهد، دانشگاه فردوسی.‎
  • نوایی و غفاری‎فرد (1386)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره صفویه، تهران، سمت.
  • نویدی‎‎شیرازی، عبدی‎بیگ (1369)، تکمله‎الاخبار، تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، نی.
  • واله‎قزوینی، محمّدیوسف (1382)، ایران در زمان شاه‎صفی و شاه‎عباس دوم، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‎.
  • وحیدقزوینی، میرزامحمدطاهر (1383)، تاریخ جهان‎آراى عبّاسى، تصحیح سیّدسعید میرمحمّدصادق، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • هاشم‎میرزاسلطان (1379)، زبور آل‎داود، تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، میراث مکتوب.
  • ‎هنوی، جونس (1367)، هجوم افغان و زوال دولت صفوی، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، تهران، یزدان.
  • Mirab Munis & Shir Muhammad and Muhammad Riza Agahi, (1990), Firdaws Al-Iqbal History of Khorezm, Translated from chaghatay and Annotated by Yuri Beregel, Leiden, Brill.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 532
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 481


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب