آمار
| تعداد نشریات | 41 |
| تعداد شماره‌ها | 1,026 |
| تعداد مقالات | 12,538 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,717,519 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,671,659 |
نخستین اثر احتمالی به زبان فارسی در آناتولی | ||
| زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
| مقاله 6، دوره 74، شماره 243، شهریور 1400، صفحه 113-130 اصل مقاله (580.54 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2021.47218.3125 | ||
| نویسنده | ||
مهدی رحیم پور 
| ||
| استادیار فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| پس از استقرار سلجوقیان در آسیای صغیر زبان فارسی در آنجا از رونق فراوانی برخوردار شد و سبب شد آثار متعددی به فارسی در آن سرزمین به رشتۀ تحریر درآید. درخصوص اینکه چه اثری برای اوّلین بار به فارسی در آناتولی تألیف شده، پژوهشهای زیادی صورت گرفته است و محقّقان ایرانی و ترکیه‌ای در این زمینه مقالاتی را تألیف کرده‌اند. پیشتر حبیش بن ابراهیم تفلیسی (متوفی 559 یا 579 قمری) را نخستین فارسی‌نویس دیار روم دانسته‌اند که چند اثر به فارسی آن سرزمین نوشته است. امّا در سالهای اخیر رسالۀ دیگری با عنوان «کشف‌العقبه» که در مجموعه‌ای از رسائل که در قرن هشتم کتابت شده، مندرج است، به عنوان اوّلین اثر به زبان فارسی در آناطولی مطرح شده است. تاریخ تألیف این اثر اواخر قرن پنجم تخمین زده شده که بسیار جالب توجّه و قابل تأمّل است و در صورت اثبات این فرضیه تاریخ تألیف اوّلین اثر به فارسی در آناتولی بیش از نیم قرن عقبتر می‌رود و از لحاظ سابقۀ زبان و ادب فارسی در آسیای صغیر بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی رساله به قراینی اشاره شده که نشان می‌دهد این اثر می‌تواند به عنوان اوّلین اثر احتمالی در دیار روم پذیرفته شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آناتولی"؛ زبان فارسی"؛ کشف‌العقبه"؛ الیاس بن احمد قیصری"؛ "؛ دانشمندیه" | ||
| مراجع | ||
|
1) آقسرایی، محمّدبن محمود، (1362)، تاریخ سلاجقه یا مسامره‌الاخبار و مسایره‌الاخیار، چاپ دوم، به اهتمام و تصحیح عثمان توران، تهران: اساطیر 2) ابن‌اثیر، (1966)، الکامل فی التاریخ، المجلّد العاشر، بیروت: دار صادر و دار بیروت. 3) ابن‌کمال، الیاس بن احمد قیصری، کشف‌العقبه، مندرج در مجموعۀ خطی کتابخانۀ فاتح استانبول، شمارۀ 5426، گ 244پ ـ 261ر. 4) بارتولد، و.و (1352)، ترکستان‌نامه، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. 5) بهار، محمدتقی، (1376)، سبک‌شناسی، جلد 1و2، چاپ نهم، تهران: انتشارات مجید 6) دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، چاپ دوم از دورۀ جدید، تهران: مؤسّسۀ لغت‌نامۀ دهخدا 7) رسائل اخوان‌الصفا و خلان‌الوفا (1376ق/1957م)، بیروت: دار صادر. 8) رشیدالدین فضل‌الله همدانی (1386)، جامع‌التواریخ (تاریخ آل سلجوق)، تصحیح و تحشیۀ محمّد روشن، تهران: میراث مکتوب 9) ریاحی، محمدامین (1390)، زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، چاپ دوم، تهران: اطلاعات. 10) شمس‌الدین کاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن علی بن محمّد، زبده‌التواریخ، نسخۀ خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، شمارۀ 9067. 11) صفا، ذبیح‌الله (1347)، نثر فارسی از آغاز تا عهد نظام‌الملک طوسی، تهران: کتابفروشی ابن سینا 12) ظهیرالدین نیشابوری (1332)، سلجوقنامه، با مقدمۀ میرزا اسماعیل خان افشار، تهران: کلالۀ خاور 13) عبدالله بن محمّد بن جعفر بن حیّان، هدایه الغبی فی اخلاق النبی، ترجمۀ ابراهیم بن حسین قرصی، مندرج در مجموعۀ خطی کتابخانۀ فاتح، شمارۀ 5426، گ 321پ ـ 328ر 14) قاضی احمد، ولدالشفیق، نسخۀ خطی کتابخانۀ فاتح استانبول، شمارۀ 4519 15) مافروخی، فضل بن سعده (1385)، محاسن اصفهان، ترجمۀ حسین بن محمّد آوری، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، اصفهان: سازمان فرهنگی ـ تفریحی شهرداری. 16) مجموعۀ رسائل، نسخۀ خطی کتابخانۀ فاتح استانبول، شمارۀ 5426 17) مسعودی، علی بن الحسین (1382)، مروج‌الذهب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد اوّل، چاپ هفتم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. 18) مقدسی، ابوعبدالله محمّد بن احمد (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمۀ علینقی منزوی، جلد اوّل، تهران: شرکت مؤلّفان و مترجمان ایران. 19) مقدسی، مطهر بن طاهر (1374)، آفرینش و تاریخ، مجلد اوّل تا سوّم، مقدمه، ترجمه و تعلیقات از محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه. 1) Ateş, Ahmet, (1954), «Hicrî VI-VIII (XII-XIV). Asırlarda Anadolu'da. Farsça Eserler», Türkiyat Mec. Istanbul, VII-VIII, 94-135 2) Bayram. Mikail, (2009), Danişmend Oğulları Devleti'nin Bilimsel ve kültürel Mirası, Konya: Ünimat Ofset. 3) İnanır, Ahmet, (2016), «Dânişmendliler Döneminde Dini ve ilmi Faaliyetler ve Anadolu 'ya Gelen ilk Fakihler», Dânişmendliler Sempozyumu(1 2-13 Kasm1, 201 5), Tokat 2016, ss. 357-368.
4) Kesik, Muherrem, (2011), «Danişmend Gümüştegin Ahmed Gazi», Müjgân Üçer’e Armağan, İstanbul 2011, s. 364-388.
5) _______________, (2014), «Emir (Melik) Gazi (1104-1134)», Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), III/2, 157-181
6) Morton, A.H (2004), “Forward” The Saljuqnama of Zahir al-din Nishapuri, London, Trusrees of the Gibb Memorial.
7) Osman, Turan, Osman, (1971), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul.
8) Özaydin, Abdülkerim, (1993), «Dânişmend Gāzî», Islam Ansiklopedisi, 8.Cild, 467-469 9) Ritter, Helmuth (1938), «Philologica», Der Islam, V 9, p. 50-56 10) Solmaz, Sefer(1996), “Danişmendli Ailesinin Büyük Selçuklu Devleti’nin Kuruluşundaki Rolü”, Niksarın Fethi ve Danişmendliler Döneminde Niksar Bilgi Şöleni Tebliğleri, (Niksar 8 Haziran, Tokat, s. 49-60.
11) --------------, (2001), “Danişmendli Ailesi İle Büyük Selçuklu Hanedanı Arasındaki Akrabalık İlişkileri”, I. Uluslar Arası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, (Konya 11-13 Ekim 2000) II, Konya, s. 271-282 12) --------------, (2002). «Danişmend Gazi’nin Anadoluya Gelişi», Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi , sayi 14 , 229-249 13) Tezcan, Mehmet, (2016), «Danişmend Ahmed Gazi'nin Menşei Hakkındaki İki yer Adı (Persarmenia ve Tētalk) Hakkında», Gaziosmanpaşa Üniversitesi Danişmendliler Sempozyumu (12-13 Kasım 2015) Tokat, s, 133-147. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 291 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 146 |
||
