تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,304 |
تعداد مقالات | 15,973 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,332,637 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,094,336 |
جریان قاعدۀ نفی ظلم در فقه عدلیمسلک | ||
مطالعات حقوق تطبیقی معاصر | ||
مقاله 6، دوره 11، شماره 21، مهر 1399، صفحه 125-149 اصل مقاله (267.78 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/law.2020.12633 | ||
نویسنده | ||
محمد سلطانی رنانی | ||
استادیار دانشگاه اصفهان | ||
چکیده | ||
عدلیه؛ شیعه و معتزله، عدل الهی را از اصول اعتقادی خویش میشمارند و در بیان این اصل، عدل و ظلم را در چارچوب حُسن و قُبح عقلی، دو مفهوم خردمحور مىدانند. بر این اساس، خداوند هیچگاه کردارى را که عقل آن را ستم بداند انجام نمىدهد؛ همچنین هیچگاه برخلاف دادگرى و عدالتِ خردیاب حکم نخواهد کرد. جریان این اصل کلامى در فقه شیعى نتیجۀ مهمی را بههمراه خواهد داشت؛ هر حکم فقهی که به ظلم بینجامد منتفى و ملغى است. فقیهان شیعه به این قاعدۀ فقهی تصریح کردهاند و آن دسته از احکام یا نظریات فقهى را که خرد جمعى و مستقل بشری آن را مصداق ظلم دانسته، از شریعت اسلامی نفی کردهاند. این قاعده در ابواب فقه، قواعد فقهی و اصول فقه جریان مییابد؛ احکام تکلیفی و وضعی آن دسته از عبادات و معاملات را که مستلزم ظلم هستند سلب میکند. همچنین میتواند در برخی فروض پشتوانۀ قواعد فقهی همچون نفی ضرر، نفی حرج و قاعدۀ عدل و انصاف باشد. توجه بیشتر به قاعدۀ نفی ظلم میتواند راهگشای بسیاری از گرههای موجود در ابواب و احکام فقهی، از جمله احکام جنگ، ربا، ازدواج و طلاق و حق تألیف و طبع باشد. پژوهش در این قاعده، پاسخ به این پرسش است که قاعدۀ نفی ظلم چه آثاری در اصول فقه، قواعد فقهی و فروعات فقهی تأثیرگذار در حقوق اسلامی درپی دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
اصل عدل الهی؛ حسن و قبح عقلی؛ فقه دادگر؛ قاعدۀ نفی ظلم؛ نفی ضرر و حرج | ||
مراجع | ||
منابع و مآخذ
10.سبزوارى، محمدباقر، ذخیره المعاد، ج 2، (قم: آلالبیت، بی تا). 11.سید مرتضى، محمدبن حسین موسوی، الانتصار، (قم: مؤسسۀ نشر اسلامى، 1415 ق). 12.سید مرتضى، محمدبن حسین، الرسائل، ج 3، (قم: دارالقرآن، 1405 ق). 13.سید مرتضى، محمدبن حسین، المقنع فی الغیبه، (قم: مرکز الابحاث العقائدیه، 1412 ق). 14.سید مرتضى، محمدبن حسین، الذریعه الى اصول الشریعه، ج 1، (تهران: دانشگاه تهران، بىتا). 15.سیستانى، سید على، قاعدۀ لاضرر و لاضرار، (قم: مکتبه السید السیستانى، 1414 ق). 16.شاهرودى، سید على، دراسات فى علم الاصول، (تقریر درس آقاى خویى)، (قم: دائرهالمعارف فقه، 1419 ق). 17.شریف جرجانی، محمد، شرح المواقف، (قم: مطبعه الشریف الرضی، 1325). 18.شیرازى، سید محمد، الفقه، ج 47، (بیروت: مؤسسۀ الرسول الاعظم، 1419 ق). 19.صدر، سید محمدباقر، قاعدۀ لاضرر و لاضرار، (قم: جامعۀ مدرسین، 1415 ق). 20.طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، ج 7، (تهران: مکتبه الصدوق، 1417 ق). 21.عاملى، سید محمدبن على، مدارک الاحکام فى شرح شرائع الاسلام، ج 5، (قم: آل البیت، 1410 ق). 22.عاملى (شهید اول)، محمدبن مکى، الدروس الشرعیه، ج 3، (قم: جامعۀ مدرسین، 1412 ق). 23.کرکى، علىبن حسین، جامع المقاصد فى شرح القواعد، ج 12، (قم: مطبعه المهدیه، 1408 ق). 24.کلینى، محمدبن یعقوب، الاصول من الکافى، ج 5، (تهران: نشر الحیدریه، 1363). 25.مدرسى، سید محمدتقى، تعلیقات على مسائل مهذب الاحکام، ج 1، (بیروت: دارالقاری، 1427 ق). 26. مراغى، عبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج 1، (قم: جامعۀ مدرسین، 1417 ق). 27.مکارم شیرازى، ناصر، بحوث فقهیه مهمه، (قم: مؤسسۀ امیرالمومنین، 1415 ق). 28.مفید (شیخ)، محمدبن محمد، اوائل المقالات، (بیروت: دارالمفید، 1414 ق). 29.مفید، محمدبن محمد، تصحیح اعتقادات الشیعه، (بیروت: دارالمفید، 1414 ق). 30.نووى، محىالدین، شرح صحیح مسلم، (بیروت: دارالکتب العربى، 1407 ق). 31.یزدی، سید محمدکاظم، العروه الوثقی، ج 2، (بیروت: مؤسسۀ الاعلمی، 1410 ق). | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 750 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 392 |