تأملی بر مفهوم برابری در اندیشة خبرگان قانون اساسی (1358)

دارایی, علی; مشهدی, علی; قارلقی, صدیقه

doi:10.22034/law.2022.42144.2732

فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

تعداد نشریات	45
تعداد شماره‌ها	1,361
تعداد مقالات	16,732
تعداد مشاهده مقاله	53,984,543
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	16,669,381

	تأملی بر مفهوم برابری در اندیشة خبرگان قانون اساسی (1358)
مطالعات حقوق تطبیقی معاصر
مقاله 6، دوره 12، شماره 25، دی 1400، صفحه 107-133 اصل مقاله (645.84 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/law.2022.42144.2732
نویسندگان
علی دارایی^* ¹؛ علی مشهدی²؛ صدیقه قارلقی³
¹کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه تبریز،
²دانشیار دانشگاه قم
³دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه قم
چکیده
برابری در مفهوم حقوقی‌اش هنجاری فلسفی محسوب می‌شود که بسیاری از حق‌ها و آزادی‌های بنیادین موجود در قانون اساسی از آن سرچشمه می‌گیرد. در پژوهش پیش رو نویسندگان پس از بررسی و پی‌ریزی جنبۀ نظری برابری و انواع آن (برابری شکلی و برابری ماهوی)، به توصیف و ارزیابی گفتارهای مندرج در صورت نهایی مشروح مذاکرات خبرگان قانون اساسی ١٣٥٨ که به تصویب اصول مربوط به برابری منتهی شد، پرداخته‌اند. پرسش‌های اصلی تحقیق این است که قانون‌گذاران اساسی سال 1358 چه قرائت‌هایی از برابری شکلی و ماهوی داشته‌اند؟ آنان به‌رغم پذیرش انواع برابری در متن قانون اساسی، از انواع برابری در مجلس خبرگان برداشت‌های گوناگونی داشته‌اند. گرچه آنان قرائت‌های اختلافی ظاهری و جزئی از برابری شکلی داشتند، اما در نهایت، اصل برابری شکلی را در اصول مرتبط گنجاندند. از سوی دیگر، برابری ماهوی در دیدگاه‌های خبرگان قانون اساسی معنایی نسبی و شکننده دارد؛ به این معنا که با وجود مقبولیت پاره‌ای از مصادیقِ برابری ماهوی نظیر حقوق مربوط به تبعیض مثبت در نگرش قانون‌گذاران اساسی در تصویب اصول مرتبط، به سبب توجه به آموزه‌های دین اسلام در خصوص برابری و موازین آن و مذهب تشیع به‌عنوان رکن اولیه و خطوط راهبردی تقنین، پاره‌ای از مصادیق برابری ماهوی در قانون اساسی با قید موازین اسلامی همراه شده است.
کلیدواژه‌ها
برابری؛ برابریِ شکلی؛ برابریِ ماهوی؛ تبعیض مثبت؛ خبرگانِ قانون اساسی

مراجع
الف) فارسی - کتاب‌ها ایران‌منش، محمدرضا، *مفهوم شهروندی، (تهران: نگاه معاصر، چ 1، 1394). بشیریه، حسین، آموزش دانش سیاسی، (تهران: نگاه معاصر، چ 19، 1395). دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ج 10، (تهران: دانشگاه تهران، 1365). رنجبری، ابوالفضل و بادامچی، علی، حقوق مالی و مالیه عمومی، (تهران: مجد، چ 11، 1390). زارعی، محمدحسین، حاکمیت قانون و دموکراسی، (تهران: خرسندی، چ 1، 1394). سن، آمارتیا، اندیشۀ عدالت، مترجم: احمد عزیزی، (تهران: نشر نی، چ 2، 1394). صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران،* ج 1، 2 و 3، (تهران: ادارۀ کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ 1، 1364). عمید، حسن، *فرهنگ فارسی عمید، (تهران: امیرکبیر، چ 36، 1386). عمید زنجانی، عباسعلی، حقوق اساسی ایران، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ 1، 1385). کاتوزیان، ناصر، گامی به سوی عدالت، ج 1، (تهران: میزان، چ 2، 1394). مجتهد شبستری، محمد، هرمنوتیک، کتاب و سنت، (تهران: طرح نو، چ 8، 1385). محمدی، سمیرا، اصول فقه، ج 1، (تهران: دادآفرین، چ 6، 1396). مرکز مالمیری، احمد، حاکمیت قانون، مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها، (تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، چ 2، 1394). نیگل، تامس، برابری و جانبداری، مترجم: جواد حیدری، (تهران: نگاه معاصر، چ 1، 1394). ویژه، محمدرضا، مبانی نظری و ساختار دولت حقوقی، ج 1، (تهران: جنگل، چ 1، 1390). - مقالات* اسماعیلی، محسن و امینی پزوه، حسین، «معناشناسی برخی از هنجارهای اسلامی با محوریت موازین اسلامی»، *دانش حقوق عمومی، ش 11 (1394). جاوید، محمدجواد، «تبعیض مثبت در اسلام و حقوق اقلیت‌های دینی در حکومت اسلامی»، حکومت اسلامی، ش 1 (1392). خلیلی، محسن، «نگاهی به جایگاه حقوق شهروندی در مذاکرات مجلس خبرگان بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 141-142 (1378). خلیلی، محسن و صالح‌نیا، نسترن، «مسئلۀ زن در نگرش خبرگان قانون اساسی»، پژوهشنامۀ زنان، ش 1، (1391). رضایی‌زاده، محمدجواد و کاظمی، داوود، «بازشناسی نظریة «خدمات عمومی» و اصول حاکم بر آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر (فقه و حقوق اسلامی سابق)، ش 5، (1391). کدیور، جمیله، «ریاست جمهوری زنان»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 223-224 (1385). گرجی اندریانی، علی‌اکبر، «مبنا و مفهوم حقوق بنیادین»، حقوق اساسی، ش 2 (1383). گرجی ازندریانی، علی‌اکبر؛ طبری، حامد؛ میرمحمدصادقی، مریم، «تبعیض مثبت: تبعیض عادلانه یا درمان اثرات تبعیض»، تحقیقات حقوقی، ش 146 (1390). لاهیجی، عبدالکریم، «مروری بر وضع حقوقی ایرانیان غیرمسلمان»، ایران‌نامه، ش 73-74 (1380-1379). مشهدی، علی؛ جلیلی مراد، آیت‌الله؛ دبیرنیا، علی، «دستورگرایی جوهری در اندیشۀ حقوق اساسی و اسلامی شهید بهشتی»، حقوق اسلامی، ش 62 (1398). واعظی، مجتبی، «ارزش حقوقی مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی»، حقوق اساسی، ش 3 (1383). ویژه، محمدرضا، «مفهوم اصل برابری در حقوق عمومی نوین»، حقوق اساسی، ش 2 (1383). ب) فرانسوی* - Books Mélin-Soucramanien, Ferdinand, Le principe d'égalité dans la jurisprudence du Conseil constitutionnel. (PhD diss. Aix-Marseille, 1996.3). Chiara,Preite, *Les constitutions italienne et française et le principe d’égalité: une approche linguistique. Buon compleanno, Costituzioni. La circolazione di principi e istituzioni tra Europa e America: influenze reciproche tra le Costituzioni di Stati Uniti, Messico, Brasile, Italia, Francia, Spagna. (2008,Vol. 3). - Articles* Monnier, Victor, “Les péripéties de l'égalité en Suisse, de l'époque révolutionnaire à la première Constitution fédérale”, (2006). Otto, Pfersmann, “De l'impossibilité du changement de sens de la constitution”, (2009). Revue juridique de l'USEK. — N° 10.
آمار تعداد مشاهده مقاله: 583 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 443

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب

پیوندهای مفید

آمار

تأملی بر مفهوم برابری در اندیشة خبرگان قانون اساسی (1358)