آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,253 |
| تعداد مقالات | 15,411 |
| تعداد مشاهده مقاله | 51,248,423 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 14,255,826 |
بررسی اثرات تداخلی علفهای هرز بر برخی شاخصهای رشدی و عملکرد دانه ذرت | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دانش کشاورزی وتولید پایدار | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دوره 31، شماره 4، دی 1400، صفحه 163-176 اصل مقاله (1020.6 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/saps.2021.42141.2560 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| قربان دیده باز مغانلو* 1؛ احمد توبه2؛ حمیدرضا محمددوست چمن آباد2؛ سجاد محرم نژاد3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی دکترا علوم علف های هرز، دانشکده کشاورزی و م نابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| این پژوهش با اهداف بررسی اثر تداخل علفهای هرز بر برخی شاخصهای رشدی و عملکرد دانه ذرت، آزمایشی بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1398 در شرایط آب و هوایی منطقه مغان اجرا شد. این آزمایش شامل 14 تیمار که هفت تیمار کنترل علفهای هرز، از شروع دوره رشد تا صفر، 10، 20، 30، 40 ، 50 و 60 روز پس از سبز شدن ذرت، که سپس به آنها تا زمان برداشت محصول اجازة رشد داده شد و سری دوم تیماری شامل هفت تیمار عدم کنترل علفهای هرز، از شروع دوره رشد تا صفر، 10، 20، 30، 40 ، 50 و 60 روز پس از سبز شدن ذرت بود که به علفهای هرز اجازه رشد داده شد و سپس تا زمان برداشت، کنترل صورت گرفت. صفات شامل وزن خشک کل علف-های هرز، ماده خشک کل، شاخص سطح یرگ، سرعت رشد محصول و عملکرد دانه ذرت اندازهگیری شدند. نتایج نشان داد که تمامی صفات مورد بررسی تحت تاثیر طول دوره تداخل و طول دوره کنترل علفهای هرز قرار گرفتند. بهطوری که طول دورة تداخل موجب افزایش وزن خشک کل علفهای هرز و طول دورة کنترل سبب کاهش وزن خشک کل علفهای هرز شد. همچنین در اثر افزایش طول دورۀ تداخل علفهای هرز، مادۀ خشک کل ذرت، شاخص سطح یرگ، سرعت رشد محصول و عملکرد دانه ذرت کاهش یافت. ماده خشک کل ذرت، شاخص سطح یرگ، سرعت رشد محصول و عملکرد دانه ذرت در اثر طول دورة کنترل علفهای هرز افزایش یافت. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| رقابت؛ ذرت؛ سرعت رشد محصول؛ شاخص سطح برگ؛ وزن خشک | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه ذرت (Zea mays L.) گیاهی یک ساله از خانواده گندمیان (Poaceae) و از غلات مهم مناطق گرمسیری و معتدل جهان است و در دنیا از نظر تولید رتبه اول و از نظر سطح زیر کشت بعد از گندم رتبه دوم را به خود اختصاص داده است (فائو 2017). ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز با ویژگیهایی مانند تولید بذر فراوان، توانایی جوانه زنی بالا وتثبیت سریع، سرعت زیاد رشد ونمو، دوره خواب طولانی، حفظ قوه نامیه، سازگاری برای انتشار و پراکنش و دارابودن اندامهای تکثیر رویشی همواره رقبای سرسخت محصولات زراعی محسوب میشوند و امروزه جزء جدایی ناپذیر نظام های زراعی هستند و علیرغم صرف زمان و هزینههای زیاد، همچنان باعث خسارت محصولات زراعی میگردند (غلامی گلافشان و همکاران 2009). ذرت در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ رﺷﺪ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺴﺎس اﺳﺖ و بعد از رسیدن ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪها ﺑﻪ حدود50 سانتیمتر، ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز ﺗﺎﺛﯿﺮ معنیداری ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ (لاربی و همکاران 2013). بر اساس تحقیقات انجام شده رقابت ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز با ذرت، موجب کاهش عملکرد محصول تا میزان 40 درصد (اورکه و دهنی 2004) و در صورت عدم کنترل ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز کاهش عملکرد ذرت تا 86 درصد افزایش خواهد یافت (سیکما و همکاران 2009). ازاین رو، در حالت کلی مدیریت علفهای هرز یکی از عملیات کلیدی در بیشتر نظامهای کشاورزی محسوب میشود (شفیق و همکاران 2004 ؛ حمزه ئی و همکاران 2016). استفاده گسترده از علفکشها در اواخر قرن بیستم بهعنـوان یکـی از ابزارهـای اصـلی مـدیریت علفهای هرز، باعث افـزایش تولیـد محصـولات زراعـی در کشـورهای توسـعه یافتـه شـده اسـت (فخاری و همکاران 2013). در سالهای اخیر، پدیده مقاومت به علفکشها درعلفهای هرز، افزایش هزینهها و نگرانیهای گسترده در مورد اثـرات زیسـت محیطی ناشی از مصرف زیـاد آنهـا، باعـث شـده اسـت کـه تمایـل بیشتری برای استفاده از روشهای غیرشیمیایی جهت کاهش مصرف علفکشها نشان داده شود (محمد دوست چمن آباد و اصغری 2009). بررسی شاخصهای رشدی در تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر عملکرد و اجزای عملکرد از اهمیت ویژهای برخوردار است (آوان و همکاران 2015). شاخصهای رشد مثل تجمع ماده خشک، سرعت رشد محصول و شاخص سطح برگ جهت ارزیابی میزان ﺗﺄﺛﯿﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﺮ روی ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ (مالک و همکاران 1993). شاخصهای رشدی به طور غیرمستقیم تحت تأثیر رقابت میباشد، زیرا پدیده رقابت روی سطح برگ و ماده خشک گیاه شدیداً تأثیر میگذارد (اصغری و همکاران 2006). یدوی و همکاران (2006) گزارش دادند که رقابت تاجخروس باعث کاهش ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ ذرت دانهای میشود. همچنین ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ ذرت در ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺑﺮﯾﺸﻢ دﻫﯽ به حداکثر میرسد و ﭘﺲ از آن ﺑهدﻟﯿﻞ رﯾﺰش ﺑﺮگها، روﻧﺪ ﻧﺰوﻟﯽ ﭘﯿﺪا میکند (صابرعلی و همکاران 2007). تعادل بین اندامهای رویشی و زایشی تشکیل دهنده عملکرد امری ضروری است (تارپ و کلز 2001). تجمع ماده خشک شاخصی از میزان تجمع مواد فتوسنتزی در گیاه و توان جذب عناصر توسط آن محسوب میشود (آراویی و امید بیگی 2004). سرعت رشد محصول یکی از شاخصهایی است که با عملکرد گیاهان همبستگی بالایی نشان میدهد (محمدیان و همکاران 2013). اوزون دوجی و همکاران (2008) معتقدند که سرعت رشد محصول رابطه مستقیمی با سطح فتوسنتزکننده گیاهی و پوشش گیاهی بر سطح خاک دارد و بخصوص در تراکمهای مطلوب پراکنش بوتهها و سطح برگ در واحد سطح یکنواختتر شده و برگها موقعیت مناسبتری برای جذب تابش و فتوسنتز پیدا میکنند ودر نتیجه سرعت رشد محصول افزایش مییابد. از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺣﺴـﺎس ﮔﯿـﺎه زراﻋـﯽ ﺑـﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ درک اﺛﺮات ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎی ﻋﻠﻒﻫﺮز، ﮔﯿﺎه زراﻋﯽ و ﺣﻔﻆ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ (کاورمسی و همکاران 2010 ؛ بوکان 2004) و همجنین با توجه به اهمیت شاخصهای رشدی در تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر عملکرد (گلدبریگ و وینر 2000)، این مطالعه با هدف بررسی اثر طول دورههای تداخل علفهرز بر شاخصهای رشدی ذرت در شرایط آب و هوایی منطقه مغان اجرا شد.
مواد و روشها این آزمایش در سال زراعی 98-1397 در شهرستان پارسآباد مغان با ارتفاع 70 متر از سطح دریاهای آزاد و با طول جغرافیایی 47 درجه و30 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 39 درجه و 20 دقیقه شمالی در مزرعهای با بافت خاک رسی لومی و 8pH= اجرا شد. آزمایشی با 14 تیمار مربوط به دورههای تداخل علفهرز در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی در دو سری تنظیم شدند، سری اول شامل 7 تیمار بود که، از شروع دورۀ رشد تا صفر ([1]WF 0)، 10 (WF 10)، 20 (WF 20)، 30 (WF 30)، 40 (WF 40)، 50 (WF 50) و 60 (WF 60) روز پس از سبز شدن 50 درصد گیاهچههای ذرت در کرتها، علفهای هرز کنترل شدند و سپس به آنها تا زمان برداشت ذرت اجازۀ رشد داده شد و سری دوم نیز شامل 7 تیمار بود که، از شروع دورۀ رشد تا صفر ([2]WI 0)، 10 (WI 10)، 20 (WI 20)، 30 (WI 30)، 40 (WI 40)، 50 (WI 50) و 60 (WI 60) روز پس از سبز شدن 50 درصد گیاهچههای ذرت به علفهای هرز اجازۀ رشد داده شد و سپس تا زمان برداشت، علفهای هرز کنترل شدند. عملیات آمادهسازی زمین به روش شخم کاهشی و شامل دو دیسک عمود بر هم و لولر برای هموار کردن سطح زمین در اواسط تیر ماه بعد از برداشت کلزا انجام شد. برای تامین نیاز غذایی ذرت بر اساس تجزیه خاک محل آزمایش 300 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژنه (از منبع اوره)، 100 کیلوگرم کود فسفره در هکتار (از منبع سوپر فسفات تریپل) و 200 کیلوگرم در هکتار کود پتاسه (از منبع سولفات پتاسیم) بوسیله دیسک (یک سوم از کود نیتروژنه و کل کودهای فسفره و پتاسه قبل از کشت) با خاک مخلوط شد و مابقی کود نیتروژنه در مراحل شش تا هشت برگی ذرت به صورت سرک به خاک اضافه شد. هر کرت آزمایشی به طول 8 متر و شامل 5 ردیف کاشت با فاصله بین ردیفی 75 سانتیمتر و فاصله بین بلوک 2 متر در نظر گرفته شد. در این آزمایش از ذرت رقم سینگل کراس 704 (رقم دیررس که از موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر) تهیه و استفاده شد. بذرها بوسیله بذرکار پنوماتیک در تاریخ 16 تیرماه با فاصلة 18 سانتیمتر و به عمق 5-3 سانتیمتر روی ردیفها کاشته شدند. اولین آبیاری بلافاصله بعد از کاشت به طریق جوی و پشته انجام شد. با ظهور 50% از گیاهچههای ذرت، بهعنوان شروع دوره بحرانی مد نظر قرار گرفت و عملیات تنک بوتهها، در مرحلة دو برگی گیاهچههای ذرت انجام شد. جهت تعیین عملکرد نهایی در زمان برداشت از دو ردیف وسطی هر کرت با رعایت اثر حاشیه، 15 بوته به صورت ردیفی در تاریخ 20 آبان ماه برداشت شد. نمونهبرداری از علفهای هرز در سری اول تیمارها، در انتهای دورۀ رشد و در سری دوم، در انتهای دورۀ تداخل با استفاده از یک کادر 1×75/0 متر مربعی در هر کرت انجام شد. علفهای هرز بعد از تفکیک، در دمای 72 درجۀ سلسیوس بهمدت 48 ساعت در آون خشک و سپس توزین شدند. بهمنظور محاسبه شاخصهای رشدی ذرت، اولین مرحلهی نمونهبرداری در کلیهی تیمارها10 روز پس از سبز شدن ذرت، ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ وﺟﯿﻦ علفهای ﻫﺮز در اوﻟﯿﻦ ﺗﯿﻤﺎر ﺗﺪاﺧﻞ، آﻏﺎز شد و بعد از آن هر 10 روز یک بار طی 7 مرحله تکرار شد. در هر مرحله از نمونهبرداری، از هر کرت 3 بوتهی ذرت بهطور کاملاً تصادفی و با رعایت حاشیه برداشت شد. بهمنظور محاسبۀ شاخصهای رشدی ذرت، پس از تعیین سطح برگ نمونهها با دستگاه اندازهگیری سطح برگ، در آون در دمای 72 درجۀ سلسیوس بهمدت 48 ساعت خشک و سپس توزین شدند. برای تعیین مادة وزن خشک کل و شاخص سطح برگ بهترین معادلاتی که روند تغییرات وزن خشک کل و شاخص سطح برگ نسبت به زمان را بیان میکردند از روش رگرسیون و با کمک برنامۀ کامپیوتری اسلایدرات[3] انتخاب شدند. جهت محاسبۀ سرعت رشد محصول[4] از معادلة 1 استفاده شد (گاردنر و همکاران، 1985).
(رابطه 1)
در این فرمول سرعت رشد محصول بر حسب گرم بر متر مربع در روز، و به ترتیب وزن خشک کل در نمونهبرداری اول و دوم، و به ترتیب زمان نمونهبرداری اول و دوم و سطح نمونهبرداری شده بر حسب متر مربع است. برای تعیین دورۀ بحرانی کنترل علفهای هرز ذرت، از معادلاتی که عملکرد نسبی گیاهان زراعی را نسبت به رقابت علفهای هرز نشان میدهند، استفاده شد. از معادله گامپرتز[5] (2) برای نشان دادن اثر افزایش طول دورۀ کنترل علفهای هرز بر عملکرد نسبی ذرت استفاده شد (راتکوسکای1990).
(رابطه 2)
که درآن Y، برابر عملکرد نسبی ذرت (بر حسب درصد از تیمار کنترل کامل علفهایهرز)، A، B و K، ضرایب ثابت معادله و GDD، درجه روز رشد تجمعی ذرت برحسب درجۀ سانتیگراد است. از معادله لجستیک[6] (3)، نیز برای نشان دادن اثر افزایش طول دورۀ تداخل علفهایهرز بر عملکرد نسبی ذرت استفاده شد (راتکوسکای،1990).
(رابطه 3)
که در آن Y، برابر عملکرد نسبی ذرت ( بر حسب درصد از تیمار کنترل کامل علفهای هرز)، A، B، C و D، ضرایب ثابت معادله و [7]DDG، درجه روز رشد تجمعی ذرت برحسب درجۀ سانتیگراد است. برای تعیین شروع و پایان دورۀ بحرانی بهترتیب از معادلۀ لجستیک و گامپرز بر حسب 10 درصد اُفت عملکرد ذرت استفاده شد. از معادله 4 برای تعیین درجه روز رشد ذرت استفاده شد.
(رابطه 4)
که در آن،GDD درجه روز رشد برحسب درجۀ سانتیگراد، Tmax و Tmin، بهترتیب حداکثر و حداقل دمای روزانه بر حسب درجۀ سانتیگراد و Tb، دمای پایۀ ذرت (10 درجۀ سانتیگراد) است. در پایان برای تجزیه و تحلیلهای آماری دادهها و رسم نمودارها از نرمافزارهای SAS، Excel و برای مقایسه میانگین دادهها از آزمون چند دامنهایدانکن در سطح احتمال یک درصد استفاده شد.
نتایج وبحث ترکیب گونهای علفهای هرز علفهای هرز در زراعت ذرت دانهای بیشتر شامل علفهای هرز یکساله تابستانه بود که در بین آنها علفهای هرز تاجخروس ریشهقرمز، خرفه و گاوپنبه غالبیت داشتند (جدول 1).
جدول 1- ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻋﻠﻒﻫﺎﻱ ﻫﺮﺯ ﺩﺭ ﺗﻴﻤﺎﺭ ﺗﺪﺍﺧﻞ ﻛﺎﻣﻞ
وزن خشک کل علفهای هرز وزن خشک کل علفهای هرز در متر مربع با افزایش زمان تداخل رابطة تقریباً مستقیمی داشت. به طوری که هر چه زمان تداخل طولانیتر، وزن خشک کل علفهای هرز نیز سیر صعودی پیدا کرد و بر عکس، با افزایش طول دوره کنترل و کاهش طول دوره تداخل وزن خشک علفهای هرز به شدت کاهش یافت (شکل 1). دورههای مختلف کنترل و تداخل، از نظر وزن خشک کل علفهای هرز اختلاف معنیداری داشتند. به گونهای که بیشترین وزن خشک مربوط به دورۀ تداخل کامل علفهای هرز (5/385 گرم در متر مربع) و کمترین آن مربوط به دورۀ کنترل کامل (صفر گرم در متر مربع) بود (شکل 2). شکل دو همچنین نشان میدهد، بین دورههای تداخل علفهرز تا بیست روز پس از سبز شدن ذرت و تیمار کنترل کامل، اختلاف معنیداری وجود نداشت. به عبارتی، وزن علفهای هرز طی دورههای تداخل تا بیست روز پس از سبز شدن ذرت تغییری نکرد و پس از آن با افزایش طول دورۀ تداخل به شدت افزایش یافت. کنترل علفهای هرز بیشتر از50 روز نیز در مقایسه با تیمار کنترل کامل تأثیر چندانی را در کاهش وزن خشک علفهای هرز نداشت (شکل 2). چنین بهنظر میرسد که ذرت پس از50 روز کنترل علفهای هرز، توانسته است سایهاندازی خود را به اندازۀ کافی گسترش داده و بر علفهای هرز غالب شود. بدین ترتیب بیشترین کاهش در وزن خشک علفهای هرز در سری کنترل، در محدودۀ بین 20 تا 50 روز پس از سبز شدن ذرت حاصل شده است (شکل 2). آمادور- رامیرز (2002) و بوکان (2004) در تحقیق خود گزارش کرد در گیاه پنبه با افزایش طول دورۀ تداخل علفهای هرز، وزن خشک کل علفهای هرز در واحد سطح افزایش یافت. در صورت عدم کنترل علفهای هرز، این گیاهان بهدنبال بهرهگیری از فضا و منابع بهسرعت گسترش یافته و آشیان اکولوژیک گیاه زراعی را اشغال میکنند. شالان و همکاران (2014) نیز ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮی در وزن ﺧﺸﮏ ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز ﭘﻬﻦ ﺑﺮگ و ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺮگ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد. اﯾﻦ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ رﺷﺪ، ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز از ﺳﺮﻋﺖ رﺷﺪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و ﻋﺪم ﮐﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮ ﺑﯿﻮﻣﺎس ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ.
شکل 1- اثر طول دورۀ تداخل (A)، و کنترل (B) علفهای هرز بر وزن خشک کل علفهای هرز
شکل 2- اثر طول دورههای تداخل و کنترل علفهای هرز بر وزن خشک کل علفهای هرز میانگینهای دارای حداقل یک حرف مشابه اختلاف آماری معنیداری بر اساس آزمون چند دامنهای دانکن در سطح P=0.01 ندارند.
مادۀ خشک کل (TDW) در ابتدای دورۀ رشد تفاوت چندانی بین دورههای تداخل و کنترل علفهای هرز از نظر روند افزایش وزن خشک کل بوته ذرت مشاهده نشد. عدم تأثیر تداخل و کنترل علفهای هرز، بر تجمع مادۀ خشک کل ذرت در اوایل دورۀ رشد را میتوان به کوچک بودن بوتهها و عدم وجود رقابت نسبت داد. رقابت از حدود 40 روز پس از سبزشدن شروع و در ادامۀ دورۀ رشد با افزایش دورۀ تداخل و کاهش دورۀ کنترل علفهای هرز، شدیدتر شد (شکل 3 و4). اصولاً علفهای هرز از طریق تداخلهای کاهشی (رقابت بر سر منابع مصرفی) و افزایشی (آللوپاتی) منجر به کاهش وزن خشک کل محصولات زراعی مختلف میشوند. ترار و همکاران (2003) اظهار داشتند که مادۀ خشک کل سورگوم دانهای در اثر رقابت رقابت علف هرز گاو پنبه[8] بهدلیل مصرف منابع، بهشدت کاهش یافت.
شکل 3- اثر طول دوره تداخل علفهای هرز بر ماده خشک کل ذرت
شکل 4- اثر طول دوره کنترل علفهای هرز بر ماده خشک کل ذرت
شاخص سطح برگ (LAI) نتایج این آزمایش نشان دهندۀ روند مشابه تغییرات شاخص سطح برگ ذرت در طول فصل رشد، صرفنظر از طول دورههای تداخل و کنترل علفهای.هرز، برای تمامی تیمارها بود (شکل 5 و 6). بهطوری که در ابتدای دورۀ رشد با گذشت زمان، شاخص سطح برگ ذرت بهکندی افزایش یافت و در ادامه، افزایش شاخص سطح برگ روند خطی پیدا کرد و در حدود 70 روز پس از سبزشدن ذرت بهحداکثر مقدار خود رسید. پس از آن نیز بهدلیل پیری و ریزش برگها روند نزولی در پیش گرفت. برگها اندام اصلی دریافت کننده نور و مهمترین محل انجام فتوسنتزدر گیاهان زراعی هستند. با افزایش سطح برگ میزان دریافت تشعشع هم افزایش مییابد (کوچکی و سرمدیان 2008). احمدوند و همکاران (2009) نیز نشان دادهاند که هرچه سطح برگ گیاهان زراعی بیشتر باشد، میزان تابش فعال فتوسنتزی دریافتی توسط علفهای هرز کاهش مییابد و در نتیجه بر قابلیت رقابت گیاه زراعی با علفهرز افزوده میشود.
شکل 5- اثر طول دوره تداخل علفهای هرز شاخص سطح برگ ذرت
شکل 6- اثر طول دوره کنترل علفهای هرز شاخص سطح برگ ذرت
سرعت رشد محصول (CGR) سرعت رشد محصول شاخصی است که میزان تجمع مادۀ خشک را در واحد زمان و سطح زمین نشان میدهد. در حدود 55 روز پس از سبز شدن سرعت رشد، در همۀ تیمارها به حداکثر میزان خود رسید و در فاصله زمانی 60 تا 80 روز روند ثابت داشته (بهعلت ثابت بودن تفاضل رشد در دو زمان متوالی) و از حدود 90 روز پس از سبز شدن ذرت، سرعت رشد محصول بهدلیل مسن و زرد شدن برگهای پائینی و کاهش قابلیت فتوسنتزی آنها، روند نزولی پیدا کرد (شکل 7 و 8). حبیب زاده و همکاران (2006) گزارش کردند که بین سرعت رشد محصول و میزان تابش جذب شده بهوسیله برگهای گیاه رابطه مستقیم وجود دارد، بهطوری که در آغاز و پایان فصل رشد بهدلیل کامل نبودن پوشش گیاهی و کم بودن سطح دریافت کننده تابش، تولید ماده خشک کمتر شده و میزان سرعت رشد گیاه هم کم میباشد، اما با رشد سریع گیاه و افزایش سطح برگ، جذب تابش وسرعت رشد گیاه افزایش مییابد. راعی و همکاران (2008) نیز نتیجه گرفتند کاهش سرعت رشد محصول در تراکمهای بالاتر بهدلیل تشدید رقابت درون گونهای بیشتر بود.
شکل 7- اثر طول دوره تداخل علفهای هرز بر سرعت رشد محصول ذرت
شکل 8- اثر طول دوره کنترل علفهای هرز بر سرعت رشد محصول ذر
عملکرد دانه ذرت و دوره بحرانی کنترل علفهای هرز نتایج نشان داد که، طول دورۀ تداخل علفهای هرز اثر معنیداری بر عملکرد دانه ذرت دارد. با افزایش طول دورۀ تداخل، عملکرد دانه ذرت کاهش یافت (شکل 9). پترووین (2002) نشان داد، با افزایش طول دورة تداخل علفهای هرز عملکرد ذرت به شکل معنیداری کاهش یافت، که این نتایج با نتایج بدست آمده در این آزمایش تطابق دارد. همچنین نتایج نشان میدهد که، با افزایش طول دورۀ کنترل علفهای هرز، عملکرد دانه ذرت بهطور معنیداری زیاد شد. به نظر میرسد که در شرایط آلوده به علفهرز، رقابت بین گونهای شدت یافته و فشار بیوماس علفهای هرز، سبب کاهش عملکرد دانه ذرت شده است. بین دورههای تداخل تا 10 روز و دورههای کنترل بیشتر از 50 روز تفاوت معنیداری از لحاظ عملکرد ذرت مشاهده نشد (شکل 9).
شکل 9- اثر طول دورههای تداخل و کنترل علفهای هرز بر عملکرد دانه ذرت
عدم تأثیر علفهای هرز بر عملکرد دانه ذرت در اوایل دورۀ رشد را میتوان به کوچک بودن بوتهها، فراهمی منابع و در نتیجه عدم شروع رقابت بین محصول و علفهای هرز نسبت داد. با توجه به نتایج فوق یک دورۀ کنترل بین روزهای دهم تا پنجاهم پس از سبز شدن ذرت، برای جلوگیری از کاهش عملکرد دانه آن کافی است. آمادور و رامیرز (2002) نیز در آزمایشی روی فلفل دریافت که افزایش طول دورههای عاری از علفهای هرز باعث افزایش عملکرد فلفل میشد. زمان بحرانی کنترل علفهایهرز (شروع دوره بحرانی کنترل) و زمان بحــرانی تداخل علفهایهرز (پایان دوره بحرانی کنترل) با احتساب10 درصد افت عملکرد بهترتیب، 3 و 52 روز پس از سبز شدن معادل 132 تا 844 درجه - روز رشد ذرت بهدست آمد (شکل 10 و جدول 2). براساس تحقیقات انجام شده، آﻏﺎز و ﭘﺎﯾﺎن دوره ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز در ذرت ﺑﻪ ﺷﺪت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺮاﮐﻢ، ﻗﺪرت رﻗﺎﺑﺘﯽ و دوره ﻇﻬﻮر ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز است (غنیزاده و همکاران، 2010). چریز و همکاران (2001) شروع دوره ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز را در ذرت مرحله 6 برگی و پایان آن را مرحله 9 تا 13 برگی اعلام کردند. اﻳﻮاﻧﺰ و ﻫﻤﻜﺎران (2003) ﻧﻴﺰ در آﻣﺮﻳﻜﺎ، ﻳﻚ دوره ﻋﺎری از ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز در ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﻣﺮاﺣﻞ 5 ﺑﺮﮔﻲ ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ ذرت را ﺑﻪﻋﻨﻮان دوره ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒﻫﺎی ﻫﺮز ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ.
شکل 10- دورة بحرانی کنترل علفهای هرز ذرت بر حسب درجة روز رشد پس از کاشت، با احتساب10 درصد افت عملکرد قابل قبول
جدول 2- دوره بحرانی کنترل علفهای هرز ذرت برحسب درجه روز رشد پس از کاشت، با احتساب 5 و 10 درصد افت عملکرد قابل قبول
جمالی و همکاران (2010) زمان بحرانی شروع دوره بحرانی را با احتساب 5 و 10 درصد افت عملکرد، بهترتیب برابر 8 و 16 روز پس از سبز شدن (معادل 5-3 برگی ذرت) و زمان بحرانی تداخل علفهای هرز (پایان دوره بحرانی) را نیز با احتساب 5 و 10 درصد افت عملکرد، بهترتیب برابر 31 و 24 روز پس از سبز شدن (معادل10و7 برگی) ذرت گزارش نمودند. همچنین ونگسل و رنر (1990) گزارش کردند که سوروف عملکرد سیبزمینی رقم سوپریور را در تداخل تمام فصل، 40 درصد کاهش میدهد. اما اگر آلودگی به این علف هرز بعد از 2تا 4 هفته دوره عاری از علفهرز شروع شود، هیچگونه کاهش عملکردی مشاهده نمیشود.
سپاسگزاری بدین وسیله از جناب آقای مهندس صابر عالی که زمینه اجرای این طرح را فـراهم نمودند، صمیمانه قدردانی میشود.
[8]- Abutilon theophrasti | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aroiee H and Omidbaigi R. 2004. Effects of nitrogen fertilizer on productivity of medicinal pumpkin. Acta Horticulturae, 629: 415-419.
Asghari J, Zareei B and Barzegari M. 2006. Effect of plant density and planting pattern on growth parameters and yield of two promising corn hybrids (Zea mays L.). Journal of Agricultural Science and Technology, 20:123-133. (In Persian).
Awan TH, Sta Cruz PC and Chauhan BS. 2015. Agronomic indices, growth, yield contributing traits, and yield of dry-seeded rice under varying herbicides. Field Crop Research, 177: 15-25.
Ahmadvand G, Mondani F and Golzardi F. 2009. Effect of crop plant density on critical period of weed competition in potato. Scientia Horticulturae. 121 (3): 249-254.
Amador-Ramirez MD. 2002. Critical period of weed control in Transplanted chilli pepper. Weed Research, 42: 203-209.
Bukun B. 2004. Critical periods for weed control in cotton in Turkey. Weed Research, 44: 404-412.
Chris H, Allan S, Hamill J, Zhang C and Doucet N. 2001. Critical period of weed control in no- till soybean (Glycine max L.) and corn (Zea mays L.). Weed Technology, 15(4): 737-744.
Evans SP, Knezevic JL, Lindquist CA and Shapiro EE. 2003. Nitrogen application influence the critical period for weed control in corn. Weed Science, 51: 408-417.
FAO. Food and Agriculture Organization. 2017. http://faostat3.fao.org/browse/Q/QC/E, Available at 11/05/2013.
Fakhari R, Didehbaz G, Nobahar A and Bahrampour T. 2013. Optimal conditions cover crops for weed suppression: A review. International Journal of Agronomy and Plant Production, 4(5): 1092-1097.
Ghanizadeh H, Lorzadeh S and Ariannia N. 2010. Critical period for weed control in corn in south west of Iran. Asian Journal of Agriculture Research, 4(2): 80-86.
Goldberg DE and Werner PA. 2000. Equivalence of competitors in plant communities: a null hypothesis and a field experimental approach. American Journal of Botany, 70(7): 1098-1104.
Gholami Golafshan M, Vazan S, Paknejad F, Oveisi M and Eliasi S. 2009. Spatial relationships between weed seedbank and seedling and their population distribution models in corn. Weed Research Journal, 1: 65-76.
Habibzadeh Y, Mamghani R and Kashani A. 2006. Effects of plant density on grain yield and some morphophysiological traits in three mungbean (Vigna radiata L.) genotypes under Ahvaz conditions. Iranian Journal of Crop Science 8(1): 66-78. (In Persian)
Hamzei J, Seyedi M and Babaei M. 2016. Competitive ability of lentil (Lens culinaris L.) cultivars to weed interference under rain-fed conditions. Journal of Agroecology, 8(1): 82-94. (InPersian).
Jamali A, Ahmadvand G, Sepehri A and Jahedi A. 2010. Critical period of maize weeds control (Zea mays L.). Journal of Plant Protection, 24: 457-464. (In Persian).
Kavurmaci Z, Karadavut U, Kokten K and Bakoglu A. 2010. Determining critical period of weed-crop competition in faba bean (Vicia faba). International Journal of Agriculture and Biology, 12:318-320.
Koochaki A and Sarmadnia Gh H. 2008. Crop physiology (translation). Published XIV. Mashhad University Jihad Publications.
Oerke EC and Dehne HW. 2004. Safeguarding production losses in major crops and the role of crop protection. Crop Protection, 23: 275-285.
Ouzuni Douji AA, Esfahani M, Samizadeh Lahiji HA and Rabiei M. 2008. Effect of planting pattern and plant density on growth indices and radiation use efficiency of apetalous flowers and petalled flowers rapeseed (Brassica napus L.) cultivars. Iranian Journal of Crop Sciences, 9: 400–328. (In Persian).
Larbi E, Ofosu-Anim J, Norman JC, Anim-Okyere S and Danso F. 2013. Growth and yield of maize (Zea mays L.) in response to herbicide application in the coastal savannah ecozone of Ghana. Net Journal of Agricultural Science, 1(3): 81-86.
Malik VS, Swanton CJ and Michaels TE. 1993. Interaction of white Bean (Phaseolus vulgaris L.) cultivars, row spacing, and seeding density with annual Weeds. Weed Science, 41: 62-68.
Mohamadian M, Rezvani Moghaddam P, Zarghani H and Yanegh A. 2013. Study the effect of intercropping of three sesame genotypes on morphological and physiological indices. Iranian Journal of Field Crop Research, 11(3): 421-429. (In Persian).
Mohammad Dost Chamanabad HR and Asghari A. 2009. The effect of crop rotation, mineral fertilizer application and herbicide on weed control in winter rye. Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources, 13(47): 601-610 (In Persian).
Petroviene I. 2002. Competition between potato and weeds on Lithuania,s sandy loam soils. Weed Research, 12: 285- 287.
Raee Y, Ghasemi Golozaani A, Javanshir A, Aliyaari H and Mohammadi A. 2008. Effect of plant density on intercropping of soybean and sorghum. Journal of Sciences and Technology of Agriculture and Natural Resources, 12(45): 35-44. (In Persian).
Ratkowsky DA. 1990. Handbook of nonlinear regression models. Marcel Dekker, New York, USA.
Saberali S.F, Sadatnouri S.A, Hejazi A and Zand E. 2007. Influence of plant density and planting pattern of corn on its growth and yield under competition with common Lambesquarters (Chenopodium album L.). Journal of Research Production, 74: 143-152.
Shaalan AM, Abou-zied KA and El nass MK. 2014. Productivity of sesame as influenced by weeds competition and determination of critical period of weed control. Alexandria Journal of Agricultural Research, 59(3): 179-187.
Shafigh M, Rashed Mohassel MH and Nassiri Mahallati M, 2004. The competitive aspect of soybean (Glycine max) and velvetleaf (Abutilon theophrasti) in response to population density and planning date. Iranian Journal of Field Crops Research, 4(1): 71-81. (In Persian).
Tharp BE and Kells J. 2001. Effect of glufosinate-resistant corn (Zea mays L.) population and row spacing on light interception, corn yield, and common lambsquarters (Chenopodium album L.) growth. Weed Technology, 15:413-418.
Traore S, Mason SC, Martin AR, Mortensen AD and Spotanski JJ. 2003. Velvetleaf interference effects on yield and growth of grain sorghum. Agronomy Journal, 95: 1602-1607.
Vangessel MJ and Renner KA. 1990. Effect of soil type, whiling time, and weed interference on potato (Solanum tuberosum) development and yield. Weed Technology, 4: 299-305.
Yadavi AR, Aghaalikhani M, Galavand A Zand E. 2006. Effect of bush density and planting pattern on the yield and growth index of seminal corn) Zea mays L.) Under the composition with redroot pigweed (Amaranthus retoflexus L). Agricultural Research: Water, Soil and Plant in Agriculture, 6: 46-31. (In Persian).
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 448 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 433 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||