تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,035 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,538,981 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,242,600 |
فتوت، چهره اجتماعی تصوف در آذربایجان (از قرن پنجم تا پایان قرن هفتم ق) | ||
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
مقاله 7، دوره 11، شماره 24، مهر 1399، صفحه 121-144 اصل مقاله (412.62 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2020.12327 | ||
نویسندگان | ||
پریسا قربان نژاد* 1؛ مسعود بیات2 | ||
1دانشیار دانشگاه الزاهراء تهران، | ||
2دانشیار دانشگاه زنجان | ||
چکیده | ||
سرزمین آذربایجان با جغرافیا و تاریخ خاص خود، سالهای متمادی مرکز فرهنگی ایران بود. قبل از اسلام در این سرزمین، زمینۀ فکری رازورزانهای وجود داشت که آثار و بقایای آن در دورۀ اسلامی بهصورت عرفان و تصوف ظهور نمود و تا دورۀ ایلخانی تداوم یافت و بیشتر شد. اینکه بنا به شرایط سیاسی و اجتماعی آذربایجان از قرن پنچم تا هفتم ق کدام گرایش از تصوف، نمود بیشتری در این منطقه داشته، موضوعی قابلبررسی است. یافتهها حاکی از مستعجل بودنِ دولتهای حاکم، آشفتگی سیاسی، عدم ساماندهی اوضاع از سوی عمال دیوانی و ظلم سرداران مغول در دورۀ موردپژوهش است که حاصل آن شکلگیری حرکتهای مردمی و تصوّف متّصف به فتوّت جهت مقابله با بحرانهای سیاسی و اجتماعی مذکور در قالب گروههای اخیان و باباها بوده است. بر این اساس در نیمۀ دوّم قرن هفتم ق، تنۀ اصلی تصوّف آذربایجان را تصوفی شریعتمحور و ظلمستیز شکل داد که در درون خود به نوعی سهروردیه و کبرویه را تبلیغ مینمود و این ویژگی، در تصوّف هیچیک از سرزمینهای ایران دیده نمیشد. مقالۀ حاضر به روش توصیفیتحلیلی، مصادیق جریان فتوت را در آذربایجان تا پایان قرن هفتم ق واکاوی خواهد نمود. | ||
کلیدواژهها | ||
آذربایجان؛ مغول؛ تصوف؛ فتوت؛ بابا؛ اخیان | ||
مراجع | ||
- ابناثیر، عزّالدین ابوالحسن (1385)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر. - ابنبزّاز اردبیلی (1371)، صفوه الصفا، به تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، انتشارات زریاب. - ابنخرداذبه، عبیدالله بن عبدالله (1306)، المسالک و الممالک، به کوشش میخائیل یان دخویه، لیدن. - اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1340)، مسالک و ممالک، به اهتمام ایرج افشار، تهران: بنگاه نشروترجمه. - افشاری مداینی، مهدی (1381)، فتوّت و اصناف فتوت و چهارده رساله، تهران، نشر چشمه. - افشاری، مهران (1382)، فتوتنامهها و رسائل خاکساریه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - افلاکی، شمسالدین احمد (1375)، مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیجی، تهران، انتشارات دنیای کتاب. - بایرام، میکائیل (1379)، اوحد الدین کرمانی و حرکت اوحدیه، ترجمه منصوره حسینی - داوود وفایی، تهران، نشر مرکز. - بدرجاجرمی، محمد بن بدر (1350)، مونس الاحرار، به اهتمام صالح طبیبی، تهران، انجمنآثار ملّی. - بناکتی، فخرالزمان (1348)، روضه اولی الالباب فی معرفه التواریخ، به کوشش جعفرشعار، تهران، انتشارات انجمن آثارملی. - تربیت، محمدعلی (1378)، دانشمندان آذربایجان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. - جامی، نورالدین عبدالرحمن (1370)، نفحات الانس من حضرات القدس، به تصحیح دکتر محمود عابدی، تهران، انتشارات اطلاعات. - جلالی مقدم، مسعود (1381)، «بابا فرج تبریزی»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، 11/1. - حشری، ملامحمدامین (1371)، روضهاطهار، به کوشش عزیز دولت آبادی، تبریز، انتشارات ستوده. - درسار، معصومه (1396)، واکاوی جریان فتوت از آغاز تاپایان قرن هفتم ق، تهران، انتشارات فرهوش. - دوستی، حسین (1377)، سیری در احوال و آثار شیخ شهاب الدین محمود اهری، تهران، نشر مهر علی. - رازی، نجمالدین (1366)،مرصاد العباد، به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران، شرکت انتشارات علمیفرهنگی. - رشیدالدین فضلالله (1373)، جامع التواریخ، به تصحیح محمّد روشن، تهران، نشرالبرز. - رضا، عنایتالله (1369)، «ابن خردادبه». دایره المعارف بزرگ اسلامی، چ سوم تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. - ریاض، محمّد (1382)،فتوتنامه، تاریخ. آئین. آداب و رسوم، تهران، انتشارات اساطیر. - زامباور، ادوارد ریتر (1356)، نسب نامة خلف و شهریاران، ترجمه محمد جواد شکور، تهران، انتشارات خیام. - زرینکوب، عبدالحسین (1357)، جستجو در تصوف ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر. - سعدی، شیخ مصلحالدین (1362)، کلیات، به کوشش بهاء الدین خرمشاهی تهران، انتشارات امیرکبیر. - سلطانزاده، حسین (1364)، تاریخ مدارس ایران از عهد باستان تا تأسیس دارالفنون، تهران، نشر آگاه. - سلمی، ابوعبدالرحمن (1397ق)، کتاب الفتوه، حققه و علق علیه الدکتور سلیمان آتش، آنقره. - شبستری، شیخ محمود (1365)، مجموعه آثار، به تصحیح دکتر صمد موحد، تهران، انتشارات طهوری. - الشیبی، کامل مصطفی (1964-1963م)، الصله بین التصوّف و التشیع، طبع الاولی، بغداد. - صرّاف، مرتضی (1352)، گردآورندة رسایل جوانمردان و مشتمل بر هفت فتوتنامه، تهران، انیستیتوی فرانسوی پژوهشهای علمی در ایران. - عبادی مروزی، منصور بن اردشیر (1362)، مناق الصوفیه، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران، انتشارات مولی. - عروجنیا، پروانه (1383)، «بکتاش ولی»،دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ج3/65. - عطار، فریدالدین محمدبن ابراهیم نیشابوری (1366)، تذکرهالاولیاء، تصحیح دکتر محمد استعلامی، تهران، چ 5، انتشارات زوار. - عطار، فریدالدین محمدبن ابراهیم نیشابوری (1383)، منطقالطیر، به تصحیح دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، انتشارات سخن. - عفیفی، ابوالعلاء (1376)، ملامتیه و صوفیه و فتوّت، ترجمه نصرالله فروهر، تهران، نشر الهام. - عقیلی، سیفالدین حاجی بن نظام (1364)، آثارالوزراء، به تصحیح میر جلالالدین حسینی ارموی، تهران، انتشارات مؤسسه اطلاعات. - فائقی، ابراهیم (1394)، آذربایجان در مسیر تاریخ، تهران، نشر یاران. - کربلایی، حافظ حسین (1344-1349)، روضاتالجنان و جناتالجنان، به کوشش و تصحیح جعفر سلطانالقرائی، 2 ج، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - کربن، هانری (1379)، انسان نورانی در تصوّف ایرانی، ترجمه فرامرز جواهرینیا، تهران، انتشارات جامی. - گراوند، مجتبی و دیگران (1391)، «بررسی و تحلیل گفتمان فتوّت در تاریخ اسلام از سدة چهارم تا سدة هشتم هجری قمری»، مطالعات تاریخ اسلام، سال چهارم، ش 15. - گولپینارلی، عبدالباقی (1379)، فتوّت در کشورهای اسلامی، ترجمه دکتر توفیق سبحانی، تهران، نشر روزنه. - لویزن، لئونارد (1384)،میراث تصوّف، ترجمة مجدالدین کیوانی، تهران، نشر مرکز. - مستوفی، زینالدین بن حمدالله (1371)، ذیل تاریخ گزیده، به کوشش ایرج افشار، تهران، انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار. - مشکور، محمّدجواد (1352)، تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم، تهران، انجمن آثار ملّی. - معین، محمّد (1380)،مجموعة مقالات، به کوشش مهدخت معین، تهران، انتشارات معین. - موتاب، احمد (1377)، آیین فتوت و جوانمردی پهلوانان آذربایجان، تبریز، انتشارات روان پویا. - موحّد، صمد (1381)،صفیالدین چهرة اصیل تصوّف آذربایجان، تهران، نشر طرح نو. - میرزا سمیعا (1368)، تذکرهالملوک، به کوشش سید محمّد دبیرسیاقی با تعلیقات مینورسکی، تهران، امیرکبیر. - نسوی، محمد بن احمد (1384)، سیرت جلالالدین منکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، تهران، شرکت انتشارات علمیفرهنگی. - نوربخش قهستانی، سیدمحمد (1349)، سلسلهالاولیاء، به کوشش محمدتقی دانشپژوه، مندرج در یادنامة هانری کربن، تهران. - ولادیمیر تسف. (1365)، نظام اجتماعی مغول فئودالیسم خانهبهدوشی، ترجمة شیرین بیانی، تهران، شرکت انتشارات علمیفرهنگی. - هاشمپور سبحانی، توفیق (1387)، «احمد یسوی»، دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، 7/117. - هجویری، علی بن عثمان جُلّابی (1336)، کشفالمحجوب، به اهتمام والنتین ژوکوفسکی، افست تهران، امیر کبیر. - هدایت، رضاقلیخان (1344)، تذکره ریاضالعارفین، به کوشش محمدعلی گرگانی، تهران، انتشارات محمودی. - هورست، والدمیر (1379)، تاریخ هنر، ترجمه پرویز مرزبان، تهران، شرکت انتشارات علمیفرهنگی. - یوسفی حلوایی، رقیه (1381)، روابط سیاسی سلاجقة روم با ایلخانان، تهران، انتشارات امیرکبیر. - Bayram, M. (1991), Ahi Evren ve AHỈ Teskilatinin Kurulusu, Konya. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 444 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 330 |