تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,020 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,486,467 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,213,614 |
ارزیابی توسعهیافتگی استانهای کشور بر اساس شاخصهای زیربنایی | ||
جغرافیا و برنامهریزی | ||
مقاله 9، دوره 27، شماره 83، اردیبهشت 1402، صفحه 103-116 اصل مقاله (854.4 K) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/gp.2023.14197 | ||
نویسندگان | ||
نگین فلاح حقیقی* 1؛ قاسم رمضانپور نرگسی2؛ غلامحسین عبداللهزاده3؛ زینب شریفی4 | ||
1استادیار پژوهشکده مطالعات فناوریهای نوین، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران، تهران، ایران | ||
2پژوهشکده مطالعات فناوریهای نوین، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران، تهران، ایران | ||
3دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران. | ||
4گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران. | ||
چکیده | ||
یکی از اصلیترین عوامل مؤثر در توسعه مناطق، برخورداری از زیرساختها است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی توسعهیافتگی استانهای کشور بر اساس شاخصهای زیربنایی انجام شد و بر اساس 20 شاخص، 31 استان رتبهبندی شدند. ابتدا شاخصها گردآوری شدند، سپس با استخراج وزن به روش تحلیل مؤلفههای اصلی، تلفیق شاخص با روش تاپسیس انجام شد و شاخص ترکیبی توسعه زیربنایی استانها محاسبه شد. به منظور بررسی نابرابری منطقهای از ضرایب تغییرات و ویلیامسون استفاده شد. همچنین پهنهبندی استانها انجام گرفت. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزارهای SPSS، Excel و Arc GIS انجام شد. براساس نتایج بیشترین نابرابری مربوط به زیرساختهای مرتبط با حمل و نقل کشور و کمترین نابرابری مربوط به شاخصهای مرتبط با زیربنای روستاها بوده است. یافتههای شاخصهای ترکیبی نشان داد، استانهای تهران، خراسان رضوی، اصفهان، گیلان و همدان بهترین وضعیت در حالی که سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی و البرز به ترتیب پایینترین رتبه را داشتند. براساس نتایج پهنهبندی استانهای تهران، خراسان رضوی، اصفهان، گیلان و همدان در سطح اول توسعه، بیشتر استانهای شمالی، مرکزی و جنوبی در سطح دوم، استانهای جنوبی و جنوب شرقی در سطح سوم قرار گرفتند. همچنین براساس تحلیل خوشهای سلسله مراتبی استانها به سه گروه برخوردار، نیمه برخوردار و غیر برخوردار تقسیم شدند. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که الگوی پراکنش فضایی توسعه زیربنایی در بین استانهای ایران متعادل نیست و لازم است در هرگونه تصمیمگیری برای سرمایهگذاری در بخش زیربنایی، استانهای غیربرخوردار و کم برخوردار مورد توجه بیشتر قرار گیرند. | ||
کلیدواژهها | ||
توسعه منطقهای؛ نابرابری؛ روش تاپسیس؛ پهنهبندی؛ توسعه زیربنایی | ||
مراجع | ||
ابراهیمزاده، عیسی؛ رئیسپور، کوهزاد. (1390). بررسی روند تغییرات درجه توسعهیافتگی مناطق روستایی سیستان و بلوچستان با بهره گیری از تاکسونو، جغرافیا و توسعه، سال 9، شماره 24، صص 76-51.
ازوجی، علاالدین. (1390). سنجش و تحلیل نابرابری های منطقه ای بازار کار در برنامه چهارم توسعه، برنامهریزی و بودجه، سال 16، شماره 133، صص 106-.83
اکبریان، رضا؛ قائدی، علی. (1390). سرمایهگذاری در زیرساختهای اقتصادی و بررسی تاثیر آن بر رشد اقتصادی، پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، سال 1، شماره 3، صص 48-11.
اکبری، محسن؛ فرخنده، مهسا؛ ایاغ، زهرا. (1396). رابطه میان زیرساختها و سرمایه انسانی با رشد اقتصادی: نقش تعدیلکننده شاخصهای اقتصاد دانش بنیان. سیاست نامه علم و فناوری، سال 7، شماره 4، صص 16-5.
اولاد، محمود؛ پورپیرعلی، هدی؛ چگینی، طیبه؛ شفیعی، سعیده؛ نریمانی ابر، سینا. (1399). نیمنگاهی به شاخصهای توسعه استان سیستان و بلوچستان. گزارش شماره (3) (ویراست دوم- خرداد 1399). معاونت اموراقتصادی و برنامه ریزی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
پاپلی یزدی، محمدحسین؛ ابراهیمی، محمدامیر. (1390). نظریههای توسعه روستایی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، 306 صفحه.
پهلوانی، مصیب؛ مهرابی بشرآبادی، حسین؛ افشارپور، مهلا. (1393). بررسی تاثیر توسعه زیرساختهای حمل و نقل بر رشد اقتصادی استانهای ایران، تحقیقات مدلسازی اقتصادی، سال 4، شماره16، صص 127-99.
جعفری، فیروز؛ حاتمی، افشار؛ کرمی، سونیا. (1399). تحلیل فضایی توسعه منطقه ای استان های کشور بر مبنای شاخص های اقتصادی، جغرافیا و برنامه ریزی، سال 24، شماره 74، صص 72-61.
خداپناه، کیومرث. (1400). واکاوی نقش حمل و نقل در توسعه ابعاد اقتصادی مناطق روستایی مورد مطالعه: دهستان کلخوران- شهرستان اردبیل، جغرافیا و برنامه ریزی، سال 25، شماره 76، صص 112-99.
رهنمایی، محمدتقی؛ احمدپور، احمد؛ حاتمی نژاد، حسین؛ منوچهری میاندوآب، ایوب. (1395). تحلیلی بر نابرابریهای فضایی شهر تهران و پیشبینی اولویت برنامهریزی، جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای، سال 6، شماره 20، صص 56-35.
سجادیان، ناهید؛ اکرامی، نعیم. (1397). سنجش میزان برخورداری استانهای مرزی کشور از شاخص های توسعه با استفاده از مدلهای تاکسونومی عددی و تاپسیس، آمایش محیط، سال 11، شماره 41، صص69-47.
سرایی، محمدحسین؛ لطفی، صدیقه؛ ابراهیمی، سمیه. (1389). ارزیابی و سنجش سطح پایداری توسعه محلات شهر بابلسر، پژوهش و برنامهریزی شهری، سال 1، شماره 2، صص 60-37.
شیخبیگلو، رعنا؛ تقوایی، مسعود؛ وارثی، حمیدرضا. (1391). تحلیل فضایی محرومیت و نابرابریهای توسعه در شهرستانهای ایران، رفاه اجتماعی، سال 12، شماره 46، صص 214-189.
صادقی، عزیز؛ مسعودی، عصمت. (1397آ). رتبهبندی رشد، توسعه یافتگی و پیشرفت استانهای کشور در عرصههای مختلف، مدیریت فردا، سال 17، شماره ۵۴، صص 36-17.
صادقی، عزیز؛ مسعودی، عصمت. (1397ب). رتبهبندی و سطحبندی میزان پیشرفت و توسعهیافتگی استانهای کشور با رویکرد عدالت سرزمینی در هر یک از عرصههای «اجتماعی، فرهنگی و سیاسی»، «اقتصادی و تولیدی» و«زیربنایی و فنی»، مدیریت فردا، شماره 56، صص 63-37.
صدرموسوی، میر ستار؛ طالبزاده، میر حیدر. (1392). تعیین و تحلیل سطوح توسعهیافتگی نواحی روستایی شهرستان چالدران، جغرافیا و برنامهریزی، سال 17، شماره 44، صص 235-215.
صدری فرد، افسانه؛ جلال آبادی، لیلا؛ کریمیان پور، فاطمه؛ زینی، ستایش. (1396). تحلیل و ارزیابی سطوح توسعه یافتگی شهرستانهای استان خراسان شمالی با استفاده از مدل TOPSIS، جغرافیا (برنامهریزی منطقهای)، سال 7، شماره 2، صص 330-321.
ضرابی، اصغر؛ ایزدی، ملیحه. (1392). تحلیلی بر توسعه منطقهای استانهای کشور، برنامهریزی فضایی (جغرافیا)، سال 3، شماره 1، صص 116-101.
ضرابی، اصغر؛ وارثی، حمیدرضا؛ علی زاده، جابر. (1391). کاربرد تکنیکهای تصمیمگیری چند معیاره فازی در ارزش گذاری و تحلیل فضایی شاخصهای توسعه مطالعه موردی؛ استان اردبیل، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 12، شماره 25، صص 125-97.
طاهرپور، فاطمه؛ واعظی، موسی؛ خرمی، هابیل؛ اکبری، مجید. (۱۳۹۹). ارزیابی شهرستانهای استان آذربایجان شرقی از لحاظ شاخصهای زیربنایی با استفاده از تحلیل رابطه خاکستری، برنامهریزی منطقهای، سال 10، شماره 38، صص 50-33.
عبداللهزاده، غلامحسین؛ شریف زاده، ابوالقاسم. (1391). سطحبندی توسعه منطقهای در ایران (کاربرد رهیافت شاخص ترکیبی)، مطالعات و پژوهشهای شهری منطقهای، سال 4، شماره 13، صص 62-41.
علی محمدی، عارفه؛ ایلدرمی، علیرضا؛ میرسنجری، میر مهرداد؛ عابدیان، سحر. (1400). مسیریابی بهینه شبکه جادهای با تأکید بر پارامترهای محیط طبیعی و بهرهگیری از الگوریتم کمهزینهترین مسیر و سامانه اطلاعات جغرافیایی نمونه پژوهش: دلیجان- الیگودرز، جغرافیا و برنامهریزی محیطی، سال 32، شماره 2، صص 22-1.
غفاریفرد، محمد. (1398). بررسی روند سیاستگذاری توسعه و توازن منطقهای طی برنامههای توسعه در ایران و ارایه راهبردهای اساسی، مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، سال 9، شماره 30، صص 41-21.
قنبری، ابوالفضل. (1397). بررسی رابطه توسعه یافتگی و پتانسیلهای جغرافیایی در استانهای ایران، مطالعات راهبردی، سال 20، شماره 4، صص 18-7.
کریمی موغاری، زهرا؛ براتی، جواد. (1395). تعیین سطح نابرابری منطقهای استانهای ایران: تحلیل شاخص ترکیبی چند بعدی، پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، سال 7، شماره 26، صص 70-49.
کلانتری، خلیل. (1388). برنامهریزی و توسعه منطقهای (تئوریها و تکنیکها). انتشارات خوشبین. چاپ سوم، 290 صفحه.
ملکی، سعید؛ حسینی، نبیالله. (1395). سطحبندی شهرستانهای استان ایلام از لحاظ شاخصهای توسعه با استفاده از تکنیک فازی، فرهنگ ایلام، سال 17، شماره 50، صص 36-23.
ملکی، سعید؛ سلطانی، زهرا؛ اکرامی، نعیم؛ راشدی، احمد. (1398). سنجش میزان برخورداری شهرستانهای استان کهگیلویه و بویراحمد از شاخصهای توسعه، آمایش جغرافیایی فضا، سال 9، شماره 33، صص 16-1.
موسوی، میرنجف؛ زنگیآبادی، علی؛ تقوایی، مسعود؛ وارثی، حمیدرضا؛ زیاری، کرامت الله. (1389). تحلیل ساختار فضایی شهرهای مرزی استان آذربایجان غربی با استفاده تحلیلهای آماری چند متغیره و شبکههای عصبی، پژوهشهای جغرافیای انسانی، سال 42، شماره 71، صص 121-107.
یاسوری، مجید؛ سجودی، مریم. (1397). استراتژی توسعه منطقهای (RDS) راهکاری نوین جهت توسعه متوازن منطقهای (مطالعه موردی: شهرستان رشت)، برنامهریزی منطقه ای، سال 8، شماره 29، صص 106-93.
یزدانی، محمدحسن؛ سیدین، افشار؛ طایفه، رسول؛ خواجهلو، عیسی. (1394). سنجش و تحلیل سطوح توسعهیافتگی زیربنایی در نواحی روستایی استان اردبیل، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال 4، شماره 3، صص 56-39.
Belmar, J., & Passaro, D. G. (2021). Bimodal Transport Infrastructure and Regional Development: Evidence from Argentina, 1960-1991, CAF Documento De Trabajo, 3, 1-36. Botric, V., Sisinacki, J., & Skuflic, L. (2006). Road Infrastructure and Regional Development: An Evidence from Croatia. 46th Congress of the European Regional Science Association: "Enlargement, Southern Europe and the Mediterranean", August 30th - September 3rd, 2006, Volos, Greece, European Regional Science Association (ERSA), Louvain-la-Neuve El‐Anis, I. (2021). Transport Infrastructure and Regional Integration in the Middle East. The Muslim World, 111(1), 27-53. Elburz, Z., & Cubukcu, K. M. (2021). Spatial effects of transport infrastructure on regional growth: the case of Turkey. Spatial Information Research, 29(1), 19-30. Sebayang, A. F., & Sebayang, L. K. (2020). Infrastructure Investment and Its Impact to Regional Development. Economics Development Analysis Journal, 9(3), 269-280. Zhou, J., Raza, A., & Sui, H. (2021). Infrastructure investment and economic growth quality: empirical analysis of China’s regional development. Applied Economics, 53(23), 2615-2630. Zhou, P., Ang, B.W., Poh, K.L. (2007). A mathematical programming approach to constructing composite indicators. Ecological Economics, 62: 291-297. Nardo, M., Paisana, M., Saltelli, A., Tarantola, S., Hoffman, A., Giovannini, E. (2005). Handbook on constructing composite indicators: Methodology and user Guide. OECD Statistics Working Paper 2005/3, OECD Statistics Directorate. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 736 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 320 |