تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,306 |
تعداد مقالات | 15,980 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,405,790 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,165,894 |
علل و عوامل رویکرد عضدالدوله به مذهب ظاهریه (338- 372 ق) | ||
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
مقاله 2، دوره 11، شماره 25، دی 1399، صفحه 1-21 اصل مقاله (313.42 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2020.12602 | ||
نویسنده | ||
محمد رضائی | ||
استادیاردانشگاه شهید مدنی آذربایجان | ||
چکیده | ||
در دورۀ حکومت عضدالدوله (338-372 ق) مذهب ظاهری به اوج رشد و اعتلای خود رسید و فقهای این مذهب در رأس برخی دیوانها بهویژه دیوان قضا قرار گرفتند. گسترش مذهب ظاهری معلول شرایط خاص این دورۀ تاریخی و اهداف سیاسی حکومت بوده است. نیات حکومت از این رویکرد بازتاب چندانی در منابع نیافته ولی عوامل و مؤلفههای چندی در قالب مسائل سیاسی، اجتماعی و مذهبی در این روند اثرگذار بوده است. پژوهش حاضر با روش توصیفیتحلیلی و بهرهگیری از منابع کتابخانهای در پی مطالعۀ علل توجه حکومت به مذهب ظاهری است. به نظر میرسد ویژگیهای فقه ظاهری مانند کمینهگرایی، عدم گسترش قوانین شرعی، عرفگرایی و مخالفت ایشان با برخی مبادی فقه حنفی بهعنوان مذهب رسمی دستگاه خلافت و اکثریت اهل سنت که با نیازها و سیاست مذهبی حکومت همخوانی بیشتری داشته، در این روند تأثیرگذار بوده است. مهمترین دستاورد پژوهش حاضر شناخت علایق سیاسی حکام آلبویه در رویکرد مذهبی، با وجود رواداری است. | ||
کلیدواژهها | ||
داود ظاهری؛ عرفیگری؛ فقه؛ قاضیالقضات؛ مذهب حنفی | ||
مراجع | ||
- ابن اثیر، عزالدین (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمه عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، 33 ج، تهران، مطبوعات علمی. - ابن حوقل، ابوالقاسم محمد (1345)، صورهالارض، ترجمه جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. - ابن خلکان، احمد بن محمد (1381)، منظر الانسان ترجمه وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، ترجمه احمد بن عثمان بن علی بن احمد شجاع سنجری، تصحیح فاطمه مدرسی، 3 ج، ارومیه، دانشگاه ارومیه. - ابن مسکویه، احمد بن علی (1371)، تجاربالامم، ترجمه ابوالقاسم امامی و علینقی منزوی، تهران، 6 ج، سروش و توس. - ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1381)،الفهرست، ترجمه محمدرضا تجدد، تهران، اساطیر. - ابوزهره، محمد (1384)، تاریخ مذاهب اسلامی، ترجمه علیرضا ایمانی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب. - بیرونی، ابوریحان (1386)، آثارالباقیه عن القرون الخالیه، اکبر داناسرشت، چ پنجم، تهران، امیرکبیر. - پاکتچی، احمد (1392)، تأملاتی در مباحث فرهنگ اسلامی، به کوشش مرتضی سلمان نژاد، تهران، دانشگاه امام صادق (ع). - حجتی، صادق (1393)، تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آلبویه، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه. - حکیمی، محمدرضا (1385)، دانش مسلمین، چ چهارم، قم، دلیل ما. - شهابی، محمود (1368)، ادوار فقه، چ دوم، بیجا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. - شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1384)، توضیحالملل ترجمه الملل و النحل، تحریر مصطفی بن خالقداد هاشمی عباسی، تصحیح محمدرضا جلالی نائینی، تهران، اقبال. - صابری، حسین (1388)، تاریخ فرق اسلامی، 2 ج، چ پنجم، تهران، سمت. - طبری، محمد بن جریر (1375)، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، 16 ج، چ پنجم، تهران، اساطیر. - عبدالقاهر بغدادی، ابومنصور (1333)، تاریخ مذاهب اسلام یا ترجمه الفرق بین الفرق، به اهتمام محمدجواد مشکور، تبریز، حقیقت. - غزالی، ابوحامد محمد (1364)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، 2 ج، تهران، علمی و فرهنگی. - کاهن، کلود و کبیر. م. (1384)،بویهیان، ترجمه یعقوب آژند، تهران، مولی. - کرمر، جوئل ل (1375)، احیای فرهنگی در عهد آلبویه، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. - ماوردی، ابوالحسین علی بن محمد (1391)، آیین حکمرانی، ترجمه حسین صابری، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی. - مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1365)، التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی. - مشکور، محمدجواد (1396)، فرهنگ فرق اسلامی، با مقدمه و توضیحات کاظم مدیر شانهچی، چ سوم، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. - مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361)، احسنالتقاسیم فی معرفهالاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، 2 ج، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان. مقالات فارسی - اروجی، فاطمه و رضائی، محمد (1396)، «زمینههای همگرایی در مناسبات مسلمانان و زرتشتیان در منطقه فارس (دوره آلبویه 447-322 ق)»، تاریخنامه ایران بعد از اسلام، ش 14. - بارانی، محمدرضا و دهقانی، محمد (1393)، «بررسی تطبیقی رواداری مذهبی حاکمان آلبویه و سلجوقیان در امور سیاسی و حکومتی»، پژوهشنامه تاریخ اسلام، سال چهارم، ش 13. - پاکتچی، احمد (1379)، «اصول فقه»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج 9. - دهقانی، محمد و بارانی محمدرضا (1392)، «جایگاه رواداری مذهبی در امور حکومتی عصر آلبویه»، مطالعات تاریخی جهان اسلام، ش 1. - شاکر، محمدکاظم و محمدی مظفری (1389)، محمدحسن، «پدیدارشناسی ظاهرگرایی در فهم قرآن»، مشکوه، ش 106. - شاکری، مریم (1386)، «تساهلگری مذهبی آلبویه»، نامه تاریخپژوهان، ش 1. - مفتخری، حسین (1389)، «باز هم آلبویه»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 151. - مفتخری، حسین؛ بارانی، محمدرضا؛ انطیقهچی، ناصر (1391)، «مدارای دینی و مذهبی در عصر آلبویه»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال سوم، ش 6. منابع عربی - ابن بدران دمشقی، عبدالقادر بن احمد (بیتا)، المدخل الی مذهب الامام احمد بن حنبل، بیجا، اداره الطباعه المنیریه داراحیاء التراث العربی (چاپ افست). - ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (2001)، شرح العقیده الاصفهانیه، به کوشش سعید بن نصر بن محمد، ریاض، مکتبه الرشد. - ابن الجوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی (1992)، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، 19 ج، بیروت، بینا. - ابن حزم، علی بن احمد (1979)، الاخلاق و السیر فی مداواه النفوس، المحقق بلا نشر، الطبعه الثانیه، بیروت، دار الآفاق الجدیده. - ـــــــــــــــــــــــ (1987)، رسائل ابن حزم، تحقیق احسان عباس، 4 ج، الطبعه الثانیه، بیروت، الموسسه العربیه للدراسات و النشر. - ــــــــــــــــــــــ (2002)، الفصل فی الملل و النحل، تحقیق یوسف بقاعی، 3 ج، بیروت، داراحیاء التراث العربیه. - ــــــــــــــــــــ (2003)، المحلی بالآثار، تحقیق عبدالغفار سلیمان البنداری، 12 ج، بیروت، دارالکتب العلمیه. - ـــــــــــــــــــ (بیتا)، الاحکام فی اصول الاحکام، به کوشش احمد محمد شاکر، 13 ج، طبعه محققه عن النسخه الخطیه المحفوظتین بدارالکتب المصریه، بیروت، دارالافاق الجدیده. - ابن داود اصفهانی، علی بن داود، (1985)، الزهره، تحقیق ابراهیم السامرائی، اردن- الزرقاء، مکتبه المنار. - ابوزهره، محمد (بیتا)، تاریخالمذاهب الاسلامیه فی السیاسه و العقائد و تاریخالمذاهب الفقهیه، قاهره، دارالفکر العربی. - ابوصعیلیک، محمد عبدالله (1995)، الامام ابن حزم الظاهری امام اهل الاندلس، دمشق، دارالقلم. - احمدعلی محمود، محمد (1986)، الحنابله فی بغداد، بیروت و دمشق، المکتب الاسلامی. - اسفراینی، ابیالمظفر (1940)، التبصیر فی الدین و تمیز الفرقه الناجیه عن الفرق الهالکین، به کوشش محمود محمد الخضیری، بیجا، مطبعه الانوار. - تطیلی، بنیامین بن یونه (2002)، رحله بنیامین التطیلی، تغریب عزرا حداد، تصحیح عبدالرحمن عبدالله، ابوظبی، المجمع الثقافی. - خوارزمی، ابیعبدالله محمد بن احمد بن یوسف الکاتب (1930)، مفاتیحالعلوم، تصحیح عثمان خلیل، مصر، بینا. - الروزراوی، ابی شجاع محمد بن حسین (1916)، ذیل کتاب تجاربالامم، تصحیح ﻫ. ف آمدروز، مصر، شرکه التمدنی الصناعیه. - سجستانی، عبدالله بن سلیمان (1974)، صوانالحکمه و ثلاث رسایل، تحقیق و مقدمه عبدالرحمن بدوی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. - سعادت، د. صفیه (1988)، من تاریخ بغداد الاجتماعی تطور منصب قاضیالقضاه فی الفترتین البویهیه و السلجوقیه، بیجا، دارأمواج للطباعه و النشر و التوزیع. - الشیرازی الشافعی، ابی اسحاق (1970)، طبقاتالفقهاء، تحقیق احسان عباس، بیروت، دارالرائد العربی. - عبدالواحد المراکشی، محیالدین (2006)، المعجب فی تلخیص أخبار المغرب من لدن فتح الأندلس إلى آخر عصر الموحدین، تحقیق صلاحالدین الهواری، الطبعه الأولى، بیروت، مکتبه العصریه. - العقیقی، نجیب (1964)، المستشرقون، بیجا، دارالمعارف بمصر. - یاقوت حموى، یاقوت بن عبدالله (1995)، معجمالبلدان، 6 ج، چ دوم، بیروت، دار صادر. مقاله عربی - «اصول الفقه عند الظاهریه»، المنار، ش 401، 1333 ق. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 434 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 280 |